Nieuczciwe praktyki handlowe

Tematyka: praktyki handlowe, windykacja wierzytelności, nieuczciwe praktyki handlowe, dyrektywa 2005/29, stosunek prawny

TS orzekł, że przepisy dyrektywy 2005/29 należy interpretować w ten sposób, że zakresem ich stosowania
objęty jest stosunek prawny między spółką zajmującą się windykacją wierzytelności a dłużnikiem będącym
w zwłoce na podstawie umowy kredytu konsumenckiego, którego dług był przedmiotem cesji na rzecz tej
spółki.
Gelvora UAB jest prywatną spółką zajmującą się windykacją wierzytelności. Zawarła ona z bankami umowy cesji
wierzytelności, na mocy których nabyła wierzytelności wynikające z umów kredytu konsumenckiego zawartych przez
cedujące banki z konsumentami. Na podstawie tych umów cesji Gelvora podjęła wobec dłużników czynności
windykacyjne, w niektórych przypadkach równolegle z prowadzonymi przez komornika sądowego postępowaniami
egzekucyjnymi na mocy prawomocnych orzeczeń sądowych. W tych okolicznościach czterech konsumentów wniosło
do litewskiego krajowego urzędu ochrony praw konsumentów (dalej jako: urząd) skargę na Gelvorę. Urząd uznał, że
praktyki handlowe Gelvory naruszały art. 3 ust. 1 litewskiej ustawy o zakazie nieuczciwych praktyk handlowych, która
transponuje dyrektywę 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.5.2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk
handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym. Dlatego urząd
nałożył na tę spółkę grzywnę w wysokości 3475,44 EUR. Gelvora wniosła skargę do sądu żądając stwierdzenia
nieważności tej decyzji.
Poprzez pytania prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy stosunek prawny między prywatną spółką
zajmującą się windykacją wierzytelności a będącym w zwłoce dłużnikiem na podstawie umowy kredytu
konsumenckiego, którego dług był przedmiotem cesji na rzecz tej spółki, objęty jest zakresem stosowania dyrektywy
2005/29? A jeżeli ma to miejsce, czy praktyki stosowane przez tę spółkę w celu odzyskania przysługującej jej
wierzytelności objęte są zakresem pojęcia „produkt” w rozumieniu art. 2 lit. c) tej dyrektywy? Ponadto, sąd odsyłający
podniósł wątpliwość, czy odpowiedź będzie identyczna również w sytuacji, gdy ten dług został potwierdzony
orzeczeniem sądowym, które zostało przekazane komornikowi sądowemu w celu jego wykonania?
Trybunał wskazał, że art. 2 lit. d) dyrektywy 2005/29 definiuje w sposób szczególnie szeroki pojęcie „praktyka
handlowa” jako „każde działanie przedsiębiorcy, jego zaniechanie, sposób postępowania, oświadczenie lub
komunikat handlowy, w tym reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją, sprzedażą lub dostawą
produktu do konsumentów” (wyrok CHS Tour Services, C-435/11, pkt 27). Zgodnie z art. 3 ust. 1 w zw. z motywem
13 dyrektywy 2005/29 ta dyrektywa ma zastosowanie do nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez
przedsiębiorcę, także w stosunkach pozaumownych, zarówno przed zawarciem umowy, jak i po zawarciu umowy, tak
w następstwie zawarcia umowy, jak i w trakcie jej wykonywania. W związku z tym TS stwierdził, że zwrot
„bezpośrednio związane ze sprzedażą produktu” obejmuje wszelkie działania związane nie tylko z zawarciem
umowy, ale też jej wykonaniem, a w szczególności działania zmierzające do uzyskania zapłaty za produkt.
W niniejszej sprawie wierzytelności będące przedmiotem cesji na rzecz Gelvory wynikają ze świadczenia usługi, tzn.
udzielenia kredytu, który pociąga za sobą konieczność spłaty kredytu w ratach wraz z odsetkami. W związku z tym
TS stwierdził, że działalność polegająca na windykacji wierzytelności, taka jak będąca przedmiotem postępowania
głównego, może być uznana za „produkt” w rozumieniu art. 2 lit. c) dyrektywy 2005/29. W ocenie TS tego ustalenia
nie podważa okoliczność, że czynności windykacyjne są prowadzone przez osobę prawną, która nabyła
wierzytelność względem konsumenta w wyniku cesji tej wierzytelności przez pierwotnego wierzyciela oraz że działa
ona wobec tego konsumenta w charakterze przedsiębiorcy. Trybunał przyznał, że spółka zajmująca się windykacją
wierzytelności, taka jak Gelvora, nie świadczy konsumentowi usługi kredytu konsumenckiego, jednak prowadzona
przez nią działalność, czyli odzyskiwanie długów, które były przedmiotem cesji, jest objęta pojęciem „praktyki
handlowe”, które mogą okazać się nieuczciwe w rozumieniu dyrektywy 2005/29. Trybunał stwierdził, że działania,
jakie ta spółka podejmuje, mogą wpływać na decyzję konsumenta dotyczącą zapłaty za produkt.
Trybunał przywołał stanowisko Komisji w wytycznych do wdrażania/stosowania dyrektywy 2005/29/WE w sprawie
nieuczciwych praktyk handlowych, która stwierdziła, że działalność obejmująca windykację wierzytelności powinna
być uznana za praktyki handlowe z zakresu obsługi po sprzedaży. Ponadto z przykładów wskazanych przez Komisję
w tym dokumencie wynika, że niektóre sądy krajowe przyjmują, iż działalność spółek zajmujących się windykacją
wierzytelności objęta jest zakresem stosowania tej dyrektywy.
Trybunał stwierdził, że warunki związane z odzyskiwaniem wierzytelności od konsumenta mogą mieć tak istotne
znaczenie, że będą mieć decydujący wpływ na decyzję konsumenta o zaciągnięciu kredytu, w szczególności jeżeli
działania podjęte w celu windykacji mają formę taką jak w rozpatrywanej sprawie. Ponadto, odstąpienie od
stosowania dyrektywy 2005/29/WE w odniesieniu do transakcji związanych ze spłatą kredytu w przypadku cesji
wierzytelności mogłoby prowadzić do podważenia skuteczności ochrony przyznanej konsumentom w tej dyrektywie,

