Zobowiązanie franczyzobiorców do stosowania sztywnych cen sprzedaży produktów w sieci franczyzy stanowi praktykę ograniczającą konkurencję
Sąd Apelacyjny stwierdził, że wprowadzenie sztywnych cen sprzedaży w sieci franczyzy stanowi porozumienie ograniczające konkurencję. Decyzja Prezesa UOKiK nakazała zaniechanie praktyki i nałożyła karę pieniężną. Prezes UOKiK uznał, że ustalanie sztywnych cen niesie za sobą negatywne skutki dla rynku i konsumentów.
Tematyka: sztywne ceny, franczyza, konkurencja, Prezes UOKiK, Sąd Apelacyjny
Sąd Apelacyjny stwierdził, że wprowadzenie sztywnych cen sprzedaży w sieci franczyzy stanowi porozumienie ograniczające konkurencję. Decyzja Prezesa UOKiK nakazała zaniechanie praktyki i nałożyła karę pieniężną. Prezes UOKiK uznał, że ustalanie sztywnych cen niesie za sobą negatywne skutki dla rynku i konsumentów.
Sąd Apelacyjny w ustnych motywach rozstrzygnięcia stwierdził, że wprowadzenie w swojej sieci franczyzowej sztywnych cen odsprzedaży przez S. stanowi porozumienie ograniczające konkurencję zakazane w art. 6 ust.1 pkt 1 OchrKonkurU. Stan faktyczny sprawy Podstawą wydania wyroku było odwołanie się spółki od decyzji Prezesa UOKiK nr DOK - 1/2013 z 25.6.2013 r., (DOK3-410-4/12/AS), w której za praktykę ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 369 ze zm., dalej jako: OchrKonkurU) uznano zawarcie przez spółkę z przedsiębiorcami prowadzącymi na zasadzie franczyzy restauracje pod jej marką porozumienia ograniczającego konkurencję na lokalnych rynkach restauracji nieformalnych na terenie kraju, polegającego na ustalaniu sztywnych cen sprzedaży produktów oferowanych w restauracjach działających pod tą marką. Prezes UOKiK w decyzji nakazał zaniechania stosowania porozumienia i nałożył na spółkę karę pieniężną w wysokości 464 228,92 zł. Stanowisko Prezesa UOKiK i sądów W uzasadnieniu decyzji Prezes UOKiK wskazał, że porozumienia polegające na ustalaniu cen uważane są za jedne z najcięższych naruszeń konkurencji, albowiem zazwyczaj wywołują niekorzystne skutki na rynku, zniekształcając ten rynek, ograniczając albo eliminując na nim konkurencję, a co za tym idzie działania te naruszają interes ogólnospołeczny. Takie podejście potwierdza również orzecznictwo Sądu Najwyższego, który stwierdził, że naruszenie interesu publicznego polega na zawarciu porozumienia dotyczącego zasadniczego parametru konkurencji na rynku, jakim jest cena (wyrok SN z 23.11.2011 r., III SK 21/11 i tam przywołany wyrok SN z 5.6.2008 r., III SK 40/07). Porozumienia cenowe o charakterze wertykalnym, takie jak zawarte w niniejszej sprawie, mają realny wpływ na interes ekonomiczny szerokiego kręgu uczestników rynku – nie tylko na same strony porozumienia, ale mogą także oddziaływać na innych przedsiębiorców, a w efekcie wpływają na szerokie grono odbiorców końcowych. W ocenie Prezesa UOKiK ustalanie przez przedsiębiorców sztywnych cen sprzedaży niesie za sobą w konsekwencji pozbawienie konsumentów możliwości nabycia towarów po cenach niższych niż wynikające z porozumienia, a które mogłyby być stosowane w przypadku działania naturalnych mechanizmów rynkowych. Ustalając wysokość kary pieniężnej Prezes UOKiK oparł się na art. 106 ust. 1 pkt 1 OchrKonkurU, zgodnie z którym wysokość nakładanej przez organ antymonopolowy na przedsiębiorcę kary pieniężnej nie może przekraczać 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Zarazem Prezes Urzędu wziął pod uwagę przepis art. 111 OchrKonkurU, nakazujący przy ustalaniu wysokości kar pieniężnych uwzględnienie w szczególności okresu, stopnia oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, a także uprzednie naruszenie przepisów wspomnianej ustawy. Prezes Urzędu uwzględnił również, że – zgodnie z orzecznictwem – w przypadku kar za stosowanie praktyk ograniczających konkurencję przesłankami, które należy brać pod uwagę są stopień naruszenia interesu publicznego (wyrok SOKiK z 24.5.2006 r., XVII Ama 17/05, Dz. Urz. UOKiK z 2006 r. Nr 3, poz. 48). a także potencjał ekonomiczny przedsiębiorcy, skutki praktyki dla konkurencji lub kontrahentów, dopuszczalny poziom kary wynikający z przepisów ustawy oraz cele, jakie kara ma osiągnąć (wyrok SN z 27.6.2000 r., I CKN 793/98). Prezes UOKiK orzekł, że w niniejszej sprawie doszło do poważnego naruszenia prawa konkurencji i ustalił kwotę bazową - zbliżoną do dolnej granicy przedziału: powyżej 0,2% do 1% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. W zakresie ustalania wysokości kary organ antymonopolowy uznał, że wymiar kary nie może abstrahować od specyfiki rynku właściwego oraz działalności przedsiębiorców na tym