Usługi płatnicze w ramach rynku wewnętrznego

Brak zgody posiadacza obciążonego rachunku płatniczego na wykonanie polecenia zapłaty z tego rachunku uniemożliwia wyłączenie takiej transakcji z zakresu usług płatniczych. Sprawa dotyczyła rachunku spółki MSC w banku BCP, na który zrealizowano polecenia zapłaty bez autoryzacji. MSC zażądał zwrotu kwot, co doprowadziło do sporu sądowego. Trybunał Stwierdził, że pojęcie usług płatniczych obejmuje realizację poleceń zapłaty zainicjowanych przez odbiorcę bez zgody posiadacza rachunku.

Tematyka: usługi płatnicze, zgoda posiadacza, polecenia zapłaty, dyrektywa 2007/64, użytkownik usług płatniczych, Trybunał Sprawiedliwości, Mediterranean Shipping Company, C-295/18

Brak zgody posiadacza obciążonego rachunku płatniczego na wykonanie polecenia zapłaty z tego rachunku
nie pozwala na wyłączenie takiej transakcji płatniczej z zakresu pojęcia „usług płatniczych” w rozumieniu art.
4 pkt 3 dyrektywy 2007/64.
Stan faktyczny
Spółka MSC jest posiadaczem bankowego rachunku bieżącego w banku BCP. Z audytu przeprowadzonego w 2014
r. wynika, że rachunek ten był regularnie obciążany w drodze polecenia zapłaty na rzecz osoby trzeciej, z którą MSC
nie miała żadnych stosunków umownych, a ponadto MSC nie udzieliła BCP autoryzacji w tym zakresie. Pismem
z listopada 2014 r. MSC zażądał od BCP, aby anulował te polecenia zapłaty, zwrócił spółce pobrane kwoty. BCP
dokonał żądanego anulowania i zwrócił kwotę 683,48 euro, odpowiadającą obciążeniom dokonanym w październiku
i listopadzie 2014 r. BCP potwierdził brak takiej autoryzacji ze strony MSC, a przynajmniej jej nieprawidłowość,
a także fakt, że MSC jest w związku z tym uprawniony do uzyskania zwrotu kwot zrealizowanych poleceń zapłaty.
Bank ten wydał więc dyspozycję zwrotu. Następnie MSC stwierdził, że w okresie od maja 2010 r. do września 2013 r.
zrealizowano polecenia zapłaty obciążające jej rachunek na podstawie tej samej spornej autoryzacji na łączną kwotę
8226,03 euro (dalej jako: sporne polecenia zapłaty). MSC zażądała od BCP zwrotu również tej kwoty, ale bank
odmówił. Wówczas MSC wystąpiła do sądu z powództwem, żądając nakazania BCP zwrócenia jej kwoty tych
obciążeń.
Pytania prejudycjalne
- Czy art. 2 ust. 1 dyrektywy 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13.11.2007 r. w sprawie usług
płatniczych w ramach rynku wewnętrznego należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „usługi płatnicze”
w rozumieniu tego przepisu obejmuje realizację poleceń zapłaty zainicjowanych przez odbiorcę z rachunku
płatniczego, którego nie jest on posiadaczem, na które posiadacz obciążonego nimi rachunku nie wyraził zgody?
- Czy art. 58 dyrektywy 2007/64 należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „użytkownik usług płatniczych”
w rozumieniu tego przepisu obejmuje posiadacza rachunku płatniczego, z którego realizowano polecenia zapłaty bez
jego zgody?
Stanowisko TS
Pojęcie „usługi płatnicze”
Zgodnie z orzecznictwem TS przy dokonywaniu wykładni unijnego przepisu należy uwzględnić nie tylko jego
brzmienie, lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, której część ten przepis stanowi (wyroki: Merck, 292/82, pkt
12; ING-DiBa Direktbank Austria, C-191/17, pkt 19).
Do celów dyrektywy 2007/64 pojęcie „usługi płatnicze” zostało zdefiniowane w art. 4 pkt 3 jako oznaczające
„wszelką działalność gospodarczą wymienioną w załączniku”. W pkt 3 tego załącznika wskazano, że pojęcie to
obejmuje wykonywanie „transakcji płatniczych”, które zgodnie z art. 4 pkt 5 dyrektywy 2007/64 są działaniami
zainicjowanymi przez płatnika lub w imieniu płatnika lub przez odbiorcę, polegającymi na złożeniu, transferze lub
wypłacie środków pieniężnych, niezależnie od leżących u ich podstawy zobowiązań między płatnikiem a odbiorcą.
Transakcje te obejmują, stosownie do pkt 3 tiret pierwsze tego załącznika, realizację usług polecenia zapłaty, w tym
jednorazowych poleceń zapłaty. Zgodnie z definicją z art. 4 pkt 28 dyrektywy 2007/64 „polecenie zapłaty” jest to co
do istoty „usługa płatnicza polegająca na obciążeniu rachunku płatniczego płatnika, w przypadku gdy transakcja
płatnicza została zainicjowana przez odbiorcę na podstawie zgody udzielonej przez płatnika”, natomiast na podstawie
definicji zawartej w art. 4 pkt 7 „płatnik” oznacza w szczególności „osobę fizyczną lub prawną, która jest właścicielem
rachunku płatniczego i składa zlecenie płatnicze z tego rachunku płatniczego”. W ocenie TS realizacja poleceń
zapłaty zainicjowanych przez odbiorcę z rachunku, którego nie jest on posiadaczem, objęte jest zakresem
pojęcia „usługi płatnicze” zawartego w art. 2 ust. 1 dyrektywy 2007/64. Dotyczy to również przypadku gdy brak jest
podstaw zobowiązań między płatnikiem a odbiorcą, jeżeli płatnik, posiadacz obciążanego rachunku płatniczego,
udzielił zgody na te polecenia zapłaty. Jednakże same te przepisy nie umożliwiają, w sytuacji braku zapisu na ten
temat, jednoznacznego ustalenia, czy realizacja poleceń zapłaty zainicjowanych przez odbiorcę z rachunku, którego
nie jest on posiadaczem, wchodzi w zakres tego pojęcia również wówczas, gdy posiadacz obciążonego rachunku nie
wyraził zgody na takie polecenia zapłaty.
Trybunał stwierdził, że w tych okolicznościach konieczne jest uwzględnienie kontekstu, w którym to pojęcie „usług
płatniczych” jest stosowane. Trybunał wskazał, że realizacja poleceń zapłaty z rachunku płatniczego w przypadku
braku zgody posiadacza rachunku nie należy do transakcji płatniczych, które art. 3 dyrektywy 2007/64 wyłącza

