Zwrot kosztów biletu samolotowego

Publikacja dotyczy przypadku, w którym pasażerom odwołano lot w ramach imprezy turystycznej, a następnie organizator ogłosił upadłość, nie zwracając kosztów biletów. Pasażerowie próbowali dochodzić zwrotu kosztów od przewoźnika lotniczego, ale Trybunał uznał, że nie mają takiego prawa zgodnie z rozporządzeniem Nr 261/2004. Decyzja ta opiera się na zabezpieczeniu interesów pasażerów już przewidzianych w dyrektywie 90/314.

Tematyka: zwrot kosztów, bilet samolotowy, pasażer, odwołanie lotu, upadłość, Trybunał Sprawiedliwości, rozporządzenie Nr 261/2004, dyrektywa 90/314

Publikacja dotyczy przypadku, w którym pasażerom odwołano lot w ramach imprezy turystycznej, a następnie organizator ogłosił upadłość, nie zwracając kosztów biletów. Pasażerowie próbowali dochodzić zwrotu kosztów od przewoźnika lotniczego, ale Trybunał uznał, że nie mają takiego prawa zgodnie z rozporządzeniem Nr 261/2004. Decyzja ta opiera się na zabezpieczeniu interesów pasażerów już przewidzianych w dyrektywie 90/314.

Pasażer, którego lot został odwołany nie może dochodzić odszkodowania jednocześnie od przewoźnika
lotniczego oraz organizatora imprezy turystycznej.
Stan faktyczny
Aegean Airlines (dalej jako: AA), spółka z siedzibą w Grecji, zawarła umowę czarterową z G.S. Charter Aviation
Services Ltd (dalej jako: CAS), spółką z siedzibą na Cyprze, na podstawie której AA udostępniała CAS – w zamian
za zapłatę uzgodnionej opłaty czarterowej – umówioną liczbę miejsc w samolotach. CAS odsprzedała następnie te
miejsca podmiotom trzecim, m.in. biuru podróży Hellas Travel BV (dalej jako: HT) z siedzibą w Niderlandach.
CAS i HT zawarły umowę, która przewidywała, że od maja do września 2015 r. w każdy piątek miały być
wykonywane przeloty w obie strony pomiędzy Eelde (Niderlandy) a Korfu (Grecja). Ponadto, na rzecz AA miała
zostać uiszczona kaucja, a zapłata za każdy lot powrotny realizowany w piątek miała następować w poprzedzający
go poniedziałek.
W marcu 2015 r. HQ i IP (dalej jako: HQ i in.) dokonali w HT rezerwacji lotów z Eelde na Korfu i z powrotem.
Powyższe loty były częścią „imprezy turystycznej” w rozumieniu dyrektywy Rady 90/314/EWG z 13.6.1990 r.
w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (Dz. Urz. L Nr 158 z 1990 r., s. 59), za którą cena została
zapłacona na rzecz HT. Na powyższe loty, przewidziane na dzień 17 i 24.7.2015 r., HQ i in. otrzymali bilety
elektroniczne opatrzone logo AA.
Kilka dni przed uzgodnioną datą wylotu HT wystosował do HQ i in. list oraz wiadomość poczty elektronicznej,
w których poinformował ich, że z powodu spadku liczby dokonanych rezerwacji oraz anulowania już dokonanych
rezerwacji w związku z istniejącą wówczas „niepewnością odnośnie sytuacji panującej w Grecji”, jest zobowiązany do
