Zakaz reklamy usług dotyczących zawodów regulowanych

Trybunał Europejski w wyroku dotyczącym reklamy usług dentystycznych stwierdził, że ogólny zakaz reklamy narusza wolność świadczenia usług oraz może szkodzić ochronie zdrowia i godności zawodu dentysty. Orzeczenie dotyczyło interpretacji dyrektyw UE związanych z praktykami handlowymi oraz reklamą online. Sprawa dotyczyła belgijskiego dentysty, który został ukarany za promowanie swojej działalności dentystycznej.

Tematyka: Trybunał Europejski, zakaz reklamy, reklama usług dentystycznych, dyrektywa UE, praktyki handlowe, wolność świadczenia usług, ochrona zdrowia publicznego, godność zawodu dentysty

Trybunał orzekł, że art. 56 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom
krajowym, takim jak przepisy rozpatrywane w postępowaniu głównym, które ustanawiają ogólny i całkowity
zakaz wszelkiej reklamy dotyczącej świadczeń dentystycznych.
L. Vanderborght wykonywał działalność jako wykwalifikowany dentysta w Opwijk (Belgia). Umieścił tablicę
informacyjną zawierającą: nazwisko, zawód dentysty, adres strony internetowej i numer telefonu do gabinetu.
Ponadto, utworzył stronę internetową w celu informowania pacjentów o różnego rodzaju wykonywanych przez niego
świadczeniach leczniczych oraz umieścił kilka ogłoszeń w lokalnej prasie. W związku z tym, że reklamując swoje
usługi dentystyczne naruszył prawo belgijskie wszczęto przeciwko niemu postępowanie karne.
Poprzez pytania prejudycjalne sąd odsyłający zmierzał do ustalenia, czy dyrektywę 2005/29/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z 11.5.2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez
przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na
przeszkodzie przepisom krajowym, które chronią zdrowie publiczne i godność zawodu dentysty poprzez ogólny
i całkowity zakaz wszelkiej reklamy dotyczącej świadczeń leczenia dentystycznego oraz poprzez ustanowienie
określonych wymogów dotyczących szyldów gabinetów dentystycznych?
Trybunał wskazał, że w art. 2 lit. d) dyrektywy 2005/29 zdefiniowano w sposób szczególnie szeroki pojęcie „praktyka
handlowa” jako „każde działanie przedsiębiorcy, jego zaniechanie, sposób postępowania, oświadczenie lub
komunikat handlowy, w tym reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją, sprzedażą lub dostawą
produktu do konsumentów” (wyrok Mediaprint Zeitungs- und Zeitschriftenverlag, C-540/08, pkt 17). Zgodnie z art. 2
lit. c) dyrektywy pojęcie „produkt” oznacza każdy towar lub usługę. Zdaniem TS, reklama usług dentystycznych, taka
jak w postępowaniu głównym, niezależnie od tego, w jaki sposób jest prowadzona (np. publikacja w prasie lub
internecie, szyld) stanowi „praktykę handlową” w rozumieniu dyrektywy 2005/29.
Zgodnie z art. 3 ust. 3 tej dyrektywy 2005/29 nie wypływa ona na stosowanie unijnych i krajowych przepisów
prawnych dotyczących aspektów produktów związanych z bezpieczeństwem i ze zdrowiem. Ponadto, na podstawie
art. 3 ust. 8 tej dyrektywy nie ogranicza ona zawodowych kodeksów postępowania lub innych szczególnych
przepisów dotyczących zawodów regulowanych, które państwa członkowskie mogą, zgodnie z prawem UE, nałożyć
na osoby wykonujące dany zawód, tak aby możliwe było zapewnienie utrzymania wysokich standardów uczciwości.
Z postanowienia odsyłającego wynika, że przepisy krajowe rozpatrywane w postępowaniu głównym chronią zdrowie
publiczne i godność zawodu lekarza dentysty, w związku z czym podlegają art. 3 ust. 3 i 8 dyrektywy 2005/29.
Trybunał orzekł, że dyrektywę 2005/29 należy interpretować w ten sposób, że nie stoi ona na przeszkodzie
przepisom krajowym, takim jak przepisy rozpatrywane w postępowaniu głównym, które chronią zdrowie publiczne
i godność zawodu dentysty poprzez ogólny i całkowity zakaz wszelkiej reklamy dotyczącej świadczeń leczenia
dentystycznego oraz poprzez ustanowienie określonych wymogów dotyczących szyldów gabinetów dentystycznych.
Poprzez kolejne pytania prejudycjalne sąd odsyłający zmierzał do ustalenia, czy dyrektywę 2000/31/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z 8.6.2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego,
w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego („dyrektywa o handlu elektronicznym”)
należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie przepisom krajowym, które ustanawiają ogólny
i całkowity zakaz wszelkiej reklamy dotyczącej świadczeń leczenia dentystycznego, w zakresie, w jakim zakazują one
wszelkiej formy informacji handlowych przekazywanych drogą elektroniczną, w tym również poprzez stronę
internetową utworzoną przez dentystę?
W art. 8 ust. 1 dyrektywy 2000/31 ustanowiono zasadę, zgodnie z którą państwa członkowskie zapewniają, aby
dozwolone było używanie informacji handlowych, które są częścią usługi społeczeństwa informacyjnego świadczonej
przez osoby wykonujące zawody regulowane lub stanowią taką usługę. Z art. 2 lit. g) dyrektywy 2000/31 w zw. z art.
1 lit. f) dyrektywy 92/51, do którego odnosi się pierwszy ze wskazanych przepisów, wynika, że „regulowaną
działalnością zawodową” jest w szczególności działalność zawodowa, której podjęcie lub wykonywanie wymaga na
mocy przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych posiadania dowodu wykształcenia lub
poświadczenia kompetencji. Z postanowienia odsyłającego wynika, że dentysta w Belgii jest zawodem regulowanym
w rozumieniu art. 2 lit. g) dyrektywy 2000/31.
Zgodnie z art. 2 lit. a) dyrektywy 2000/31 w zw. z art. 1 pkt 2 dyrektywy 98/34 pojęcie „usługi społeczeństwa
informacyjnego” obejmuje „każdą usługę normalnie świadczoną za wynagrodzeniem, na odległość, drogą
elektroniczną i na indywidualne żądanie odbiorcy usług”. W motywie 18 dyrektywy 2000/31 uściślono, że to pojęcie
zawiera szeroki zakres rodzajów działalności gospodarczej prowadzonych w trybie on-line i że nie ogranicza się ono

