Ustawa o Krajowym Rejestrze Zadłużonych – wybrane zmiany w Prawie upadłościowym

Ustawa o Krajowym Rejestrze Zadłużonych wprowadza istotne zmiany w polskim systemie prawno-gospodarczym. Nowy rejestr ma zwiększyć bezpieczeństwo obrotu gospodarczego poprzez udostępnienie danych online. Dodatkowo, wprowadzono nowy artykuł 131a do Prawa upadłościowego, mający zapobiec nadużyciom związanym z wnioskami restrukturyzacyjnymi. Ustawa przewiduje też nowe obowiązki syndyków, zwiększając kontrolę nad ich działaniami.

Tematyka: Ustawa, Krajowy Rejestr Zadłużonych, Prawo upadłościowe, zmiany, postępowanie upadłościowe, restrukturyzacja, syndyk, bezskuteczność, wierzyciele, kontrola, informatyzacja

Dnia 18.12.2018 r. Prezydent podpisał ustawę z 6.12.2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (Dz.U. z 2019
r. poz. 55, dalej jako: KRZU). Większość nowych przepisów wejdzie w życie dopiero 1.12.2020 r., jednak
zgodnie z przepisami przejściowymi część z nich zaczęła obowiązywać już z początkiem 2019 r.
Ustawa dostosuje polski system prawny do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 ws.
postępowania upadłościowego. Unijne regulacje zobowiązują państwa członkowskie do prowadzenia minimum
jednego rejestru z danymi dotyczącymi postępowań upadłościowych.
Krajowy Rejestr Zadłużonych będzie prowadzony przez Ministerstwo Sprawiedliwości w systemie
teleinformatycznym. W założeniu baza ma zwiększać bezpieczeństwo obrotu gospodarczego i ułatwiać nadzór. Co
istotne, nowy rejestr będzie jawny, dzięki czemu z danymi objętymi treścią obwieszczeń będzie mógł zapoznać się
każdy użytkownik Internetu. Docelowo KRZ będzie więc źródłem danych o podmiotach niewypłacalnych,
zagrożonych niewypłacalnością oraz podmiotach, wobec których umorzono bezskuteczną egzekucję. Przede
wszystkim jednak KRZ pozwoli w przyszłości na likwidację papierowych akt postępowań upadłościowych
i restrukturyzacyjnych, a całość procedury będzie toczyła się wyłącznie on-line.
Uchwalona ustawa wprowadza również szereg istotnych zmian w ustawie z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe (t.j.
Dz.U. z 2017 r. poz. 2344 ze zm., dalej jako: PrUpad). Aktualnie najważniejszą zmianą jest wprowadzenie do Prawa
upadłościowego nowego art. 131a PrUpad. Przepis stanowi: Jeżeli upadłość ogłoszono w wyniku rozpoznania
wniosku o ogłoszenie upadłości złożonego nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia zakończenia postępowania
restrukturyzacyjnego albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego,
przez dzień złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, o którym mowa w art. 127–130, rozumie się dzień złożenia
wniosku restrukturyzacyjnego. Zgodnie z art. 36 pkt 2 KRZU przepis ten wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia
ogłoszenia. Ogłoszenie nastąpiło 11.1.2019 r., zatem art. 131a PrUpad, obowiązuje od 11.2.2019 r.
Wprowadzenie art. 131a PrUpad uzasadnione było luką w prawie. Luka mogła rodzić ryzyko składania wniosków
restrukturyzacyjnych w celu uniknięcia potencjalnego ustalenia lub uznania bezskuteczności czynności
w postępowaniu upadłościowym. Przepisy, które regulują kwestie bezskuteczności czynności prawnych upadłego,
dotyczą czynności dokonanych w określonym czasie przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (por. art.
127 ust. 1 PrUpad – rok przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości; art. 128 ust. 1 PrUpad – 6 miesięcy
przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości). Jednocześnie zgodnie z art. 9a PrUpad nie można ogłosić
upadłości przedsiębiorcy w okresie od otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego do jego zakończenia lub
prawomocnego umorzenia. Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego wobec dłużnika uniemożliwiało ogłoszenie
upadłości na skutek wniosku złożonego przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego albo w jego
trakcie. W ten sposób nieuczciwi dłużnicy w stosunkowo prosty sposób mogli ominąć restrykcyjne przepisy
o bezskuteczności czynności prawych.
Wprowadzony art. 131a PrUpad ma zapobiec potencjalnemu pokrzywdzeniu wierzycieli dłużnika przez składanie
wniosków restrukturyzacyjnych i prowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego tylko po to, by doszło do
„utwardzenia” skutków określonych czynności prawnych, mocą których rozporządzono majątkiem na przedpolu
upadłości. Artykuł 131a PrUpad opiera się na założeniu, że otwarcie i prowadzenie postępowania
restrukturyzacyjnego nie powinno pogarszać sytuacji wierzycieli. Przyjęto zatem, że jeśli wniosek o ogłoszenie
upadłości zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia zakończenia albo prawomocnego umorzenia postępowania
restrukturyzacyjnego, przez dzień złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w rozumieniu art. 127–130 PrUpad
należy rozumieć dzień złożenia uprzedniego wniosku restrukturyzacyjnego. I to właśnie od tego momentu będą
liczone terminy dotyczące bezskuteczności czynności prawnych.
Pewne wątpliwości może jednak budzić retrospektywny charakter nowej regulacji. Zgodnie bowiem z art. 29 KRZU,
przepis art. 131a PrUpad stosuje się: (i) w sprawach, w których upadłość została ogłoszona na skutek wniosku, który
wpłynął przed dniem wejścia w życie tego przepisu oraz (ii) do zdarzeń prawnych, które miały miejsce przed dniem
wejścia w życie tego przepisu. Powyższe prowadzi do wniosku, że ustawa będzie działała wstecz.
Inne istotne zmiany w zakresie postępowania upadłościowego dotyczą sprawozdań syndyków. W szczególności
wprowadzony zostanie przepis nakazujący syndykom składanie sprawozdań obejmujących – poza opisem czynności
w danym okresie sprawozdawczym – szczegółowy raport ze zmian w stanie i składzie masy upadłości wraz

