Zwolnienie z obowiązku wypłaty odszkodowania przez linie lotnicze
Brak personelu operatora portu lotniczego świadczącego usługi załadunku bagaży może stanowić „nadzwyczajną okoliczność” w rozumieniu rozporządzenia Nr 261/2004/WE. Sprawa dotyczy opóźnionego lotu obsługiwanego przez TAS z Bonn na wyspę Kos, gdzie brak personelu na niemieckim lotnisku był główną przyczyną opóźnienia. Trybunał stwierdził, że przewoźnik lotniczy musi udowodnić, że nadzwyczajna okoliczność była nieunikniona pomimo podjęcia racjonalnych środków.
Tematyka: linie lotnicze, odszkodowanie, nadzwyczajne okoliczności, opóźnienie lotu, Trybunał Sprawiedliwości
Brak personelu operatora portu lotniczego świadczącego usługi załadunku bagaży może stanowić „nadzwyczajną okoliczność” w rozumieniu rozporządzenia Nr 261/2004/WE. Sprawa dotyczy opóźnionego lotu obsługiwanego przez TAS z Bonn na wyspę Kos, gdzie brak personelu na niemieckim lotnisku był główną przyczyną opóźnienia. Trybunał stwierdził, że przewoźnik lotniczy musi udowodnić, że nadzwyczajna okoliczność była nieunikniona pomimo podjęcia racjonalnych środków.
Brak personelu operatora portu lotniczego świadczącego usługi załadunku bagaży może stanowić „nadzwyczajną okoliczność” w rozumieniu rozporządzenia Nr 261/2004/WE. Oznacza to, że w takiej sytuacji pasażerom, których lot będzie opóźniony o 3 godziny, nie przysługuje przewidziane w tym rozporządzeniu odszkodowanie. Stan faktyczny Lot z Bonn na wyspę Kos obsługiwany przez TAS, był opóźniony w chwili przylotu o 3 godziny i 49 minut. Opóźnienie to wynikało z różnych przyczyn, ale przede wszystkim z powodu braku personelu na niemieckim lotnisku. Spółka na rzecz którego pewna liczba pasażerów tego lotu scedowała swoje prawa do odszkodowania, wniosła powództwo żądając zasądzenia od TAS na jej rzecz kwoty 800 EUR za pasażera wraz z odsetkami na podstawie rozporządzenia (WE) Nr 261/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.2.2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) Nr 295/91 (Dz.Urz. UE L z 2004 r. Nr 46, s. 1). Sąd odsyłający powziął wątpliwości, czy brak personelu operatora portu lotniczego Kolonia‑ Bonn, powoływany przez TAS jako przyczyna dużego opóźnienia rozpatrywanego lotu, stanowi „nadzwyczajną okoliczność” w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia 261/2004/WE. Stanowisko TS Trybunał jednolicie prezentuje stanowisko, że art. 5 i 7 rozporządzenia 261/2004/WE w świetle zasady równego traktowania należy interpretować w ten sposób, iż z jednej strony pasażerów lotów opóźnionych można traktować jak pasażerów lotów odwołanych do celów stosowania prawa do odszkodowania przewidzianego w art. 7 rozporządzenia 261/2004/WE oraz z drugiej strony mogą oni powoływać się na to prawo do odszkodowania, jeżeli z powodu opóźnionego lotu poniosą stratę czasu wynoszącą co najmniej trzy godziny, czyli jeżeli przylecą do swego miejsca docelowego co najmniej trzy godziny po czasie przylotu zaplanowanego pierwotnie przez przewoźnika lotniczego (wyrok TS z 25.1.2024 r., Laudamotion i Ryanair, C-54/23, , pkt 19). Na podstawie art. 5 ust. 1 lit. c) rozporządzenia 261/2004/WE pasażerowie, których dotyczy anulowanie lotu, mają prawo do odszkodowania od obsługującego lot przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 7 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE, chyba że zostali uprzednio poinformowani o tym odwołaniu z zachowaniem terminów przewidzianych w art. 5 ust. 1 lit. c) ppkt (i) – (iii) rozporządzenia 261/2004/WE. Trybunał zaznaczył, że duże opóźnienie