Konieczna wyraźna zgoda konsumenta na płatność za dodatkowe usługi

Tematyka: wyraźna zgoda konsumenta, dodatkowe usługi, praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów

Użyte w przepisie sformułowanie „wyraźna zgoda konsumenta” oznacza, że zgoda konsumenta nie może być
domniemana lub dorozumiana z oświadczenia woli o innej treści. Zgoda konsumenta będzie wyraźna wtedy,
gdy będzie stanowić przejaw aktywnego działania konsumenta, który powinien być świadomy faktu
udzielania zgody, jej przedmiotu i zakresu i w związku z tym podjął pewne działania, np. przez zaznaczenie
odpowiedniego pola na stronie internetowej, w odpowiednim formularzu itp.
Stan faktyczny
Podstawą wydania wyroku było odwołanie się spółki akcyjnej od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów z 27.12.2016 r., w której uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów zachowanie
spółki, polegające na pobieraniu płatności za aktywowane konsumentom dodatkowych usług. Prezes UOKiK na
podstawie art. 27 ust.1 i 2 ustawy z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 369
ze zm.; dalej jako: OchrKonkurU) w zw.z art. 24 ust. 1 OchrKonkurU, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie
praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy
konsumentów zachowanie polegające na pobieraniu płatności za aktywowane konsumentom usługi: serwis „(...)"/ (...)
lub usługę dodatkową (...), pomimo nieuzyskania w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową
o świadczenie usług telekomunikacyjnych wyraźnej zgody na dodatkową płatność związaną z tymi usługami, co
narusza art. 10 ust. 1 ustawy z 30.5.2014 r. o prawach konsumenta (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 134 ze zm.; dalej jako:
PrKonsU) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów. W ww decyzji organ antymonopolowy stwierdził zaniechanie
praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów z dniem 17.12.2016 r. W ww decyzji na operatora nałożono
karę pieniężną w wysokości 15 mln zł za aktywowanie usług niezamawianych przez klientów. Operator bowiem
włączał bez zgody konsumentów dodatkowe płatne usługi takie jak „Granie na czekanie”, „Szafa Gra” czy
„Prenumerata”. Od decyzji Prezesa UOKiK (DDK-20/2016) zostało wniesione odwołanie do SOKiK. Odwołująca
spółka zarzuciła zaskarżonej decyzji m.in. naruszenie: art. 10 ust. 1 PrKonsU poprzez jego nieprawidłową
interpretację, art. 24 ust. 1 i art. 24 ust. 2 PrKonsU poprzez błędne przyjęcie przez Prezesa UOKiK, że działanie
polegające na pobieraniu opłat za aktywowane konsumentom określonych usług lub usług dodatkowych jest
sprzeczne z prawem oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów; art. 2 Konstytucji RP w zw. z art. 106 ust. 1 pkt 4
OchrKonkurU zw. z art. 7 ust. 1 EKPCz poprzez zmianę przez Prezesa UOKiK wykładni prawa i praktyki jego
stosowania w zakresie usług będących przedmiotem Zaskarżonej Decyzji; naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4
OchrKonkurU w zw. z art. 8 KPA przez nałożenie na kary pieniężnej, pomimo że nie zachodziły przesłanki ustawowe,
naruszenie art. 111 ustawy w zw. z art. 2 dyrektywy 2009/22 poprzez nałożenie kary pieniężnej nieproporcjonalnej do
stwierdzonych naruszeń oraz nadmiernie surowej.
Stanowisko Sądu Ochrony konkurencji i Konsumentów

W uzasadnieniu do wyroku Sąd OKiK wskazał, że stosownie do treści art. 24 ust. 1 i 2 OchrKonkurU, zakazane jest
stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przez praktykę naruszającą zbiorowe
interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie
przedsiębiorcy, w szczególności: naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej
informacji, nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji, proponowanie konsumentom nabycia
usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych
przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób
nieadekwatny do ich charakteru. Sąd podkreślił, że wyliczenie praktyk zawarte w tym przepisie ma charakter otwarty,
na co jednoznacznie wskazuje użycie przez ustawodawcę zwrotu „w szczególności”.
Sąd potwierdził, że przesłanką definicji praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, jest bezprawność,
która występuje wówczas, gdy dochodzi do naruszenia przepisów innych ustaw, zasad współżycia społecznego oraz
dobrych obyczajów. Zatem dla ustalenia bezprawności działania konieczne jest ustalenie, że określone
zachowanie koliduje z przepisami prawa. W przedmiotowej sprawie bezprawność działania została określona
w przedmiotowej decyzji jako naruszenie art. 10 ust. 1 PrKonsU, zgodnie z którym, najpóźniej w chwili wyrażenia
przez konsumenta woli związania się umową przedsiębiorca ma obowiązek uzyskać wyraźną zgodę konsumenta na
każdą dodatkową płatność wykraczającą poza uzgodnione wynagrodzenie za główne obowiązki umowne
przedsiębiorcy.
Sąd zwrócił uwagę, że użyte w przepisie sformułowanie „wyraźna zgoda konsumenta” oznacza, że zgoda
konsumenta nie może być domniemana lub dorozumiana z oświadczenia woli o innej treści. Zgoda konsumenta
będzie wyraźna wtedy, gdy będzie stanowić przejaw aktywnego działania konsumenta, który powinien być świadomy

