Wymóg stosowania przycisku „zamówienie z obowiązkiem zapłaty”
Przy zawieraniu umowy na odległość między konsumentem a przedsiębiorcą przycisk zamówienia musi być opatrzony wyraźną informacją o związku z obowiązkiem zapłaty. Stan faktyczny dotyczył sytuacji, w której VT i UR zlecali dochodzenie zwrotu nadpłaconego czynszu. Sąd odsyłający podnosił brak oznaczenia przycisku słowami „zamówienie z obowiązkiem zapłaty”, co wywołało wątpliwości interpretacyjne. Wyrok TS z 7.4.2022 r. wyjaśnił, że przycisk zamówienia musi jednoznacznie informować o obowiązku zapłaty, niezależnie od warunków umowy.
Tematyka: umowa na odległość, przycisk zamówienia, obowiązek zapłaty, dyrektywa 2011/83/UE, ochrona konsumentów, TS, interpretacja prawa
Przy zawieraniu umowy na odległość między konsumentem a przedsiębiorcą przycisk zamówienia musi być opatrzony wyraźną informacją o związku z obowiązkiem zapłaty. Stan faktyczny dotyczył sytuacji, w której VT i UR zlecali dochodzenie zwrotu nadpłaconego czynszu. Sąd odsyłający podnosił brak oznaczenia przycisku słowami „zamówienie z obowiązkiem zapłaty”, co wywołało wątpliwości interpretacyjne. Wyrok TS z 7.4.2022 r. wyjaśnił, że przycisk zamówienia musi jednoznacznie informować o obowiązku zapłaty, niezależnie od warunków umowy.
Przy zawieraniu umowy na odległość między konsumentem a przedsiębiorcą przycisk zamówienia musi być opatrzony wyraźną informacją o związanym z zamówieniem obowiązku zapłaty lub równoważnym sformułowaniem. Dotyczy to również przypadku, gdy zlecenie płatnicze uzależnione jest od wystąpienia zdarzenia, na które konsument nie ma wpływu, np. w razie późniejszej skuteczności zleconego dochodzenia praw lub w razie późniejszego wysłania osobie trzeciej wezwania do zapłaty. Stan faktyczny Na mocy niemieckiego prawa, wysokości czynszu z tytułu najmu lokalu mieszkalnego podlega maksymalnemu pułapowi. W przypadku przekroczenia tego pułapu najemcy przysługuje zwrot nadpłaconego czynszu. Taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie w związku z tym VT i UR (najemcy) zawarli z Conny GmbH (spółka zajmująca się windykacją wierzytelności) umowę zlecenia w przedmiocie dochodzenia zwrotu nadpłaconego czynszu. W tym celu VT i UR zarejestrowali się na stronie internetowej Conny, zaznaczyli zgodę na ogólne warunki umów sformułowane przez tę spółkę. Zgodnie z tymi warunkami najemcy muszą zapłacić wynagrodzenie w wysokości jednej trzeciej zaoszczędzonego rocznego czynszu w przypadku, gdyby podjęte przez Conny działania w celu dochodzenia ich praw zakończyły się powodzeniem, a także, gdy wysłane zostanie wynajmującemu wezwanie do zapłaty, kwotę, która przysługiwałaby adwokatowi zgodnie z przepisami ustawy w sprawie opłat za czynności adwokackie. W toku postępowania sądowego wynajmujący podnieśli, że VT i UR nie umocował Conny w sposób ważny. Wskazali, że przycisk zamówienia nie był oznaczony słowami „zamówienie z obowiązkiem zapłaty”, jak wymaga tego art. 8 ust. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z 25.10.2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.Urz. UE L z 2011 r. Nr 304, s. 64). Sąd odsyłający powziął wątpliwości m.in., czy przewidziany w art. 8 ust. 2 dyrektywy 2011/83/UE wymóg, zgodnie z którym przycisk zamówienia musi być opatrzony wyraźną informacją o związanym z zamówieniem obowiązku zapłaty lub równoważnym sformułowaniem, znajduje zastosowanie w tej sprawie. Stanowisko TS Przepis art. 8 ust. 2 akapit 1 dyrektywy 2011/83/UE stanowi, że jeżeli umowa zawierana na odległość – która ma zostać zawarta przy użyciu środków elektronicznych – nakłada na konsumenta obowiązek zapłaty, przedsiębiorca przekazuje konsumentowi, w jasny i widoczny sposób oraz bezpośrednio