lotu nie rodzi po stronie pasażerów prawa do odszkodowania, jeżeli przewoźnik lotniczy jest w stanie dowieść, że jest ono spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia 261/2004/WE. Zgodnie z orzecznictwem TS pojęcie „nadzwyczajnych okoliczności” w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia 261/2004/WE obejmuje zdarzenia, które ze względu na swój charakter lub źródło nie są właściwe dla normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i pozostają poza zakresem jego skutecznej kontroli, przy czym te dwie przesłanki są kumulatywne (wyrok TS z 11.5.2023 r., TAP Portugal (Śmierć drugiego pilota), od C-156/22 do C‑ 158/22, , pkt 18). W pierwszej kolejności TS odniósł się do przesłanki, zgodnie z którą dane zdarzenie, ze względu na swój charakter lub źródło, nie może wpisywać się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego. Trybunał orzekł już co do czynności zaopatrzenia w paliwo statku powietrznego, że nawet jeśli te czynności wchodzą co do zasady w ramy normalnego wykonywania działalności przewoźnika lotniczego, problem, który wystąpił w ramach owych czynności wynikający z ogólnej awarii systemu zaopatrzenia w paliwo, którym zarządzał port lotniczy, spełniał ten warunek, ponieważ takiego zdarzenia nie można uznać za nierozerwalnie związane z działaniem statku powietrznego, który wykonał opóźniony lot (wyrok TS z 7.7.2022 r., SATA International–Azores Airlines (Awaria systemu dostawy paliwa), C-308/21, , pkt 22, 23). Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy dokonanie oceny, w świetle okoliczności niniejszej sprawy, czy nieprawidłowości stwierdzone w czynnościach załadunku bagaży należy uznać za uogólnione w rozumieniu jego orzecznictwa. Gdyby tak było, takie nieprawidłowości nie mogłyby stanowić, ze względu na swój charakter lub źródło, zdarzenia, które wpisują się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego. W drugiej kolejności TS analizował przesłankę, zgodnie z którą dane zdarzenie powinno pozostawać poza zakresem skutecznej kontroli danego obsługującego przewoźnika lotniczego. Trybunał zaznaczył, że zdarzenia, których pochodzenie ma charakter „wewnętrzny”, należy odróżnić od zdarzeń, których pochodzenie ma charakter „zewnętrzny” wobec obsługującego przewoźnika lotniczego. Pojęcie to obejmuje, w związku z wystąpieniem takich zdarzeń „zewnętrznych”, zdarzenia, które częściowo wynikają z działalności przewoźnika lotniczego, a częściowo z okoliczności zewnętrznych, spotykanych w praktyce z różną częstotliwością, nad którymi jednak przewoźnik lotniczy nie panuje, ponieważ są one spowodowane zdarzeniem naturalnym lub zachowaniem osoby trzeciej, takiej jak inny przewoźnik lotniczy lub podmiot publiczny względnie prywatny, ingerującym w działalność lotniczą lub działalność portu lotniczego. Jest tak w szczególności wówczas, gdy w systemie zaopatrzenia w paliwo portu lotniczego, który jest zarządzany przez operatora tego portu, występuje ogólna awaria. W niniejszej sprawie sąd odsyłający wyjaśnia, że załadunek bagaży do samolotu TAS uległ spowolnieniu ze względu na niewystarczający personel przydzielony do tych czynności przez operatora portu lotniczego Kolonia‑ Bonn. Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy dokonanie oceny, w świetle okoliczności tej sprawy, czy w niniejszej sprawie nieprawidłowości stwierdzone w czynnościach załadunku bagaży w porcie lotniczym Kolonia‑ Bonn nie pozwalają mu na skuteczne nad nimi panowanie. W ocenie TS nie miałoby to miejsca w szczególności, gdyby TAS był uprawniony do sprawowania rzeczywistej kontroli nad operatorem tego portu lotniczego. W przypadku gdyby sąd odsyłający uznał, że duże opóźnienie lotu było rzeczywiście spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, TS podkreślił, że powinien on jeszcze dokonać oceny, w świetle wszystkich okoliczności sporu i dowodów przedstawionych przez zainteresowanego przewoźnika lotniczego, czy ten wykazał, że tych okoliczności nie można było uniknąć, nawet gdyby podjęto wszelkie racjonalne środki, i że podjął – bez poświęceń niemożliwych do przyjęcia z punktu widzenia możliwości jego przedsiębiorstwa w danym czasie – dostosowane do sytuacji środki zmierzające do uniknięcia jej następstw (wyrok C-308/21, pkt 27). W ocenie TS ten przewoźnik lotniczy był w stanie uniknąć stwierdzonego opóźnienia w załadunku bagaży, przykładowo gdyby mógł skorzystać w ramach tej czynności z usług innego usługodawcy dysponującego wystarczającą zdolnością do świadczenia tych usług bez opóźnienia, w chwili gdy wiedział lub powinien był wiedzieć, że operator portu lotniczego nie dysponuje taką zdolnością. Reasumując TS orzekł, że art. 5 ust. 3 rozporządzenia 261/2004/WE należy interpretować w ten sposób, iż okoliczność, że liczba członków personelu operatora portu lotniczego odpowiedzialnego za załadunek bagaży do samolotów jest niewystarczająca, może stanowić „nadzwyczajną okoliczność” w rozumieniu tego przepisu. Jednakże aby uwolnić się od przewidzianego w art. 7 rozporządzenia 261/2004/WE obowiązku wypłaty odszkodowania pasażerom, przewoźnik lotniczy, którego lot doznał dużego opóźnienia z powodu takiej nadzwyczajnej okoliczności, jest zobowiązany wykazać, że tej okoliczności nie można było uniknąć, nawet gdyby podjęto wszelkie racjonalne środki, oraz iż podjął on dostosowane do sytuacji środki zmierzające do uniknięcia jej następstw. Komentarz Ważny wyrok dla pasażerów linii lotniczych. Z niniejszego wyroku wynika, że okoliczność, iż liczba członków personelu operatora portu lotniczego odpowiedzialnego za załadunek bagaży do samolotów jest niewystarczająca, może stanowić „nadzwyczajną okoliczność” w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia 261/2004/WE, uzasadniającą brak wypłaty odszkodowania dla pasażerów lotniczych związanych z dużym opóźnieniem lotu. Jednakże w takim przypadku na sądzie krajowym rozpatrującym taką sprawę ciąży obowiązek zweryfikowania po pierwsze, czy dane zdarzenie – ze względu na swój charakter lub źródło – nie jest właściwe dla normalnego wykonywania działalności przewoźnika lotniczego, a także po drugie, czy pozostaje poza zakresem jego skutecznej kontroli. Następnie nawet gdyby sąd uznał, że ów brak personelu spełnia te kumulatywne przesłanki i tym samym stanowi „nadzwyczajną okoliczność”, to przewoźnik lotniczy powinien – celem niepodlegania obowiązkowi wypłaty odszkodowania pasażerom uregulowanego w art. 7 rozporządzenia 261/2004/WE – wykazać, po pierwsze, że tej okoliczności nie można było uniknąć, nawet gdyby podjęto wszelkie racjonalne środki oraz, po drugie, że powziął on dostosowane do sytuacji środki zmierzające do uniknięcia jej następstw. Wyrok TS z 16.5.2024 r., Touristic Aviation Services, C-405/23,
Wyrok TS z 16.5.2024 r. dotyczący nadzwyczajnych okoliczności zwalniających linie lotnicze z obowiązku wypłaty odszkodowania dla pasażerów w przypadku dużego opóźnienia lotu jest istotny dla branży lotniczej. Sąd podkreślił konieczność udowodnienia przez przewoźnika, że nadzwyczajne okoliczności były nieuniknione i że podjął odpowiednie środki.