odwołania lotów uzgodnionych z AA, ponieważ ten przewoźnik zdecydował w związku z niemożliwością uzyskania
zapłaty ceny uprzednio uzgodnionej z HT, że nie będzie realizować już lotów do i z Korfu, od 17.7.2015 r. W tej
sytuacji HT poinformował HQ i in., że zarezerwowana przez nich impreza turystyczna została odwołana.
W sierpniu 2016 r. została ogłoszona upadłość HT. HT nie zwrócił HQ i in. ceny biletów lotniczych.
HQ i in. wystąpili do niderlandzkiego sądu z powództwem przeciwko AA, wnosząc o zasądzenie na ich rzecz
odszkodowania za odwołanie lotu z 17.7.2015 r. oraz zwrotu kosztów biletów lotniczych na ten lot, odpowiednio na
podstawie art. 5 ust. 1 lit. c) rozporządzenia (WE) Nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.2.2004 r.
ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład
albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz. Urz. L Nr 46 z 2004
r., s. 1) oraz art. 8 ust. 1 lit. a) tego rozporządzenia. AA zakwestionowała przede wszystkim możliwość zastosowania
rozporządzenia Nr 261/2004, zwłaszcza w świetle jego art. 3 ust. 6.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 8 ust. 2 rozporządzenia Nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że pasażer, który na podstawie
dyrektywy 90/314 może dochodzić od organizatora imprezy turystycznej zwrotu kosztów biletu samolotowego, nie
może w związku z tym żądać zwrotu kosztów tego biletu na podstawie tego rozporządzenia od przewoźnika
lotniczego i to również wtedy, gdy organizator imprezy turystycznej nie jest ze względów finansowych w stanie
zwrócić tych kosztów i gdy nie podjął żadnych środków mających zagwarantować ich zwrot?
Stanowisko TS
Zgodnie z art. 8 ust. 1 lit. a) w zw. z art. 5 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Nr 261/2004, w przypadku odwołania lotu na
przewoźniku lotniczym spoczywa obowiązek zapewnienia podróżującym pomocy, polegającej m.in. na zwrocie
kosztów zakupionego przez nich biletu (wyrok Harms, C-601/17, pkt 12). Przepis art. 8 ust. 2 tego rozporządzenia
stanowi, że prawo do zwrotu kosztów biletu ma również zastosowanie do pasażerów, których lot stanowi
część imprezy turystycznej, z wyjątkiem sytuacji, w której prawo do zwrotu należności wynika z dyrektywy
90/314. Zdaniem TS z jasnego sformułowania art. 8 ust. 2 wynika, że sam fakt istnienia prawa do zwrotu kosztów
biletu na podstawie dyrektywy 90/314 jest wystarczający dla wykluczenia możliwości dochodzenia przez pasażera,
którego lot stanowi część imprezy turystycznej, zwrotu kosztów jego biletu na podstawie rozporządzenia Nr 261/2004
od obsługującego lot przewoźnika lotniczego.
Trybunał wskazał, że powyższą wykładnię potwierdzają prace przygotowawcze nad rozporządzeniem Nr 261/2004.
Jak zauważył rzecznik generalny w pkt 43 i 44 opinii, z prac przygotowawczych wynika, że unijny prawodawca nie



