Przewóz środków pieniężnych

Tematyka: TS, Trybunał Sprawiedliwości, przewóz środków pieniężnych, rozporządzenie Nr 1889/2005, deklaracja, międzynarodowa strefa tranzytowa, port lotniczy, obowiązek zgłoszenia, kontrole celne, sędzia śledczy, odszkodowanie, prewencja prania pieniędzy, Unia Europejska, Traktaty, FATF, rozporządzenie Nr 562/2006, granice, bezpieczeństwo prawne

TS orzekł, że art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr 1889/2005 powinien być interpretowany w ten sposób, że
obowiązek złożenia deklaracji przewidziany w tym przepisie ma zastosowanie w międzynarodowej strefie
tranzytowej portu lotniczego państwa członkowskiego.
Intercontinental SARL zleciła O. El Dakkakowi przewiezienie dolarów amerykańskich z Kotonu (Benin) do Bejrutu
(Liban) drogą lotniczą z tranzytem przez port lotniczy Roissy-Charles-de-Gaulle (Francja). W dniu 9.12.2010 r.
w czasie tranzytu przez ten port lotniczy O. El Dakkak został poddany kontroli przez urzędników celnych w rękawie
prowadzącym na pokład samolotu do Bejrutu. Po tym, jak urzędnicy stwierdzili, że był on w posiadaniu kwoty 3900
EUR i 1 607 650 USD w gotówce, O. El Dakkak przedstawił deklarację złożoną służbom celnym Republiki Beninu. Po
przeprowadzonej kontroli O. El Dakkak został zatrzymany przez organy celne, a następnie sędzia śledczy postawił
mu zarzuty naruszenia obowiązku zgłoszenia środków pieniężnych oraz prania pieniędzy uzyskanych w wyniku
oszustwa. Środki pieniężne przewożone przez O. El Dakkaka zostały zatrzymane. Sąd apelacyjny w Paryżu uchylił
postępowanie ze względu na nieprawidłowość zatrzymania i zarządził zwrot środków pieniężnych. O. El Dakkaka
zażądał odszkodowania za poniesione szkody, podnosząc bezzasadność zarzutu naruszenia obowiązku zgłoszenia,
ponieważ taki obowiązek na nim nie ciążył.
Poprzez pytanie prejudycjalne sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr
1889/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z 26.10.2005 r. w sprawie kontroli środków pieniężnych wwożonych do
Wspólnoty lub wywożonych ze Wspólnoty, należy interpretować w ten sposób, że obowiązek złożenia deklaracji
przewidziany w tym przepisie ma zastosowanie w międzynarodowej strefie tranzytowej portu lotniczego państwa
członkowskiego wówczas, gdy osoba fizyczna znalazła się w tej strefie po wyjściu z samolotu przylatującego
z państwa trzeciego i pozostaje w niej przed wejściem na pokład samolotu odlatującego do innego państwa
trzeciego?
W rozporządzeniu Nr 1889/2005 nie zdefiniowano zastosowanego w art. 3 ust. 1 pojęcia „osoba fizyczna
wjeżdżająca do UE lub wyjeżdżająca z UE”. Trybunał stwierdził, że powinno być ono rozumiane w znaczeniu
potocznym i odnosi się do przemieszczenia się osoby fizycznej z miejsca położonego poza terytorium Unii do
należącego do obszaru UE lub z tego ostatniego miejsca do miejscowości zlokalizowanej poza terytorium Unii.
Terytorium Unii obejmuje obszar geograficzny określony w art. 52 TUE i w art. 355 TFUE, które definiują terytorialny
zakres stosowania Traktatów. Z orzecznictwa TS wynika, że w przypadku braku wskazania terytorialnego zakresu
stosowania aktu prawa wtórnego, ten zakres należy określić poprzez odniesienie do powyższych postanowień,
ponieważ prawo wtórne ma, co do zasady, taki sam zakres stosowania jak Traktaty (wyrok Parlament
i Komisja/Rada, od C-132/14 do C-136/14, pkt 76, 77). Trybunał wskazał, że porty lotnicze państw członkowskich UE
należą do terytorium Unii.
Trybunał podkreślił, że przepisy rozporządzenia Nr 1889/2005 nie wyłączają zastosowania obowiązku złożenia
deklaracji przewidzianego w jego art. 3 ust. 1 w międzynarodowych strefach tranzytowych tych portów lotniczych,
a art. 52 TUE i art. 355 TFUE nie wyłączają tych stref z terytorialnego zakresu stosowania Traktatów. Z powyższego
wynika, że ilekroć osoba fizyczna przemieszcza się z miejsca nienależącego do obszaru geograficznego
wskazanego w art. 52 TUE i art. 355 TFUE do miejsca do niego należącego, osoba ta wjeżdża do Unii w rozumieniu
art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr 1889/2005. W ocenie TS jest tak w przypadku osoby, która, tak jak O. El Dakkak,
wysiada z samolotu przylatującego z państwa trzeciego w porcie lotniczym znajdującym się na terytorium państwa
członkowskiego i pozostaje w międzynarodowej strefie tranzytowej tego portu lotniczego przed wejściem na pokład
innego samolotu odlatującego do innego państwa trzeciego.
Trybunał stwierdził, że wykładnia, zgodnie z którą obowiązek złożenia deklaracji, przewidziany w art. 3 ust. 1
rozporządzenia Nr 1889/2005, ma zastosowanie w międzynarodowych strefach tranzytowych portów lotniczych
znajdujących się na terytorium Unii, jest również zgodna z celem realizowanym przez to rozporządzenie. Na
podstawie motywów 2, 5 i 6 rozporządzenia Nr 1889/2005 ma ono na celu zapobieganie wprowadzaniu do systemu
finansowego korzyści pochodzących z działań sprzecznych z prawem oraz ich inwestowaniu po wypraniu,
zniechęcanie do takich działań oraz ich unikanie, w szczególności poprzez ustanowienie zasady obowiązkowego
zgłaszania przepływów środków pieniężnych przywożonych do Unii i z niej wywożonych, która pozwala na zebranie
informacji dotyczących tych przepływów (wyrok Chmielewski, C-255/14, pkt 18). W tym celu art. 3 ust. 1
rozporządzenia Nr 1889/2005 przewiduje wobec każdej osoby fizycznej wjeżdżającej na terytorium UE lub z niego
wyjeżdżającej przewożącej kwotę środków pieniężnych równą lub wyższą niż 10 000 EUR obowiązek jej zgłoszenia
(wyrok Chmielewski, pkt 19).

