Ograniczenia w świadczeniu usług przez inżynierów budownictwa, rzeczników patentowych i lekarzy weterynarii

Tematyka: ograniczenia, usługi, inżynierzy budownictwa, rzecznicy patentowi, lekarze weterynarii, dyrektywa 2006/123, Trybunał Sprawiedliwości, Republika Austrii

Wymogi wprowadzone przez państwo członkowskie dotyczące położenia siedziby, formy prawnej i własności
oraz działalności wielodyscyplinarnej w odniesieniu do spółek świadczących usługi objęte przepisami
dyrektywy o usługach muszą być zgodne z jej przepisami.
Skarga
Komisja Europejska zwróciła się do Trybunału o stwierdzenie, że utrzymując w mocy wymogi dotyczące: położenia
siedziby spółek inżynierów budownictwa i rzeczników patentowych oraz formy prawnej i własności udziałów
w odniesieniu do spółek inżynierów budownictwa, rzeczników patentowych i lekarzy weterynarii, a także ograniczenia
w zakresie działalności wielodyscyplinarnej w odniesieniu do spółek inżynierów budownictwa i rzeczników
patentowych, Republika Austrii uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 14 ust. 1, art. 15 ust. 1, art. 15
ust. 2 lit. b) i c), art. 15 ust. 3 i art. 25 dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 12.12.2006 r.
w sprawie usług na rynku wewnętrznym (Dz. Urz. L 376, s. 36).
Stanowisko TS
Zakres podmiotowy stosowania dyrektywy 2006/123
Trybunał stwierdził, że art. 2 ust. 2 lit. l) dyrektywy 2006/123 należy interpretować w ten sposób, że zakresem tego
przepisu objęte są jedynie usługi, które są tam wyraźnie wymienione. Z art. 2 ust. 2 lit. f) dyrektywy 2006/123
wynika, że „usługi zdrowotne” są wyłączone z zakresu zastosowania tej dyrektywy. Jednakże TS wskazał, że zgodnie
z jej motywem 22 usługi objęte tym wyłączeniem to usługi „świadczone przez pracowników ochrony zdrowia celem
oceny stanu zdrowia pacjenta, utrzymania lub przywrócenia stanu zdrowia”, co oznacza, że są one świadczone na
rzecz ludzi (wyrok CMVRO, C-297/16, pkt 39). Zatem w ocenie TS zawód lekarza weterynarii nie jest objęty
zakresem stosowania dyrektywy 2006/123 na mocy art. 2 ust. 2 lit. f) tej dyrektywy.
Trybunał orzekł, że dyrektywa 2006/123 ma zastosowanie zarówno do działalności inżynierów budownictwa, jak
i lekarzy weterynarii.
Wymóg posiadania siedziby lub miejsca zamieszkania na danym terytorium
Z zakwestionowanych przepisów wynika, dla spółek inżynierów budownictwa i co najmniej jednego z ich wspólników
lub członków zarządu oraz dla spółek rzeczników patentowych, wymóg posiadania siedziby w Austrii. Trybunał uznał,
że w zakresie, w jakim przepisy te zobowiązują te spółki do posiadania siedziby na terytorium krajowym, nakładają
one wymóg bezpośrednio oparty na położeniu siedziby spółki w rozumieniu art. 14 pkt 1 dyrektywy 2006/123.
Ponadto, obowiązek posiadania biura w Austrii przez co najmniej jednego wspólnika lub członka zarządu spółki
inżynierów budownictwa stanowi w istocie wymóg posiadania miejsca zamieszkania na terytorium tego kraju
w rozumieniu art. 14 pkt 1 lit. b) tej dyrektywy. W art. 14 dyrektywy 2006/123 zakazano państwom członkowskim
uzależnienia dostępu do działalności usługowej lub do jej prowadzenia na ich terytorium od spełnienia któregokolwiek
z wymogów wymienionych w pkt 1–8 tego przepisu, nakładając na nie tym samym obowiązek zniesienia tych
wymogów w sposób priorytetowy i automatyczny. Wobec powyższego TS orzekł, że zarzut dotyczący naruszenia art.
14 dyrektywy 2006/123 jest zasadny.
Wymogi podlegające ocenie
Zgodnie z art. 15 ust. 1 dyrektywy 2006/123 państwa członkowskie muszą sprawdzić, czy ich systemy prawne
zawierają którykolwiek z wymogów wymienionych w ust. 2 tego artykułu oraz zapewnić zgodność takich wymogów
z warunkami określonymi jego w ust. 3. Przepis art. 15 ust. 2 lit. b) tej dyrektywy dotyczy wymogów, które narzucają
usługodawcy przybranie określonej formy prawnej, a w jego ust. 2 lit. c) odniesiono się do wymogów dotyczących
własności udziałów w spółce. Z art. 15 ust. 5 i 6 wynika, że państwa członkowskie mogą utrzymać lub – w danym
przypadku – ustanowić wymogi tego rodzaju co te, o których mowa w ust. 2 tego artykułu, o ile takie spełniają one
warunki określone w ust. 3 tego przepisu (wyrok Rina Services i in., C-593/13, pkt 33).
Kumulatywne przesłanki wymienione w art. 15 ust. 3 dyrektywy 2006/123 dotyczą, po pierwsze,
niedyskryminującego charakteru odnośnych wymogów, które nie mogą prowadzić do bezpośredniej lub pośredniej
dyskryminacji ze względu na przynależność państwową lub, w przypadku spółek, ze względu na miejsce siedziby
spółki, po drugie, ich koniecznego charakteru, co oznacza, że wymogi muszą być uzasadnione nadrzędnym
interesem ogólnym, a po trzecie, ich proporcjonalnego charakteru, gdyż wymogi te muszą być odpowiednie dla