chciał całkowicie wykluczyć z zakresu stosowania tego rozporządzenia pasażerów, których lot stanowi część imprezy
turystycznej. Zamierzał on jednak utrzymać w stosunku do nich w mocy system ustanowiony uprzednio na mocy
dyrektywy 90/314, uznawany za dostatecznie chroniący ich interesy.
Z art. 3 ust. 6 rozporządzenia Nr 261/2004 wynika, że rozporządzenie to nie narusza praw wywodzonych z dyrektywy
90/314 przez pasażerów, którzy wykupili imprezę turystyczną. W ocenie TS art. 8 ust. 2 rozporządzenia Nr 261/2004
implikuje zatem, że prawa do zwrotu kosztów biletu, na podstawie rozporządzenia Nr 261/2004 i dyrektywy
90/314, nie podlegają kumulacji, ponieważ tego rodzaju kumulacja uprawnień mogłaby doprowadzić do
nieuzasadnionej nadmiernej ochrony danego pasażera, ze szkodą dla obsługującego lot przewoźnika lotniczego,
gdyż ryzykowałby on tym, że ponosiłby on w stosunku do klientów organizatora imprezy turystycznej część
odpowiedzialności spoczywającej na organizatorze imprezy turystycznej na podstawie umowy zawartej między nim
a jego klientami.
Z powyższych rozważań zdaniem TS wynika, że pasażerowie, którzy na podstawie dyrektywy 90/314 mogą
dochodzić od organizatora imprezy turystycznej zwrotu kosztów biletu samolotowego, nie mogą dochodzić zwrotu
kosztów tego biletu od przewoźnika lotniczego na podstawie rozporządzenia Nr 261/2004.
W ocenie TS ten wniosek pozostaje aktualny również w sytuacji, gdy organizator imprezy turystycznej ze względów
finansowych nie mógłby zwrócić kosztów biletu i nie podjąłby żadnych środków mających zagwarantować ich zwrot.
Trybunał podkreślił, że w świetle jednoznacznej treści art. 8 ust. 2 rozporządzenia Nr 261/2004 nie ma znaczenia, czy
organizator imprezy turystycznej nie jest ze względów finansowych w stanie zwrócić kosztów biletu, czy podjął środki
mające zagwarantować ów zwrot, czy też, czy okoliczności uniemożliwiają wykonanie ciążącego na nim
zobowiązania do zwrotu na rzecz odnośnych pasażerów. Takiej wykładni art. 8 ust. 2 rozporządzenia Nr 261/2004
nie podważa główny cel tego rozporządzenia, polegający – co wynika z jego motywu 1 – na zagwarantowaniu
wysokiego poziomu ochrony pasażerów.
Trybunał stwierdził, że unijny prawodawca wziął pod uwagę dostatecznie chroniący pasażerów interesy system,
ustanowiony uprzednio na mocy dyrektywy 90/314. A precyzyjnie art. 7 w zw. z motywem 21 dyrektywy 90/314
przewiduje m.in., że na wypadek niewypłacalności organizator imprezy turystycznej musi zapewnić dostateczne
zabezpieczenie umożliwiające zwrot zapłaconych pieniędzy. Z orzecznictwa TS wynika, że art. 7 dyrektywy 90/314
ustanawia w przypadku upadłości organizatora obowiązek osiągnięcia rezultatu polegającego na przyznaniu
uczestnikom zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek uprawnienia do zabezpieczenia zwrotu zapłaconych
pieniędzy i powrotu z podróży, a celem tego zabezpieczenia jest właśnie ochrona konsumenta przed skutkami tej
upadłości, niezależnie od jej przyczyn (wyrok Rechberger i in., C-140/97, pkt 74; postanowienie Baradics i in., C-
430/13, pkt 35). Ponadto, że uregulowanie krajowe dokonuje prawidłowej transpozycji obowiązków wynikających
z tego art. 7 tylko wówczas, gdy, niezależnie od szczegółowych zasad jego stosowania, prowadzi ono na wypadek
niewypłacalności organizatora podróży do skutecznego zapewnienia konsumentowi zwrotu całości zapłaconych
przez niego pieniędzy (wyrok Rechberger i in., pkt 64; postanowienie Baradics i in., pkt 38). W odmiennym przypadku
poszkodowany pasażer może pociągnąć do odpowiedzialności państwo członkowskie i dochodzić od niego
naprawienia szkody spowodowanej naruszeniem unijnego prawa (wyrok Fuß, C-429/09, pkt 45–48).
Reasumując TS orzekł, że art. 8 ust. 2 rozporządzenia Nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że
pasażer, który na podstawie dyrektywy 90/314 może dochodzić od organizatora imprezy turystycznej zwrotu
kosztów biletu samolotowego, nie może w związku z tym dochodzić zwrotu kosztów tego biletu na podstawie
tego rozporządzenia od przewoźnika lotniczego, i to również wtedy, gdy ze względów finansowych
organizator imprezy turystycznej nie jest w stanie zwrócić tych kosztów i gdy nie podjął żadnych środków
mających zagwarantować ich zwrot.
Z przedstawionego wyroku jednoznacznie wynika, że pasażerowie, którzy na podstawie dyrektywy 90/314 mogą
dochodzić od organizatora imprezy turystycznej zwrotu kosztów biletu samolotowego, nie mogą żądać zwrotu
kosztów tego biletu od przewoźnika lotniczego powołując się na rozporządzenie Nr 261/2004. Zatem prawa do
zwrotu kosztów biletu nie podlegają kumulacji na podstawie rozporządzenia Nr 261/2004 i dyrektywy 90/314.
Na marginesie warto zaznaczyć, że przepisy dyrektywy 90/314 zostały uchylone przez dyrektywę Parlamentu
Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z 25.11.2015 r. w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług
turystycznych, zmieniająca rozporządzenie (WE) Nr 2006/2004 i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady
2011/83/UE oraz uchylająca dyrektywę Rady 90/314/EWG (Dz. Urz. L Nr 326 z 2015 r., s. 1-33).
Wyrok TS z 10.7.2019 r., HQ i in., C-163/18







Trybunał stwierdził, że pasażerowie, którzy mogą żądać zwrotu kosztów biletów od organizatora imprezy turystycznej na podstawie dyrektywy 90/314, nie mogą tego robić od przewoźnika lotniczego zgodnie z rozporządzeniem Nr 261/2004. Prawa do zwrotu kosztów nie podlegają kumulacji. Decyzja ta została potwierdzona w wyroku TS z 10.7.2019 r., HQ i in., C-163/18.