z zakresu stosowania tej dyrektywy. Ponadto, szereg przepisów dyrektywy 2007/64 ma na celu uregulowanie
„nieautoryzowanych transakcji płatniczych”. W ocenie TS gdyby brak zgody posiadacza obciążonego rachunku
płatniczego na wykonanie polecenia zapłaty z tego rachunku pozwalał na wyłączenie takiej transakcji płatniczej
z zakresu pojęcia „usługi płatnicze”, a w konsekwencji z zakresu zastosowania tej dyrektywy, przepisy te w zakresie,
w jakim dotyczą nieautoryzowanych transakcji płatniczych, byłyby pozbawione skuteczności (effet utile). Zatem
z kontekstu, w którym pojęcie to jest stosowane wynika, że należy je interpretować jako obejmujące realizację
poleceń zapłaty zainicjowanych przez odbiorcę z rachunku, którego nie jest on posiadaczem, nawet jeżeli posiadacz
rachunku nim obciążonego nie wyraził na to zgody.
Trybunał stwierdził, że za powyższą interpretacją przemawiają cele, do których realizacji zmierza dyrektywa
2007/64. Przede wszystkim fundamentalne znaczenie ma ustanowienie na szczeblu Unii nowoczesnych i spójnych
ram prawnych dla usług płatniczych, które będą neutralne, tak aby zapewnić sprawiedliwe warunki konkurencji
wszystkim systemom płatności w celu zachowania wyboru oferowanego konsumentom. Podobnie w motywie 31 tej
dyrektywy wskazano, że aby zmniejszyć ryzyko i konsekwencje nieautoryzowanych lub nieprawidłowo wykonanych
transakcji płatniczych, użytkownik usług płatniczych powinien jak najszybciej poinformować dostawcę usług
płatniczych o wszelkich reklamacjach dotyczących takich transakcji. W motywie 35 stwierdzono również, że należy
uregulować kwestię podziału ryzyka w przypadku nieautoryzowanych transakcji płatniczych. W ocenie TS gdyby
nieautoryzowane transakcje płatnicze, takie jak polecenia zapłaty będące przedmiotem postępowania głównego, były
wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy 2007/64, to zostałaby zagrożona realizacja celów zamierzonych przez tę
dyrektywę poprzez pozbawienie uczestników rynku ochrony, którą ta dyrektywa ma im właśnie zapewniać
w przypadku nieautoryzowanych transakcji płatniczych.
Trybunał orzekł, że art. 2 ust. 1 dyrektywy 2007/64 należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „usługi
płatnicze” w rozumieniu tego przepisu obejmuje realizację poleceń zapłaty zainicjowanych przez odbiorcę
z rachunku płatniczego, którego nie jest on posiadaczem, a na które nie wyraził zgody posiadacz
obciążonego nimi rachunku.
Pojęcie „użytkownik usług płatniczych”
Przepis art. 58 dyrektywy 2007/64 stanowi, że użytkownik usług płatniczych uzyskuje korektę od dostawcy usług
płatniczych wyłącznie wtedy, gdy bez zbędnej zwłoki powiadomi swojego dostawcę usług płatniczych o stwierdzeniu
nieautoryzowanej lub nieprawidłowo wykonanej transakcji płatniczej uprawniającej do zgłoszenia roszczeń, nie
później niż w ciągu trzynastu miesięcy od daty obciążenia rachunku, pod warunkiem, że dostawca usług płatniczych
spełnił określone obowiązki informacyjne. Do celów dyrektywy 2007/64 jej art. 4 pkt 10 definiuje pojęcie „użytkownik