Trybunał podkreślił, że z motywu 4 rozporządzenia Nr 1889/2005 wynika, iż zostało ono przyjęte w celu
uwzględnienia uzupełniających działań innych gremiów międzynarodowych, w szczególności FATF, której IX
Zalecenie Specjalne z 22.10.2004 r. wzywa rządy do podjęcia działań mających na celu wykrywanie fizycznych
przepływów środków pieniężnych, w tym poprzez system deklaracji lub inne obowiązki ujawnienia. Rzecznik
generalny zaznaczył, że z celów realizowanych przez rozporządzenie Nr 1889/2005 oraz z kontekstu
międzynarodowego, w który ono się wpisuje, a także z konieczności zagwarantowania prewencyjnego
i odstraszającego skutku obowiązku złożenia deklaracji przewidzianego w art. 3 ust. 1 tego rozporządzenia wynika,
że pojęcie „osoba fizyczna wjeżdżająca do UE lub wyjeżdżająca z UE” powinno być poddane wykładni rozszerzającej
(pkt 44 i 45 opinii). Gdyby ten przepis był interpretowany w ten sposób, że osoby znajdujące się w strefie tranzytu
międzynarodowego lotniska unijnego nie są objęte tym obowiązkiem, skuteczność systemu kontroli przepływów
środków pieniężnych wywożonych z UE i przywożonych do UE ustanowionego przez rozporządzenie Nr 1889/2005,
a tym samym realizacja celów tego rozporządzenia, byłyby, przynajmniej częściowo, zagrożone.
W ocenie TS dla powyższych rozważań nie ma znaczenia, czy obywatel państwa trzeciego znajdujący się
w międzynarodowej strefie tranzytowej portu lotniczego państwa członkowskiego przekroczył granicę zewnętrzną UE
w rozumieniu art. 4 ust. 1 rozporządzenia Nr 562/2006 ustanawiającego wspólnotowy kodeks zasad regulujących
przepływ osób przez granice (Kodeks graniczny Schengen). Trybunał wskazał, że przedmiot i cele rozporządzeń Nr
1889/2005 i Nr 562/2006 są odmienne, na co wskazuje w szczególności fakt, iż są one oparte na różnych
podstawach prawnych. Rozporządzenie Nr 1889/2005 ma na celu uzupełnienie przepisów dyrektywy 91/308 poprzez
ustanowienie zharmonizowanych zasad dotyczących kontroli przepływu środków pieniężnych przywożonych do Unii
i z niej wywożonych. Natomiast zgodnie z art. 1 rozporządzenia Nr 562/2006 to rozporządzenie przewiduje brak
kontroli granicznej osób przekraczających granice wewnętrzne pomiędzy państwami członkowskimi i ustanawia
zasady regulujące kontrolę graniczną osób przekraczających granice zewnętrzne tych państw. Ponadto,
z rozporządzenia Nr 1889/2005 nie wynika, aby jego przepisy miałyby być interpretowane w świetle przepisów
rozporządzenia Nr 562/2006. W związku z tym zdaniem TS, że wykładnia art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr 1889/2995
nie może być uzależniana od wykładni pojęcia „przekroczenia granic zewnętrznych Unii” w rozumieniu art. 4 ust. 1
rozporządzenia Nr 562/2006.
Wobec powyższego w ocenie TS, jeśli osoba fizyczna wysiadająca z samolotu przylatującego z państwa trzeciego
w porcie lotniczym znajdującym się na terytorium państwa członkowskiego i pozostająca w międzynarodowej strefie
tranzytowej tego portu lotniczego przed wejściem na pokład innego samolotu odlatującego do innego państwa
trzeciego jest w posiadaniu kwoty pieniężnej równej lub przekraczającej 10 000 EUR w gotówce w momencie, gdy
wjeżdża do UE, ta osoba podlega obowiązkowi złożenia deklaracji określonemu w art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr
1889/2005. Trybunał wskazał, że państwa członkowskie powinny podjąć odpowiednie działania umożliwiające
zainteresowanym wykonanie tego obowiązku w warunkach gwarantujących im pełne bezpieczeństwo prawne.
Reasumując TS orzekł, że art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr 1889/2005 powinien być interpretowany w ten
sposób, że obowiązek złożenia deklaracji przewidziany w tym przepisie ma zastosowanie
w międzynarodowej strefie tranzytowej portu lotniczego państwa członkowskiego.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 4.5.2017 r., El Dakkak i Intercontinental, C-17/16