ponieważ przedsiębiorcy mogliby dążyć do oddzielenia etapu odzyskiwania należności, aby uniknąć stosowania
względem nich ochronnych przepisów dyrektywy. Z tego samego powodu, zdaniem TS, okoliczność, że
wymagalność długu została stwierdzona orzeczeniem sądowym, a spółka zajmująca się windykacją wierzytelności
podejmuje równolegle z takim postępowaniem egzekucyjnym inne niezależne czynności windykacyjne, nie wpływa
w żaden sposób na przedstawioną odpowiedź. Niezależnie od faktu, że podjęcie takich działań równolegle
z formalnym postępowaniem egzekucyjnym prowadzonym przez komornika sądowego może wprowadzić dłużnika
w błąd co do charakteru postępowania, które jest względem niego prowadzone, skuteczność ochrony
zagwarantowanej konsumentowi w dyrektywie 2005/29 wymaga, aby przedsiębiorca, który podjął niezależne
działania w celu odzyskania długów, podlegał przepisom tej dyrektywy w zakresie działań podjętych przez niego
z własnej inicjatywy równolegle z prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym.
Reasumując TS orzekł, że przepisy dyrektywy 2005/29 należy interpretować w ten sposób, że zakresem ich
stosowania objęty jest stosunek prawny między spółką zajmującą się windykacją wierzytelności a dłużnikiem
będącym w zwłoce na podstawie umowy kredytu konsumenckiego, którego dług był przedmiotem cesji na
rzecz tej spółki. Pojęciem „produkt” w rozumieniu art. 2 lit. c) tej dyrektywy objęte są praktyki stosowane
przez taką spółkę w celu odzyskania przysługującej jej wierzytelności. W tym względzie nie jest istotne, że
dług został stwierdzony orzeczeniem sądowym, które zostało przekazane komornikowi sądowemu w celu
jego wykonania.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 20.7.2017 r., Gelvora, C-357/16

Trybunał stwierdził, że praktyki handlowe spółki zajmującej się windykacją wierzytelności mogą być uznane za „produkt” w rozumieniu dyrektywy 2005/29. Decyzja TS ma istotne znaczenie dla stosunków między przedsiębiorstwami a konsumentami oraz wyznacza ramy interpretacyjne dla praktyk handlowych w obszarze windykacji wierzytelności.