usług płatniczych” jako „osobę fizyczną lub prawną korzystającą z usług płatniczych w charakterze płatnika albo
odbiorcy, lub obu łącznie”. Wobec powyższego TS stwierdził, że w świetle treści tego przepisu w związku z art. 4 pkt
7 i 8 dyrektywy 2007/64, dotyczącego pojęć „płatnik” i „odbiorca”, posiadacz rachunku płatniczego, który został
obciążony bez jego zgody, nie jest objęty pojęciem „użytkownika usług płatniczych”. Jednakże zdaniem TS po
pierwsze, realizacja poleceń zapłaty z rachunku płatniczego, na które posiadacz obciążonego rachunku nie wyraził
zgody, mieści się w zakresie pojęcia „usługi płatnicze” zawartego w art. 2 ust. 1 dyrektywy 2007/64. Po drugie,
z samej treści art. 58 dyrektywy 2007/64, a także z jego tytułu wynika, że ma on na celu dokładnie to, aby znajdować
zastosowanie w szczególności do nieautoryzowanych transakcji płatniczych. W tych okolicznościach pojęcie
„użytkownika usług płatniczych” należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono posiadacza rachunku
płatniczego, z którego realizowano polecenia zapłaty bez jego zgody. Ponadto, zdaniem TS, powyższa wykładnia jest
zgodna z celami dyrektywy 2007/64.
Trybunał orzekł, że art. 58 dyrektywy 2007/64 należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „użytkownik
usług płatniczych” w rozumieniu tego przepisu obejmuje posiadacza rachunku płatniczego, z którego
realizowano polecenia zapłaty bez jego zgody.
Z przedstawionego wyroku wynika, że pojęcie „usługi płatnicze” w rozumieniu w art. 4 pkt 3 dyrektywy 2007/64
obejmuje, zgodnie z wykładnią systemową i celowościowa, także nieautoryzowane transakcje płatnicze. Ponadto,
odmiennie niż wynikałoby to z wykładni językowej art. 58 dyrektywy 2007/64 Trybunał uznał, że należy objąć
pojęciem „użytkownik usług płatniczych” w rozumieniu tego przepisu również posiadacza rachunku płatniczego,
z którego realizowano polecenia zapłaty bez jego zgody.
Na marginesie należy zauważyć, że dyrektywa 2007/64 została uchylona i zastąpiona ze skutkiem od 13.1.2018 r.
przez dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 z 25.11.2015 r. w sprawie usług płatniczych
w ramach rynku wewnętrznego, zmieniającą dyrektywy 2002/65/WE, 2009/110/WE i 2013/36/UE i rozporządzenie
(UE) nr 1093/2010 oraz uchylającą dyrektywę 2007/64 (Dz. Urz. L Nr 337 z 2015 r., s. 35). Jednakże powyższe
stanowisko TS przedstawione w niniejszym wyroku pozostaje aktualne.
Wyrok TS z 11.4.2019 r., Mediterranean Shipping Company (Portugal), C-295/18

Trybunał Stwierdził, że pojęcie 'usługi płatnicze' z dyrektywy 2007/64/WE obejmuje realizację poleceń zapłaty zainicjowanych przez odbiorcę z rachunku, którego nie jest posiadaczem, nawet bez zgody posiadacza obciążonego rachunku. Pojęcie 'użytkownik usług płatniczych' obejmuje również posiadacza rachunku, z którego realizowano polecenia zapłaty bez jego zgody. Wyrok TS z 11.4.2019 r., Mediterranean Shipping Company (Portugal), C-295/18.