przed złożeniem przez niego zamówienia, informacje przewidziane w art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/83/UE. Akapit 2 tego ustępu przewiduje, że przedsiębiorca zapewnia, aby konsument w momencie składania zamówienia wyraźnie przyjął do wiadomości, że zamówienie powoduje obowiązek zapłaty. Przepis ten uściśla, że jeżeli w celu złożenia zamówienia wymagane jest aktywowanie przycisku lub podobnej funkcji, przycisk lub podobna funkcja muszą być oznaczone w łatwo czytelny sposób jedynie z użyciem słów „zamówienie z obowiązkiem zapłaty” lub równoważnego jednoznacznego sformułowania informującego, że złożenie zamówienia pociąga za sobą obowiązek zapłaty na rzecz przedsiębiorcy, przy czym jeżeli przedsiębiorca nie wywiązuje się z tego obowiązku, konsument nie jest związany umową lub zamówieniem. Trybunał uznał zatem, że w przypadku gdy umowa zawierana na odległość zostaje zawarta przy użyciu środków elektronicznych w drodze złożenia zamówienia i kreuje ona po stronie konsumenta obowiązek zapłaty, przedsiębiorca powinien, po pierwsze, dostarczyć temu konsumentowi, bezpośrednio przed złożeniem zamówienia, istotne informacje dotyczące umowy, a po drugie, wyraźnie poinformować tego konsumenta, że złożenie zamówienia skutkuje powstaniem po jego stronie obowiązku zapłaty. Jeśli chodzi o ten ostatni obowiązek, explicite z treści art. 8 ust. 2 akapit 2 dyrektywy 2011/83/UE wynika, że przycisk zamówienia lub podobna funkcja muszą być opatrzone łatwo zrozumiałym i jednoznacznym sformułowaniem wskazującym, że złożenie zamówienia zobowiązuje konsumenta do dokonania zapłaty na rzecz przedsiębiorcy oraz jedynie sformułowanie figurujące na tym przycisku lub tej podobnej funkcji można brać pod uwagę celem ustalenia, czy przedsiębiorca wywiązał się ze spoczywającego na nim obowiązku zapewnienia, aby konsument w momencie składania zamówienia wyraźnie przyjął do wiadomości, że zamówienie pociąga za sobą obowiązek zapłaty (wyrok TS z 7.4.2022 r., Fuhrmann-2, C-249/21, , pkt 26, 28). W ocenie TS z treści art. 8 ust. 2 akapit 2 dyrektywy 2011/83/UE nie wynika żadne rozróżnienie między obowiązkiem zapłaty podlegającym warunkom i bezwarunkowym obowiązkiem zapłaty. Zdaniem TS spoczywający na przedsiębiorcy wymóg poinformowania konsumenta materializuje się w chwili, gdy ten ostatni akceptuje w sposób nieodwracalny związanie się obowiązkiem zapłaty w razie ziszczenia się warunku zewnętrznego względem jego woli, choćby ów warunek się jeszcze nie ziścił. Trybunał wyjaśnił już, że sfinalizowanie procesu składania zamówienia skutkującego powstaniem po stronie konsumenta obowiązku zapłaty jest etapem kluczowym, ponieważ oznacza ono, że konsument zgadza się nie tylko na związanie umową zawieraną na odległość, ale także na powstanie po jego stronie tego obowiązku zapłaty (wyrok C-249/21, pkt 30). To właśnie aktywowanie przycisku lub podobnej funkcji w celu sfinalizowania zamówienia oznacza deklarację konsumenta, że akceptuje w sposób nieodwracalny bycie związanym obowiązkiem zapłaty. Odnosząc się do kontekstu i celów, w które wpisuje się art. 8 ust. 2 dyrektywy 2011/83/UE, TS stwierdził, że ten przepis stanowi część mechanizmu opartego na przepisach, których celem jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów poprzez zagwarantowanie im dostępu do informacji i ochrony w transakcjach z przedsiębiorcami, przy jednoczesnym zagwarantowaniu odpowiedniej równowagi między wysokim poziomem ochrony konsumentów a konkurencyjnością przedsiębiorstw. Zdaniem rzecznika generalnego w pkt 45 opinii, interpretowanie art. 8 ust. 2 akapit drugi dyrektywy 2011/83/UE w ten sposób, iż ten przepis nie znajduje zastosowania w sytuacji, gdy konsument nie