wyłącznie do usług umożliwiających zawieranie umów on-line, ale, o ile te usługi stanowią działalność gospodarczą.
Pojęcie „usługi społeczeństwa informacyjnego” dotyczy także usług, które nie są wynagradzane przez tych, którzy je
otrzymują, takich jak usługi polegające na oferowaniu informacji on-line lub informacji handlowych. Trybunał
stwierdził, że reklama on-line może stanowić usługę społeczeństwa informacyjnego w rozumieniu dyrektywy 2000/31
(wyrok Mc Fadden, C-484/14, pkt 41, 42).
W art. 2 lit. f) doprecyzowano, że pojęcie „informacja handlowa” obejmuje każdą formę informacji mającej na celu
promowanie, bezpośrednio lub pośrednio, usług osoby wykonującej zawód regulowany. Z powyższego, zdaniem TS,
wynika, że reklama dotycząca świadczeń dentystycznych na stronie internetowej utworzonej przez osobę
wykonującą zawód regulowany jest informacją handlową będącą częścią usługi społeczeństwa informacyjnego lub
stanowiącą tę usługę w rozumieniu art. 8 dyrektywy 2000/31.
Trybunał stwierdził, że zasady wykonywania zawodu mogą skutecznie określać ramy treści i formy informacji
handlowych, o których mowa w art. 8 ust. 1 dyrektywy 2000/31, te zasady nie mogą zawierać ogólnego i całkowitego
zakazu tego rodzaju informacji. To stanowisko odnosi się również do spornych belgijskich przepisów, które mają
zastosowanie jedynie do lekarzy dentystów.
Trybunał wskazał, że unijny prawodawca nie wykluczył zawodów regulowanych z zakresu zasady dopuszczenia
informacji handlowych on-line przewidzianej w art. 8 ust. 1 dyrektywy 2000/31. Przepis ten umożliwia uwzględnienie
specyfiki zawodów służby zdrowia przy opracowywaniu związanych z nimi zasad wykonywania zawodu, określając,
gdy to konieczne, w sposób ścisły formy i warunki informacji handlowych on-line, w szczególności w celu
zapewnienia, by zaufanie pacjentów do tych zawodów nie zostało naruszone. Jednak te zasady wykonywania
zawodu nie mogą skutecznie zakazywać w sposób ogólny i całkowity wszelkiej formy reklamy on-line prowadzonej
w celu promowania działalności osoby wykonującej tego rodzaju zawód.
Trybunał orzekł, że dyrektywę 2000/31 należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie przepisom
krajowym, takim jak przepisy rozpatrywane w postępowaniu głównym, które ustanawiają ogólny i całkowity zakaz
wszelkiej reklamy dotyczącej świadczeń dentystycznych, w zakresie, w jakim zakazują one wszelkiej formy informacji
handlowych przekazywanych drogą elektroniczną, w tym również poprzez stronę internetową utworzoną przez
dentystę.
Następnie TS odniósł się do kwestii, czy art. 56 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na
przeszkodzie przepisom krajowym, które ustanawiają ogólny i całkowity zakaz wszelkiej reklamy dotyczącej
świadczeń leczenia ust i zębów?
Z orzecznictwa TS wynika, że za ograniczenia swobody świadczenia usług należy uznać wszelkie środki, które
zakazują korzystania z tej swobody, ograniczają ją lub zmniejszają jej atrakcyjność (wyroki: Corporación
Dermoestética, C-500/06, pkt 32; Stanley International Betting i Stanleybet Malta, C-463/13, pkt 45; Laezza, C-
375/14, pkt 21).
Przepisy belgijskie zakazujące w sposób ogólny i całkowity wszelkiej reklamy danej działalności mogą ograniczyć
osobom, które tę działalność wykonują, możliwość zaprezentowania się potencjalnym klientom i promowania usług,
które zamierzają im zaoferować. W konsekwencji TS stwierdził, że tego rodzaju przepisy krajowe należy uznać za
ograniczenie swobody świadczenia usług.
Z orzecznictwa TS wynika, że przepisy krajowe mogące ograniczać korzystanie z podstawowych swobód
ustanowionych w TFUE mogą zostać dopuszczone, pod warunkiem że służą osiągnięciu celu leżącego w interesie
ogólnym, są adekwatne dla zapewnienia jego realizacji oraz nie wykraczają poza zakres konieczny do jego
osiągnięcia (wyrok Konstantinides, C-475/11, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo).
W niniejszej sprawie sąd odsyłający wskazał, że celem spornych przepisów krajowych jest ochrona zdrowia
publicznego oraz godności zawodu lekarza dentysty. Trybunał potwierdził, że ochrona zdrowia zalicza się do celów,
które można uznać za stanowiące nadrzędne względy interesu ogólnego mogące uzasadniać ograniczenie swobody
świadczenia usług (wyrok Hartlauer, C-169/07, pkt 46). Ponadto, mając na względzie znaczenie stosunku opartego
na zaufaniu, jaki powinien istnieć między dentystą a jego pacjentem, TS stwierdził, że ochrona godności zawodu
lekarza dentysty również może stanowić tego rodzaju nadrzędny wzgląd interesu ogólnego. Trybunał przyznał, że
intensywne używanie reklamy lub wybór agresywnych przekazów reklamowych, względnie mogących wprowadzić
pacjentów w błąd co do oferowanych terapii, mogą – poprzez pogorszenie wizerunku zawodu lekarza dentysty,
zmianę stosunku między dentystami a ich pacjentami oraz wspieranie wykonywania nieodpowiednich lub
niekoniecznych terapii – szkodzić ochronie zdrowia i naruszać godność zawodu lekarza dentysty.
Trybunał wskazał, że zdrowie i życie ludzi ma pierwszorzędne znaczenie pośród dóbr i interesów chronionych TFUE
oraz że zasadniczo do państw członkowskich należy decyzja o poziomie, na którym chcą one zapewnić ochronę
zdrowia publicznego, oraz o sposobie jego osiągnięcia. Ten poziom może być różny w poszczególnych państwach
członkowskich dlatego mają one w tym zakresie swobodę uznania (wyroki: Ker-Optika, C-108/09, pkt 58; Visnapuu,
C-198/14, pkt 118). Jednak TS stwierdził, że pomimo tej swobody uznania ograniczenie wynikające z zastosowania

