Rozpowszechnianie telewizyjne audycji nawołujących do nienawiści

Państwo członkowskie nakazało dostawcom usług medialnych czasowo rozpowszechnianie kanału telewizyjnego jedynie w ramach płatnych pakietów, w sytuacji gdy audycje zawierały treści nawołujące do nienawiści ze względu na narodowość. Sprawa dotyczyła decyzji litewskiej komisji ds. radia i telewizji nakazującej rozpowszechnianie kanału NTV przez 12 miesięcy tylko w pakietach płatnych.

Tematyka: rozpowszechnianie telewizyjne, audycje, nienawiść, dyrektywa 2010/13, Trybunał Sprawiedliwości, informacje, środek porządku publicznego

Państwo członkowskie nakazało dostawcom usług medialnych czasowo rozpowszechnianie kanału telewizyjnego jedynie w ramach płatnych pakietów, w sytuacji gdy audycje zawierały treści nawołujące do nienawiści ze względu na narodowość. Sprawa dotyczyła decyzji litewskiej komisji ds. radia i telewizji nakazującej rozpowszechnianie kanału NTV przez 12 miesięcy tylko w pakietach płatnych.

Państwo członkowskie nie narusza unijnego prawa w sytuacji, gdy nakazuje czasowo dostawcom usług
medialnych rozpowszechniania lub retransmitowania kanału telewizyjnego jedynie w ramach płatnych
pakietów, w przypadku gdy ten dostawca rozpowszechnia audycje nawołujące do nienawiści ze względu na
narodowość.
Stan faktyczny
BMA, spółka zarejestrowana w Zjednoczonym Królestwie, jest posiadaczem koncesji przyznanej przez brytyjski
urząd ds. łączności na rozpowszechnianie kanału telewizyjnego NTV. Litewska komisja ds. radia i telewizji (dalej
jako: LRTK) wydała, zgodnie z art. 33 ust. 11 i 12 pkt 1 ustawy o informowaniu społeczeństwa (dalej jako: InfSU),
decyzję z 18.5.2016 r. nakazującej dostawcom usług medialnych prowadzącym działalność na terytorium litewskim
i innym podmiotom świadczącym na rzecz konsumentów litewskich usługę rozpowszechniania przez internet kanałów
lub przekazów telewizyjnych rozpowszechnianie lub retransmitowanie kanału NTV na terytorium litewskim, przez 12
miesięcy, od dnia wejścia w życie tej decyzji jedynie w ramach pakietów płatnych. Podstawę tej decyzji stanowi
okoliczność, że audycja wyemitowana w NTV, zawierała treści nawołujące do nienawiści ze względu na narodowość.
BMA wniosła do sądu o stwierdzenie nieważności decyzji z 18.5.2016 r. podnosząc m.in., że decyzja ta została
wydana z naruszeniem art. 3 ust. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z 10.3.2010 r.
w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich
dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych (dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych;
Dz. Urz. 2010 L Nr 95, s. 1).
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/13 należy interpretować w ten sposób, że środek porządku publicznego przyjęty
przez państwo członkowskie, polegający na tym, że dostawcy usług medialnych, których programy są kierowane na
terytorium tego państwa członkowskiego, oraz inne podmioty świadczące na rzecz konsumentów z tego państwa
usługę rozpowszechniania przez internet kanałów lub przekazów telewizyjnych mają obowiązek rozpowszechniania
lub retransmitowania na terytorium tego państwa przez 12 miesięcy kanału telewizyjnego pochodzącego z innego
państwa członkowskiego jedynie w ramach pakietów płatnych, jest objęty tym przepisem?
Stanowisko TS
Stanowisko TS w tej sprawie jest oparte na założeniu, że BMA, której dotyczą środki rozpatrywane w postępowaniu
głównym, jest dostawcą usług medialnych z siedzibą w państwie członkowskim innym niż Litwa, tj. w Zjednoczonym
Królestwie, który jest objęty zakresem stosowania dyrektywy 2010/13. Trybunał wskazał, że zbadanie tej okoliczności
należy do sądu odsyłającego, z uwzględnieniem jego wskazówek.
Przepis art. 3 ust. 1 dyrektywy 2010/13 stanowi, że państwa członkowskie zapewniają na swoim terytorium swobodę
odbioru i nie ograniczają retransmisji audiowizualnych usług medialnych z innych państw członkowskich
z przyczyn wchodzących w zakres dziedzin podlegających koordynacji na mocy tej dyrektywy, wśród których
znajdują się środki przeciwko nawoływaniu do nienawiści, przewidziane w art. 6 tej dyrektywy. Jeśli chodzi
o rozpowszechnianie telewizyjne, art. 3 ust. 2 tej dyrektywy zezwala jednak państwom członkowskim na
tymczasowe odstąpienie od art. 3 ust. 1, z poszanowaniem pewnych warunków materialnych i proceduralnych.
Trybunał stwierdził, że treść art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/13, nie pozwala na określenie charakteru środków
objętych tym przepisem. Odnosząc się do kontekstu, w jaki wpisuje się art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/13 oraz celów
tej dyrektywy, TS podzielił stanowisko rzecznika generalnego (pkt 59 opinii), że chociaż ta dyrektywa konkretyzuje
w dziedzinie audiowizualnych usług medialnych swobodę świadczenia usług ustanawiając „obszar bez granic
wewnętrznych” w odniesieniu do tych usług, to jednak jednocześnie uwzględnia charakter zarówno kulturalny, jak
i gospodarczy tych usług i ich znaczenie dla demokracji, edukacji i kultury, uzasadniające zastosowanie wobec nich
szczególnych zasad.
Trybunał wskazał, że dziedziny koordynowane przez dyrektywę 2010/13 mają zastosowanie jedynie do świadczenia
audiowizualnych usług medialnych w ścisłym znaczeniu tego terminu.
Odnosząc się do genezy art. 3 dyrektywy 2010/13, TS wskazał, że w pierwotnej wersji art. 2 ust. 2 akapit pierwszy
zdanie drugie dyrektywy 89/552 wskazywał na uprawnienie, w ramach którego państwa członkowskie mogą
tymczasowo „ograniczyć” retransmisję programów telewizyjnych, jeżeli spełnione zostały wymienione w nim warunki.
Chociaż prawodawca Unii przy dokonanej dyrektywą 97/36 zmianie dyrektywy 89/552 wprowadził nowy art. 2a, który
w ust. 2 akapit pierwszy przejął w istocie pierwotne brzmienie art. 2 ust. 2 akapit pierwszy zdanie drugie tej