z raportem z przychodów i wydatków w danym okresie sprawozdawczym. Dzięki temu rozwiązaniu wierzyciele na
bieżąco będą mogli śledzić, co dzieje się z ich pieniędzmi, bo to przecież w interesie wierzycieli prowadzone jest
postępowanie upadłościowe. Zmianę należy ocenić pozytywnie, ale dopiero z chwilą informatyzacji postępowań
stanie się efektywnym narzędziem kontroli wierzycieli nad działaniami syndyka.
Ustawa przerzuca ciężar weryfikacji zasadności ponoszonych przez syndyka kosztów z sędziego-komisarza (jak to
ma miejsce obecnie) na uczestników postępowania, czyli na upadłego oraz wierzycieli. To uczestnicy postępowania
będą mogli zainicjować kontrolę sprawozdań syndyka, wnosząc zarzuty do poszczególnych wydatków. Powyższe
zmiany wejdą w życie dopiero 1.12.2020 r.
W ramach podsumowania należy zauważyć, że ustawa o KRZ wprowadza szereg zmian, które bez wątpienia wywrą
duży wpływ na postępowanie upadłościowe. Aktualnie najistotniejsze jest dodanie art. 131a PrUpad stanowiącego
o momencie, w którym uznaje się, że doszło do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w kontekście przepisów
o bezskuteczności. Równie ważną zmianą – jednak odroczoną w czasie – będzie nowe uregulowanie sprawozdań
syndyka i związane z tym przeniesienie ciężaru kontroli sprawozdań syndyka na upadłego i wierzycieli. Prawdziwe
skutki reformy będzie można jednak poznać dopiero po prowadzeniu informatyzacji postępowań upadłościowych
i restrukturyzacyjnych, czyli w sytuacji likwidacji akt papierowych.

Ustawa o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz zmiany w Prawie upadłościowym mają na celu usprawnienie postępowania upadłościowego i zwiększenie ochrony wierzycieli. Przepisy wprowadzają transparentność działań syndyków oraz ułatwiają kontrolę nad kosztami postępowania. Efekty reformy będą widoczne po wdrożeniu informatyzacji postępowań upadłościowych.