Dwuinstancyjna weryfikacja postanowień Prezesa UOKiK dotyczących tajemnicy przedsiębiorstwa
Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł, że zażalenie na postanowienie Prezesa UOKiK dotyczące tajemnicy przedsiębiorstwa przysługuje do sądu II instancji. Publikacja omawia kwestie związane z prawnym uregulowaniem weryfikacji postanowień Prezesa UOKiK oraz ochroną tajemnicy przedsiębiorstwa w postępowaniach administracyjnych i sądowych.
Tematyka: Sąd Apelacyjny, Prezes UOKiK, tajemnica przedsiębiorstwa, postępowanie sądowe, zażalenie, ochrona danych, SOKiK, Kodeks postępowania cywilnego, rozstrzygnięcie, normy ustrojowe
Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł, że zażalenie na postanowienie Prezesa UOKiK dotyczące tajemnicy przedsiębiorstwa przysługuje do sądu II instancji. Publikacja omawia kwestie związane z prawnym uregulowaniem weryfikacji postanowień Prezesa UOKiK oraz ochroną tajemnicy przedsiębiorstwa w postępowaniach administracyjnych i sądowych.
Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł, że na postanowienie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w przedmiocie oddalenia lub uwzględnienia zażalenia na postanowienie Prezesa UOKiK dotyczące ograniczenia prawa wglądu do materiału dowodowego załączonego do akt sprawy groziłoby ujawnieniem tajemnicy przedsiębiorstwa lub innych tajemnic podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, przysługuje zażalenie do sądu II instancji. Stanowisko SA w Warszawie Sąd Apelacyjny w Warszawie uznał, że uprawnienie do zaskarżenia orzeczenia Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wynika z art. 367 § KPC w zw. z art. 47932 § 2 KPC. W uzasadnieniu wskazał, że postępowanie przed SOKiK jest postępowaniem pierwszoinstancyjnym (tak m.in. zob. postanowienie SN z 11.8.1999 r. (I CKN 351/99) oraz uchwała SN z 20.2.2008 r. (III SZP 1/08). Powyższy pogląd, w ocenie SA w Warszawie, dotyczy również postępowań wszczętych wskutek wniesienie zażalenia na postanowienie Prezesa UOKiK. Zdaniem SA, zażalenie na postanowienie Prezesa UOKiK dotyczące tajemnicy przedsiębiorstwa podobnie jak odwołanie od jego decyzji spełnia rolę „pozwu”, który jest rozpoznawany w zwykłym trybie procesowym w sprawach cywilnych. Celem, jakiemu powinno służyć wniesienie zażalenia do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów dotyczącego tajemnicy przedsiębiorstwa jest przeprowadzenie pełnej sądowej kontroli rozstrzygnięcia wydanego przez organ antymonopolowy. Przeprowadzenie tej kontroli przez sąd w postępowaniu cywilnym związane jest z koniecznością zapewnienia stronom postępowania sądowego pełnych gwarancji procesowych, w tym prawa do zaskarżenia orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej instancji. Zdaniem Sądu Apelacyjnego pozbawienie stron uprawnienia do żądania weryfikacji przez sąd wyższej instancji rozstrzygnięcia wydanego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym byłoby naruszeniem norm ustrojowych. Ponadto Sąd zauważył, że w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem zażalenia na postanowienie Prezesa dotyczącego tajemnicy przedsiębiorstwa, przedmiotem rozpoznania przez sąd jest wyłącznie analiza zasadności tego zażalenia, tj. ocena, czy rozstrzygnięcie organu antymonopolowego było prawidłowe. W ocenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie, odpowiednie stosowanie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego do zażaleń dotyczących odwołań od decyzji Prezesa UOKiK prowadzi do wniosku, że w razie uwzględnienia zażalenia, SOKiK uchyla zaskarżone postanowienie albo zmienia je w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy. Powyższe oznacza zatem, że postanowienie SOKiK rozpoznające zażalenie merytorycznie nie jest postanowieniem o charakterze incydentalnym, lecz rozstrzygnięciem co do istoty sprawy. W konsekwencji, postępowanie sądowe wszczęte zażaleniem na postanowienie Prezesa, które zostało wydane obok decyzji kończącej postępowanie administracyjne, jest odrębnym postępowaniem sądowym względem postępowania sądowego wszczętego z odwołania od decyzji. Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł, że na postanowienie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w przedmiocie oddalenia lub uwzględnienia zażalenia na postanowienie Prezesa UOKiK dotyczące ograniczenia prawa wglądu do materiału dowodowego załączonego do akt sprawy groziłoby ujawnieniem tajemnicy przedsiębiorstwa lub innych tajemnic podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, przysługuje zażalenie do sądu drugiej instancji. Komentarz Na wstępie należy przypomnieć, że przepis art. 69 ustawy z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 369 ze zm; dalej jako: OchrKonkurU) określa zasady ograniczania prawa wglądu do materiału dowodowego załączonego do akt sprawy. Celem omawianego przepisu jest zapewnienie ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa oraz innych tajemnic podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów w postępowaniu przed organem antymonopolowym. Ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów nie zawiera autonomicznej definicji tajemnicy przedsiębiorstwa. W tym zakresie art. 4 pkt 17 OchrKonkurU odsyła do tego terminu, który został użyty w ustawie z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1010 ze zm.; dalej jako: ZNKU). Przepis art. 11 ZNKU został znowelizowany w wyniku wejścia w życie przepisów „dyrektywy o poufności”. Definicja tajemnicy przedsiębiorstwa uległa zmianie w związku z implementacją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie ochrony niejawnego „know-how” i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskaniem, wykorzystaniem i ujawnianiem (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z 8.6.2016 r. w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskaniem, wykorzystaniem i ujawnianiem, Dz. Urz. UE L Nr 157 z 2016 r., s. 1). Konieczność ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa oraz innych tajemnic podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów wynika z zasady jawności postępowania administracyjnego, co wiąże się z dostępem do akt sprawy, gwarantowanym przez art. 73 KPA. Zgodnie z omawianym przepisem – w każdym stadium postępowania organ administracji publicznej jest obowiązany umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek oraz odpisów. Ponadto, dostęp do akt sprawy jest odzwierciedleniem zasady czynnego udziału stron w postępowaniu wyrażonej w art. 10 KPA oraz zasady prawa do informacji stron (art. 9 KPA). Przedsiębiorca musi wykazać, że podjął wszelkie kroki zmierzające do ochrony informacji lub kategorii informacji oraz że nie zostały one ujawnione do wiadomości publicznej. Przedsiębiorca musi wykazać zaistnienie przesłanek z art. 11 ust. 2 ZNKU, czyli że informacja/kategoria informacji spełnia przesłanki tajemnicy przedsiębiorstwa. Po trzecie - precyzyjnie wskazać, w stosunku do których stron postępowania wnosi o ograniczenie prawa wglądu. Złożenie wniosku o ograniczenie prawa wglądu do materiału dowodowego jest składane z uzasadnieniem. Tym samym jeżeli wymogi nie zostaną spełnione, to organ antymonopolowy nie wyda postanowienia o ograniczeniu prawa wglądu do materiału dowodowego (zob. postanowienie SOKiK z 10.3.2016 r., Amz 2/15). Odnosząc się do dotychczasowego stanowiska sądów warto wskazać, że dominowało stanowisko, iż postanowienie SOKiK w przedmiocie zażalenia na postanowienie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów dotyczące tajemnicy przedsiębiorstwa nie podlega zaskarżeniu do sądu II instancji (tak m.in. postanowienia SA w Warszawie: z 28.12.2005 r., VI ACz 1734/05, niepubl.; z 30.5.2006 r., VI ACz 1735/05, niepubl.; z 13.6.2006 r., VI ACz 627/06). Zgodnie z art. 69 ust. 3 OchrKonkurU na postanowienie Prezesa UOKiK przysługuje zażalenie do sądu I instancji (SOKiK). W uzasadnieniu wskazywano, że postępowanie przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów zainicjowane wniesieniem zażalenia, jest wprawdzie postępowaniem pierwszoinstancyjnym, ale - zgodnie z art. 394 § 1 KPC - zażalenie do sądu II instancji przysługuje jedynie na postanowienia sądu I instancji kończące postępowanie w sprawie oraz te, które są enumeratywnie wskazane w tym przepisie. Mając na uwadze, że postanowienie oddalające zażalenie na postanowienie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie spełnia żadnej z powyższych przesłanek, to nie przysługuje na nie zażalenie do Sądu II instancji. Natomiast Sąd Apelacyjny w omawianym wyroku zwrócił uwagę, że postępowanie wszczęte w wyniku wniesienia zażalenia na postanowienie UOKiK dotyczące tajemnicy przedsiębiorstwa zmierza do oceny jego prawidłowości. Nie można tym samym zakwalifikować tego postanowienia jako postanowienia o charakterze incydentalnym. Po pierwsze, orzeczenie w przedmiocie oddalenia lub uwzględnienia zażalenia na postanowienie Prezesa UOKiK jest rozstrzygnięciem co do istoty sprawy. Po drugie, postępowanie sądowe wszczęte w wyniku wniesionego zażalenia na postanowienie Prezesa UOKiK jest odrębnym postępowaniem sądowym. Zresztą w doktrynie zażalenie jest „swoistego rodzaju powództwem, które wszczyna postępowanie przed sądem I instancji” (zob. Ł. Błaszczak, Charakter prawny zażalenia na postanowienia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w świetle Kodeksu postępowania cywilnego, Studia Prawno-Ekonomiczne 2015, XCVI, s.28). Reasumując, omawiane postanowienie ma istotne znaczenie praktyczne. W judykaturze zauważa się bowiem, że przepis art. 69 ust.1 OchrKonkurU jest zbyt często wykorzystywany przez Prezesa UOKiK (tak SN w wyroku z 27.10.2017 r., III SK 38/16). Natomiast ograniczenie stronom postępowania dostępu do materiału dowodowego może oznaczać pozbawienie ich możności obrony swoich praw oraz nieuzasadnione ograniczenie możliwości czynnego udziału w postępowaniu. Organ antymonopolowy musi niejako „wyważyć” prawo do ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa oraz prawo do bycia wysłuchanym (tak M. Bernatt, Sprawiedliwość proceduralna w postępowaniu przed organem ochrony konkurencji, Warszawa 2011, s. 246-256). Także w orzecznictwie unijnym podkreśla się, że niedopuszczalne jest pozbawienie stron dostępu do dowodów dla nich korzystnych - dowodów mogących wskazywać, że nie doszło do naruszenia prawa ochrony konkurencji (wyrok Sądu Pierwszej Instancji z 29.6.1995 r., T-30/91 Solvay,ECLI:EU:T:1995:115). Tym samym należy w pełni zaakceptować stanowisko Sądu Apelacyjnego zawarte w omawianym orzeczeniu, że postanowienie SOKiK rozpoznające zażalenie merytorycznie nie jest postanowieniem o charakterze incydentalnym, lecz co do istoty sprawy. Postanowienie SA w Warszawie z 1.8.2018 r., VII AGz 667/18
Omawiane postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie podkreśla istotę przeprowadzenia pełnej sądowej kontroli rozstrzygnięć organu antymonopolowego oraz konieczność zapewnienia stronom pełnych gwarancji procesowych. Zwraca uwagę na istotę postępowania sądowego w kontekście ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa i praw stron w procesie.