zapewnienia osiągnięcia zamierzonego celu i nie mogą wykraczać poza to, co niezbędne do jego osiągnięcia, jak też
nie może istnieć możliwość zastąpienia tych wymogów innymi, mniej restrykcyjnymi środkami, za pomocą których
można osiągnąć ten sam skutek. Zdaniem TS z powyższego wynika w szczególności, że to do państwa
członkowskiego powołującego się na nadrzędny wzgląd interesu ogólnego w celu uzasadnienia wymogu
w rozumieniu powołanego art. 15 należy wykazanie, że jego uregulowanie jest właściwe i niezbędne dla
osiągnięcia zamierzonego zgodnego z prawem celu, przy czym ów ciężar dowodu nie może prowadzić do
wymagania od tego państwa członkowskiego, aby wykazało ono w sposób pozytywny, iż żaden inny możliwy do
wyobrażenia środek nie pozwala na osiągnięcie tego celu w tych samych okolicznościach (wyrok Scotch Whisky
Association i in., C-333/14, pkt 55).
W niniejszej sprawie z zakwestionowanych przepisów wynika: po pierwsze, że wyłącznie osoby fizyczne i spółki
inżynierów budownictwa mogą być wspólnikami spółek inżynierów budownictwa oraz jedynie osoby fizyczne będące
wspólnikami spółki inżynierów budownictwa, które posiadają większość udziałów w tej spółce, mogą być mianowane
członkami zarządu i pełnomocnikami takiej spółki. Po drugie, jedynie sami rzecznicy patentowi, członkowie ich rodzin
i fundacje ustanowione przez te osoby fizyczne mogą posiadać udział w spółce rzeczników patentowych. Po trzecie,
do prowadzenia gabinetu weterynaryjnego lub prywatnej kliniki weterynaryjnej uprawieni są wyłącznie lekarze
weterynarii lub spółki lekarzy weterynarii. Trybunał stwierdził, że takie wymogi dotyczą zarówno formy prawnej, jak
i składu właścicielskiego ww. spółek, w związku z czym są one objęte zakresem stosowania art. 15 ust. 2 lit. b) i c)
dyrektywy 2006/123.
Trybunał uznał, że wymogi nałożone na rzeczników patentowych w odniesieniu do własności udziałów nie mogą
zostać uznane za spójne, ponieważ austriackie przepisy pozwalają osobom spoza zawodu rzecznika patentowego,
a mianowicie członkom rodziny takiego rzecznika patentowego, zostać wspólnikami spółki rzeczników patentowych,
podczas gdy taka możliwość nie jest przewidziana w odniesieniu do spółek działających w tej dziedzinie, mających
siedzibę w państwach członkowskich innych niż Austria. W ocenie TS wymogi te nie są odpowiednie do
zagwarantowania realizacji zamierzonych celów.
Jeśli chodzi o wymóg zawarty w austriackim prawie, aby członkami zarządu i pełnomocnikami organów spółki
inżynierów budownictwa mogą być wyłącznie osoby fizyczne będące wspólnikami spółki, posiadające ważne
uprawnienia i posiadające łącznie ponad połowę udziałów w spółce, TS podzielił stanowisko Komisji, że można
zastosować mniej restrykcyjne alternatywne środki, takie jak zasady postępowania oraz normy dotyczące
ubezpieczenia i gwarancji, które mogłyby pozwolić na osiągnięcie zamierzonych celów. W ocenie TS te wymogi
wykraczają poza to, co jest niezbędne do osiągnięcia zamierzonych w celów, a Austria nie przedstawiła
uzasadnionych argumentów w tym zakresie. Analogiczne stanowisko zaprezentował TS odnośnie wymogów