dyrektywy, zastępując czasownik „ograniczyć” („zawiesić”) czasownikiem „odstąpić”, to jednak, jak zauważył rzecznik
generalny w pkt 57 opinii, nie ma żadnej wskazówki w motywach dyrektywy 97/36, że poprzez tę zmianę
prawodawca Unii zamierzał zmienić charakter objętych nią środków.
Fakt, że unijny prawodawca oparł się w treści art. 3 ust. 1 dyrektywy 2010/13 na sformułowaniach użytych w art. 4
Europejskiej konwencji o telewizji ponadgranicznej, sugeruje zdaniem TS, że terminy „swoboda odbioru”
i „ogranicza” w kontekście tej dyrektywy mają szczególne znaczenie, węższe niż pojęcie „ograniczeń
w swobodnym świadczeniu usług”, o którym mowa w art. 56 TFUE.
Z orzecznictwa TS wynika, że zasada uznawania przez państwo członkowskie będące odbiorcą programu funkcji
kontrolnych państwa członkowskiego, z którego pochodzą programy, wobec audiowizualnych usług medialnych
dostawców podlegających jego jurysdykcji (wyrok Mesopotamia Broadcast i Roj TV, pkt 35). W tym względzie TS
wskazał, że dyrektywa 2010/13 nie sprzeciwia się zastosowaniu przepisów krajowych, które mają na celu ochronę
interesu ogólnego i nie ustanawiają powtórnej kontroli programów telewizyjnych występującej obok kontroli
będącej obowiązkiem państwa członkowskiego, z którego programy są nadawane (wyrok De Agostini i TV-Shop, od
C-34/95 do C-36/95, pkt 34). W pkt 50 wyroku Mesopotamia Broadcast i Roj TV, Trybunał orzekł, że dyrektywa
89/552, zmieniona dyrektywą 97/36, nie obejmuje uregulowań państwa członkowskiego, które nie dotyczą konkretnie
nadawania i rozpowszechniania audycji i które – w sposób ogólny – mają na celu zapewnienie porządku publicznego,
nie stojąc jednak na przeszkodzie ściśle rozumianej retransmisji na terytorium tego państwa programów
telewizyjnych pochodzących z innego państwa członkowskiego.
Poprzez przyjęcie art. 33 ust. 11 i ust. 12 pkt 1 InfSU, na podstawie którego została wydana decyzja z 18.5.2016 r.,
litewski ustawodawca zamierzał walczyć z aktywnym rozpowszechnianiem informacji dyskredytujących to państwo,
aby chronić bezpieczeństwo litewskiej przestrzeni informacyjnej, a także zagwarantować i zachować interes
publiczny polegający na prawie do bycia prawidłowo informowanym. Informacje te są objęte zakazem przewidzianym
w art. 19 InfSU, wśród których znajdują się informacje wzywające do siłowego obalenia litewskiego porządku
konstytucyjnego, nawołujące do naruszenia suwerenności Litewy, jej integralności terytorialnej oraz niezależności
politycznej, nawołujące do wojny lub do nienawiści, do drwin lub pogardy, nawołujące do dyskryminacji, przemocy lub
represji fizycznych przeciwko grupie osób lub członkowi tej grupy, w szczególności ze względu na przynależność
państwową. LRTK wyjaśniła, że decyzja z 18.5.2016 r. została wydana ze względu na to, że jedna z audycji
rozpowszechnianych na kanale NTV zawierała fałszywe informacje, które nawoływały do wrogości i do nienawiści
opartych na narodowości w stosunku do krajów bałtyckich w odniesieniu do kolaboracji Litwinów i Łotyszy w ramach