rynku, a zatem powinna ona podlegać dalszej modyfikacji, co może polegać na zwiększeniu lub zmniejszeniu ustalonej kwoty o maksymalnie o 80%. Zatem, Prezes UOKiK wziął pod uwagę potencjał ekonomiczny (rynkowy) przedsiębiorcy dopuszczającego się naruszenia, uznając, że rynek restauracji nieformalnych jest rynkiem rozdrobnionym, w związku z czym nie ma odczuwalnej dominacji jednego lub kilku podmiotów. Tym samym nie można uznać, aby skutki praktyki miały znaczny wpływ na konkurencję. W opinii Prezesa UOKiK zasadnym było zatem obniżenie kary pieniężnej wyznaczonej w pierwszym etapie kalkulacji kary o 40%. Dalsze ustalenia dotyczące długotrwałego i nieprzerwanego stosowania (sztywnych) cen sprzedaży (trwającego od 2000 r.) oraz wystąpienie okoliczności obciążających (pełnienie przez spółkę roli inicjatora i lidera porozumienia; umyślność działania) i brak okoliczności łagodzących przemawiały za podwyższeniem kwoty bazowej kary. Powyższe ustalenia przesądziły o ustaleniu kary pieniężnej w wysokości 464 228,92 zł. Wyrokiem z 10.1.2018 r. Sąd Apelacyjny zmienił wyrok SOKiK z 11.8.2016 r. (XVII AmA 41/16), oddalającego odwołanie spółki od ww. decyzji, obniżając karę do 50 000 zł. Komentowany wyrok SA jest długo oczekiwanym orzeczeniem, które potwierdza niezgodność z prawem antymonopolowym praktyki polegającej na stosowaniu sztywnych cen odsprzedaży w ramach sieci franczyzy. Zarówno SOKiK, jak i SA potwierdziły stanowisko w tym zakresie wyrażone przez organ antymonopolowy (https://www.uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=14161). Sąd Apelacyjny w ustnych motywach rozstrzygnięcia stwierdził, że wprowadzenie w swojej sieci franczyzowej sztywnych cen odsprzedaży przez Sfinks stanowi porozumienie ograniczające konkurencję zakazane w art. 6 ust. 1 pkt 1 OchrKonkurU. Zgodnie z art. 6 ust.1 pkt 1 OchrKonkurU zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów. Zakazu, o którym mowa w art. 6 OchrKonkurU nie stosuje się do porozumienia zakazanego w art. 6 ust. 1 OchrKonkurU,zawieranych między przedsiębiorcami, którzy nie są konkurentami – jeżeli udział żadnego z nich w rynku właściwym, którego dotyczy porozumienie, nie przekracza 10% (przedsiębiorcy w ramach franczyzy nie są konkurentami). Jednak - zgodnie z art. 7 ust. 3 OchrKonkurU powyższego wyłączenia nie stosuje się do przypadków określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 OchrKonkurU (porozumienia cenowego). Porozumienia cenowe są zakazane niezależnie od udziału przedsiębiorców w rynku inie podlegają wyłączeniu w ramach klauzuli de minimis. Powyższe dotyczy także porozumień cenowych wertykalnych. Tym samym w ocenie SA argumenty spółki, że stosowanie jednolitych cen jest niezbędne, aby zapewnić jednolitość usług w ramach sieci nie znalazły odzwierciedlenia w stanie faktycznym sprawy, a przedsiębiorca nie przedstawił w tym zakresie żadnych analiz marketingowych. Zgodnie bowiem z art. 8 ust.2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów ciężar udowodnienia okoliczności wyłaczenia spod zakazu spoczywa na przedsiębiorcy.Przedsiębiorca musiałby wykazać, że porozumienie,jednocześnie: 1)przyczynia się do polepszenia produkcji, dystrybucji towarów lub do postępu technicznego lub gospodarczego;2)zapewnia nabywcy lub użytkownikowi odpowiednią część wynikających z porozumień korzyści;3)nie nakłada na zainteresowanych przedsiębiorców ograniczeń, które nie są niezbędne do osiągnięcia tych celów;4)nie stwarza tym przedsiębiorcom możliwości wyeliminowania konkurencji na rynku właściwym w zakresie znacznej części określonych towarów. Tym samym ewentualna ocena porozumienia cenowego w ramach reguły rozsądku mogłaby znaleźć zastosowanie w trakcie postępowania, gdyby przedsiębiorca przedstawił dowody na prokonkurencyjny charakter zawartego porozumienia. SA zadecydował jednak o obniżeniu wysokości kary pieniężnej nałożonej w drodze decyzji prezesa UOKiK. Wskazał że różnica między ceną, która hipotetycznie mogła ukształtować się, gdyby nie zawarto porozumienia cenowego, a ceną ustaloną w jego ramach nie mogła być duża, co świadczy o jego niewielkiej szkodliwości. SA w wydanym orzeczeniu słusznie zauważył, że okoliczność niewielkiego wpływu spółki na rynek właściwy może być brana pod uwagę przy ustalaniu wysokości kary, co może prowadzić do znaczącego obniżenia jej wysokości. Wyrok SA z 10.1.2018 r., VII AGA 828/18
Sąd Apelacyjny obniżył karę nałożoną przez Prezesa UOKiK, argumentując niewielki wpływ spółki na rynek właściwy. Orzeczenie potwierdza niezgodność z prawem antymonopolowym praktyki stosowania sztywnych cen odsprzedaży w ramach franczyzy.