faktu udzielania zgody, jej przedmiotu i zakresu i w związku z tym podjął pewne działania, np. przez zaznaczenie
odpowiedniego pola na stronie internetowej, w odpowiednim formularzu itp. Zgodnie bowiem art. 10 ust. 2 PrKonsU
wyraźną zgodą nie będzie skorzystanie przez przedsiębiorcę z domyślnych opcji, które konsument musi odrzucić
w celu uniknięcia wyrażenia swojej akceptacji.
Sąd uznał za bezzasadne twierdzenie powoda, że ww. usługi należą do głównych obowiązków umownych
przedsiębiorcy. Mają one bezspornie charakter opcjonalny, co oznacza, że ich świadczenie nie ma wpływu
świadczenia głównego, które nawet powód w stosowanych przez siebie wzorcach umownych określa jako
„„dodatkowe lub specjalistyczne Usługi Telekomunikacyjne i opcje usług”. Twierdzenia powoda, że przedmiotem
oferty był pakiet usług komunikacyjnych z równoległymi warunkami ofert promocyjnych nie zawierających
określonych usług pozostaje w sprzeczności z treścią zawieranych umów.Bezspornym jest, że na świadczenie na ich
rzecz wymienionych wyżej usług konsumenci nie wyrażali zgody w sposób wyraźny (w rozumieniu art. 10 ust. 1
PrKonsU).
W świetle powyższego, nie budzi wątpliwości pobieranie płatności za usługi dodatkowe naruszało przepis art. 10 ust.
1 PrKonsU, a w związku z tym art. 24 ust. 1 i 2 OchrKonkurU stanowiąc praktykę naruszającą zbiorowe interesy
konsumentów. Tym samym Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił w całości odwołanie T-Mobile Polska
od decyzji Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (sygn. XVII AmA 18/17).
W decyzji z 27.12.2016 r Prezes UOKiK (DDK-20/2016) uznał za praktyki naruszające zbiorowe interesy
konsumentów aktywowanie bez zgody konsumentów dodatkowo płatnych usług takich jak „Granie na czekanie”,
„Szafa Gra” czy „Prenumerata”. Zgodnie ze stanowiskiem Prezesa UOKiK operator musi uzyskiwać wyraźną zgodę
konsumenta na dodatkowo płatne usługi. Zdaniem organu antymonopolowego zgoda konsumenta na dodatkowe
płatności musi być wyraźna tzn. sprowadzać się do stwierdzenia „tak” lub „nie” opatrzonego informacjami o zasadach
korzystania z usług, o tym, ile kosztują i kiedy stają się płatne. Konsument musi wyrazić zgodę na płatność za
dodatkowe usługi, które nie są objęte opłatą cykliczną. Nie można przyjąć, że podpisanie ogólnego oświadczenia
dotyczącego warunków zawieranej umowy i świadczonych na jej podstawie usług stanowi wyrażenie zgody na
dodatkowe usługi. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z 1.7.2019 r. (sygn. XVII AmA 18/17) oddalił
odwołanie T-Mobile i potwierdził stanowisko Prezesa UOKiK. SOKiK stwierdził w wydanym orzeczeniu, że zgoda
konsumenta będzie wyraźna wtedy, gdy będzie stanowić przejaw aktywnego działania konsumenta, który powinien
być świadomy faktu udzielania zgody, jej przedmiotu i zakresu i w związku z tym podjął pewne działania, np. przez
zaznaczenie odpowiedniego pola na stronie internetowej, w odpowiednim formularzu itp. Odwołując się do przepisu
art. 10 ust. 1 i ust. 2 PrKonsU na aktywację dodatkowych usług przedsiębiorca musi uzyskać wyraźną zgodę
konsumenta. Zgodnie z treścią ust.1 art. 10 PrKonsU najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania
się umową przedsiębiorca ma obowiązek uzyskać wyraźną zgodę konsumenta na każdą dodatkową płatność
wykraczającą poza uzgodnione wynagrodzenie za główne obowiązki umowne przedsiębiorcy. W sytuacji, gdy
przedsiębiorca nie otrzymał wyraźnej zgody konsumenta, lecz założył jej istnienie przez zastosowanie domyślnych
opcji, które konsument musi odrzucić w celu uniknięcia dodatkowej płatności, konsument ma prawo do zwrotu
uiszczonej płatności dodatkowej.
Biorąc pod uwagę stanowisko zajęte przez SOKiK w omawianym orzeczeniu wyraźną zgodą konsumenta nie
będzie skorzystanie przez przedsiębiorcę z domyślnych opcji, które konsument musi odrzucić w celu
uniknięcia wyrażenia swojej akceptacji. Na zakończenie warto przypomnieć, że SOKiK odniósł się także do
zarzutu naruszenia art. 111 OchrKonkurU. Wymierzając karę organ bierze pod uwagę okres, stopień oraz skutki
rynkowe naruszenia przepisów ustawy. Sąd przyjął, że wymierzona kara pieniężna jest proporcjonalna do naruszenia
przepisów ustawy. Kara została wymierzona w wysokości 2,25% jej wymiaru maksymalnego, co uwzględnia, że
praktyka dotyczyła jedynie części prowadzonej działalności gospodarczej. Podkreślił też, iż "okoliczność, że
działalność powoda, co do zasady, ma charakter ogólnopolski powinna skłaniać go do szczególnego poszanowania
praw konsumentów, ze względu na możliwość pokrzywdzenia szerokiego kręgu osób".
Wyrok SOKiK z 1.7.2019 r., XVII AmA 18/17

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów potwierdził, że pobieranie płatności za usługi dodatkowe naruszało przepis art. 10 ust. 1 PrKonsU, a w związku z tym art. 24 ust. 1 i 2 OchrKonkurU stanowiąc praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Warto zauważyć, że wymierzona kara pieniężna była proporcjonalna do naruszenia przepisów ustawy.