Holokaustu i do rzekomo nacjonalistycznej oraz neonazistowskiej polityki wewnętrznej krajów bałtyckich, która
stanowi jakoby zagrożenie dla rosyjskiej mniejszości narodowej zamieszkałej na terytorium tych krajów. Według
LRTK audycja ta była skierowana do rosyjskojęzycznej mniejszości na Litwie i miała na celu, za pomocą różnych
technik propagandowych, wpłynięcie na opinię tej grupy na temat polityki Litwy, Estonii oraz Łotwy, zwiększenie
podziałów i polaryzacji społeczeństwa, a także podkreślenie napięć w regionie Europy Wschodniej wywołanych przez
kraje zachodnie oraz roli Rosji jako ofiary. Z akt sprawy nie wynika, aby te stwierdzenia zostały zakwestionowane, ale
TS wskazał, że sprawdzenie tej okoliczności należy jednak do sądu odsyłającego. Na tej podstawie TS uznał, że
środek taki jak rozpatrywany w postępowaniu głównym realizuje ogólny cel porządku publicznego.
Reasumując TS orzekł, że art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/13 należy interpretować w ten sposób, że środek
porządku publicznego przyjęty przez państwo członkowskie, polegający na tym, że dostawcy usług
medialnych, których programy są kierowane na terytorium tego państwa członkowskiego, oraz inne
podmioty świadczące na rzecz konsumentów z tego państwa członkowskiego usługę rozpowszechniania
przez internet kanałów lub przekazów telewizyjnych mają obowiązek rozpowszechniania lub
retransmitowania na terytorium tego państwa członkowskiego przez okres dwunastu miesięcy kanału
telewizyjnego pochodzącego z innego państwa członkowskiego jedynie w ramach pakietów płatnych, co
jednak nie uniemożliwia ściśle rozumianej retransmisji na terytorium tego pierwszego państwa
członkowskiego przekazów telewizyjnych tego kanału, nie jest objęty tym przepisem.
W dyrektywie 2010/13 uregulowano ogólną regułę swobody odbioru i nie ograniczania retransmisji audiowizualnych
usług medialnych z innych państw członkowskich z przyczyn, które wchodzą w zakres dziedzin podlegających
koordynacji na mocy tej dyrektywy, w tym środków przeciwko nawoływaniu do nienawiści ze względu na narodowość.
W niniejszym wyroku Trybunał dokonał interpretacji wyjątku od tej reguły, zgodnie z którym państwa członkowskie
mogą tymczasowo odstąpić od tej zasady przestrzegając warunków materialnych i proceduralnych wskazanych art. 3
ust. 2 dyrektywy 2010/13. Trafnie uznał TS, że zastosowane przez litewski organ środki, chociaż realizują cele
w dziedzinach podlegających koordynacji, to nie powodują ograniczenia rozpowszechniania telewizyjnego.



Wyrok TS z 4.7.2019 r., Baltic Media Alliance, C-622/17







Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że środek porządku publicznego przyjęty przez państwo członkowskie, ograniczający rozpowszechnianie kanału telewizyjnego z innego państwa jedynie w ramach pakietów płatnych, nie wchodzi w zakres przepisów dyrektywy 2010/13. Decyzja litewskiej komisji miała na celu walkę z informacjami nawołującymi do nienawiści.