jest bezwarunkowo zobowiązany do dokonania zapłaty na rzecz przedsiębiorcy, lecz jego obowiązek zapłaty na rzecz tego przedsiębiorcy odpłatnego świadczenia zwrotnego materializuje się dopiero po ziszczeniu się dalszego warunku, stałoby w sprzeczności z celami realizowanymi przez tę dyrektywę, takimi jak zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, a w ujęciu bardziej szczegółowym – zwrócenie uwagi konsumenta na fakt, że złożenie zamówienia pociąga za sobą obowiązek dokonania zapłaty na rzecz tego przedsiębiorcy. Taka wykładnia prowadziłaby bowiem do tego, że przedsiębiorca nie byłby zobowiązany do spełnienia spoczywających na nim wymogów informacyjnych określonych w tym przepisie w celu wyjaśnienia konsumentowi konsekwencji finansowych dokonania zamówienia w momencie, gdy ten konsument może jeszcze zrezygnować z dokonania zamówienia, lecz dopiero po dokonaniu zamówienia, kiedy płatność staje się wymagalna. Sąd odsyłający stwierdził, że taka wykładnia przyznawałaby przedsiębiorcom możliwość uchylenia się od wymogów informacyjnych określonych w art. 8 ust. 2 akapicie 2 dyrektywy 2011/83/UE w chwili, gdy właśnie mogą one okazać się użyteczne dla konsumenta, poprzez zwykłe wprowadzenie do ogólnych warunków umów postanowień, które uzależnią obowiązek zapłaty spoczywający na konsumencie od wystąpienia warunków obiektywnych i niezależnych od oświadczenia woli konsumenta. Niemniej TS podkreślił, że art. 8 ust. 2 akapit 2 dyrektywy 2011/83/UE ogranicza się do przewidzenia w odniesieniu do takich przypadków, że konsument nie jest związany daną umową. Reasumując TS orzekł, że art. 8 ust. 2 akapit 2 dyrektywy 2011/83/UE należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku umów zawieranych na odległość za pośrednictwem stron internetowych spoczywający na przedsiębiorcy obowiązek zapewnienia, aby konsument w momencie składania zamówienia wyraźnie zaakceptował obowiązek zapłaty, znajduje zastosowanie nawet do sytuacji, gdy konsument jest zobowiązany do wykonania na rzecz przedsiębiorcy odpłatnego świadczenia zwrotnego dopiero po ziszczeniu się dalszego warunku. Komentarz W niniejszym wyroku TS dokonał wykładni językowej, celowościowej i systemowej art. 8 ust. 2 akapit 2 dyrektywy 2011/83/UE. Trybunał uznał, że przepis ten zobowiązuje przedsiębiorcę, w przypadku gdy zawiera umowę zawieraną na odległość przy użyciu środków elektronicznych w drodze złożenia zamówienia, która kreuje po stronie konsumenta obowiązek zapłaty, do wyraźnego poinformowania konsumenta o owym obowiązku, zanim złoży on takie zamówienie. Trafnie TS przyjął, że z art. 8 ust. 2 akapitu 2 dyrektywy 2011/83/UE nie wynikają odmienne reguły w zależności od tego, czy obowiązek zapłaty jest warunkowy, czy też bezwarunkowy. Tym samym ten obowiązek obejmuje również przypadek, gdy obowiązek zapłaty na rzecz danego przedsiębiorcy odpłatnego świadczenia zwrotnego materializuje się dopiero po ziszczeniu się dalszego warunku, przykładowo jak w niniejszej sprawie w sytuacji późniejszej skuteczności zleconego dochodzenia praw lub w razie późniejszego wysłania osobie trzeciej wezwania do zapłaty. Wykładnia zawarta w prezentowanym wyroku ma fundamentalne znacznie dla interpretacji art. 17 ustawy z 30.5.2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2759) który, co do zasady, powiela treść art. 8 ust. 2 dyrektywy 2011/83/UE. Wyrok TS z 30.5.2024 r., Conny, C-400/22,
Wyrok TS z 30.5.2024 r. potwierdził, że przedsiębiorca zawierający umowę na odległość musi jasno informować konsumenta o obowiązku zapłaty przed złożeniem zamówienia. Interpretacja art. 8 ust. 2 dyrektywy 2011/83/UE jest istotna dla ochrony konsumentów i zapewnienia równowagi między stronami umowy.