dotyczących składu spółek, których przedmiotem działalności jest wykonywanie czynności zawodowych rzecznika
patentowego oraz lekarza weterynarii.
Zdaniem TS z powyższych rozważań wynika, że rozpatrywane wymogi zawarte w austriackich regulacjach
wykraczają poza to, co jest niezbędne dla osiągnięcia zamierzonych celów, a zatem naruszają one art. 15 ust. 3
dyrektywy 2006/123. W konsekwencji TS orzekł, że zarzut dotyczący naruszenia art. 15 dyrektywy 2006/123 jest
zasadny.
Działalność wielodyscyplinarna
Zgodnie z art. 25 ust. 1 dyrektywy 2006/123 państwa członkowskie zapewniają, żeby na usługodawców nie
nakładano wymogów, które zobowiązują ich do prowadzenia wyłącznie danej działalności lub które ograniczają
prowadzenie różnych rodzajów działalności wspólnie lub w partnerstwie z innymi rodzajami działalności. Jednakże
usługodawcy, o których mowa w lit. a) i b) tego ustępu, mogą podlegać takim wymogom, z poszanowaniem
przewidzianych w nim warunków.
Na postawie austriackich przepisów inżynierowie budownictwa mogą tworzyć spółki inżynierów budownictwa
wyłącznie w celu wykonywania swojego zawodu, podczas gdy tworzenie przez inżynierów budownictwa spółki
z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą, niewykonującymi wolnego zawodu jest dopuszczalne tylko
wówczas, gdy nie są one upoważnione do pełnienia zadań wykonawczych. Podobne regulacje dotyczą również
spółek rzeczników patentowych. Trybunał uznał, że Austria nie wyjaśniła, w jaki sposób bezstronność, niezależność
i uczciwość zawodu inżyniera budownictwa mogłyby zostać zagrożone, gdyby zezwolono inżynierom budownictwa
łączenie się w spółki z osobami wykonującymi inne zawody. Tym samym TS uznał, że zarzut dotyczący naruszenia
art. 25 dyrektywy 2006/123 jest zasadny.
Reasumując TS orzekł, że utrzymując w mocy wymogi dotyczące położenia siedziby spółek inżynierów
budownictwa i rzeczników patentowych, wymogi dotyczące formy prawnej i własności udziałów
w odniesieniu do spółek inżynierów budownictwa, rzeczników patentowych i lekarzy weterynarii, a także
ograniczenia w zakresie działalności wielodyscyplinarnej w odniesieniu do spółek inżynierów budownictwa
i rzeczników patentowych, Republika Austrii uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 14 ust. 1,
art. 15 ust. 1, art. 15 ust. 2 lit. b) i c), art. 15 ust. 3 i art. 25 dyrektywy 2006/123.

Na uwagę zasługuje interpretacja TS dotycząca lekarzy weterynarii. Pomimo tego, że „usługi zdrowotne” są
wyłączone z zakresu dyrektywy 2006/123, to TS uznał, że działalność prowadzona przez lekarzy weterynarii jest
objęta przepisami tej dyrektywy.
W uzasadnieniu przedstawionego wyroku TS podtrzymał dotychczasową linię interpretacyjną art. 15 dyrektywy
2006/123.
Wyrok TS z 29.7.2019 r., Komisja przeciwko Austrii, C-209/18

Reasumując, Trybunał uznał, że Austria naruszyła przepisy dyrektywy 2006/123 dotyczące wymogów położenia siedziby, formy prawnej, własności udziałów oraz działalności wielodyscyplinarnej spółek inżynierów budownictwa, rzeczników patentowych i lekarzy weterynarii. Wyrok TS z 29.7.2019 r., Komisja przeciwko Austrii, C-209/18.