spornych belgijskich przepisów zakazujących w sposób ogólny i całkowity wszelkiej reklamy dotyczącej świadczeń
dentystycznych, wykracza poza to, co jest konieczne do realizacji celów zamierzonych poprzez te przepisy.
Z wyroku Konstantinides (pkt 57) wynika, że przepisy krajowe zakazujące reklamy świadczeń medycznych, których
treść jest sprzeczna z zasadami etyki zawodowej, są zgodne z art. 56 TFUE, jednak TS stwierdził, że sporne
belgijskie przepisy mają znacznie szerszy zakres. W tych okolicznościach Trybunał stwierdził, że cele zamierzone
przez te przepisy mogłyby zostać osiągnięte poprzez mniej restrykcyjne środki, określając, gdy to konieczne,
w sposób ścisły, formy i warunki, które mogłyby skutecznie przybrać środki komunikacji używane przez lekarzy
dentystów, nie zakazując im przy tym w sposób ogólny i całkowity wszelkiej formy reklamy.
Trybunał orzekł, że art. 56 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom
krajowym, takim jak przepisy rozpatrywane w postępowaniu głównym, które ustanawiają ogólny i całkowity
zakaz wszelkiej reklamy dotyczącej świadczeń dentystycznych.
Źródło: www.curia.eu
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 4.5.2017 r., Vanderborght, C-339/15

Wyrok Trybunału Europejskiego potwierdza, że zakazy ogólne i całkowite reklamy usług dentystycznych naruszają zasady swobody świadczenia usług i mogą być nieproporcjonalne w stosunku do celów ochrony zdrowia publicznego i godności zawodu dentysty. Decyzja ta ma znaczenie dla regulacji dotyczących reklamy usług medycznych oraz praktyk handlowych w UE.