Odszkodowanie dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład samolotu

W przypadku odmowy przyjęcia na pokład samolotu pasażerowie mogą dochodzić odszkodowania na podstawie rozporządzenia Nr 261/2004, zarówno z art. 7 ust. 1 lit. b) jak i art. 12 ust. 1. Sprawa dotyczyła sytuacji, gdzie pasażerowie z Rumunii mieli lot do Londynu opóźniony o kilka dni, co spowodowało utratę wynagrodzenia. Sąd musiał rozstrzygnąć pytania prejudycjalne dotyczące interpretacji przepisów rozporządzenia. Trybunał orzekł, że utrata wynagrodzenia może być podstawą do ubiegania się o dalsze odszkodowanie zgodnie z art. 12 ust. 1, nie objęte kwotą ryczałtową z art. 7 ust. 1 lit. b).

Tematyka: odszkodowanie, pasażerowie, rozporządzenie Nr 261/2004, odmowa przyjęcia na pokład, utrata wynagrodzenia, Trybunał Europejski, interpretacja przepisów, dalsze odszkodowanie, informacje dla pasażerów

W przypadku od mowy przyjęcia na pokład samolotu pasażer może dochodzić nie tylko odszkodowania na
podstawie art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Nr 261/2004, ale również dalszego odszkodowania
przewidzianego w art. 12 ust. 1 tego rozporządzenia.
Stan faktyczny
R.R. i O.R. (dalej jako: powodowie) zarezerwowali w B.A. (przewoźnik lotniczy) dwa bilety lotnicze pozwalające im na
udanie się w dniu 6.9.2016 r. z Bacău (Rumunia) do Londynu, w którym mieszkają i pracują. W chwili przyjmowania
na pokład powodowie zostali poinformowani, że lot będzie obsługiwany przez inną maszynę niż początkowo była
przewidziana oraz że ze względu zmniejszoną liczbę miejsc na pokładzie tej maszyny niemożliwe stało się przyjęcie
ich na pokład. W konsekwencji transport powodów został przełożony na inny lot obsługiwany przez B.A., przez co
powodowie przybyli do Londynu w dniu 11.9.2016 r. W wyniku tych zdarzeń B.A. zaoferował każdemu z powodów
w postępowaniu głównym darmowy bilet lotniczy, ale ta oferta została przez nich odrzucona. Następnie B.A.
zaoferował im na podstawie rozporządzenia (WE) Nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.2.2004 r.
ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład
albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) Nr 295/91 (Dz. Urz. 2004, L 46, s.
1) odszkodowanie w wysokości 400 EUR na osobę. W tym przypadku powodowie uznali, że odszkodowanie to ma
na celu wyłącznie naprawienie doznanej krzywdy, a nie poniesionej szkody majątkowej. Dlatego wystąpili do
rumuńskiego sądu wnosząc o nakazanie B.A. zapłatę na ich rzecz, odpowiednio, 437 EUR i 386 EUR tytułem szkody
materialnej wynikającej z potrącenia z wynagrodzenia. Ponadto, zażądali zapłaty kwoty 1500 EUR dla każdego
z nich z tytułu krzywdy podnosząc m.in., że przeciwko R. R. wszczęto postępowanie o zwolnienie w związku
z absencja w pracy.
Pytania prejudycjalne
- Czy art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że kwota przewidziana
w tym przepisie ma na celu udzielenie odszkodowania za szkodę, taką jak utrata wynagrodzenia, czy też taka szkoda
może być przedmiotem dalszego odszkodowania przewidzianego w art. 12 ust. 1 tego rozporządzenia?
- Czy rozporządzenie Nr 261/2004, a w szczególności jego artykuł 12 ust. 1 zd. drugie, należy interpretować w ten
sposób, że pozwala ono sądowi krajowemu na dokonanie odliczenia odszkodowania przyznanego na podstawie tego
rozporządzenia od dalszego odszkodowania, lecz nie zobowiązuje do jego dokonania? Ponadto, na podstawie jakich
warunków ten sąd może dokonać takiego odliczenia?
- Czy art. 4 ust. 3 w zw. z art. 8 ust. 1 rozporządzenia Nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że nakłada on
na obsługującego lot przewoźnika lotniczego obowiązek przedstawienia pasażerom kompletnych informacji
dotyczących wszystkich możliwości przewidzianych w drugim z tych przepisów, czy nakłada również na tych
pasażerów obowiązek aktywnego uczestniczenia w poszukiwaniu danych informacji w tym celu?
- Czy art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że w rozumieniu tego
przepisu ciężar udowodnienia tego, że zmiana planu podróży została dokonana na najwcześniejszy możliwy termin,
spoczywa na obsługującym lot przewoźniku lotniczym, czy też na pasażerach?
Stanowisko TS
Dalsze odszkodowanie
W art. 7 ust. 1 rozporządzenia Nr 261/2004 przewidziano odszkodowanie dla pasażerów, którego wysokość zależy
w szczególności od długości trasy lotu. Natomiast w rozporządzeniu Nr 261/2004 nie uregulowano odszkodowania za
szkody indywidualne, związane konkretnie z przemieszczaniem się danych pasażerów, których naprawienie wymaga
siłą rzeczy oceny w każdym konkretnym przypadku rozmiaru wyrządzonych szkód, i które w konsekwencji może
stanowić jedynie przedmiot zindywidualizowanego odszkodowania a posteriori (wyrok IATA i ELFAA, C-344/04, pkt
43).
W rozpatrywanej sprawie powodowie, w następstwie odmowy przyjęcia na pokład, doznali utraty wynagrodzenia
spowodowanej absencją w pracy. Trybunał wskazał, że taka utrata wynagrodzenia powinna zostać uznana za
szkodę indywidualną, związaną z sytuacją właściwą dla danych pasażerów, której rozmiary powinny być oceniane

w każdym konkretnym przypadku. W konsekwencji, zdaniem TS, taka szkoda nie jest objęta odszkodowaniem
ryczałtowym przewidzianym w art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Nr 261/2004.
Trybunał wskazał, że rozporządzenie Nr 261/2004 nie sprzeciwia się temu, aby poszkodowany pasażer mógł
uzyskać odszkodowanie za wyrządzoną mu szkodę, która powinna być oceniana indywidualnie i a posteriori,
w zakresie, w jakim prawo krajowe lub prawo międzynarodowe przyznają mu prawo do takiego odszkodowania, pod
warunkiem że będzie ono dalszym odszkodowaniem w stosunku do odszkodowania ryczałtowego
przewidzianego przez to rozporządzenie. Otóż dane odszkodowanie należy uznać za „dalsze (dodatkowe)”
w rozumieniu art. 12 ust. 1 rozporządzenia Nr 261/2004, jeżeli ma ono swoje źródło w jednej z sytuacji
przewidzianych w art. 1 ust. 1 tego rozporządzenia, która to sytuacja spowodowała niedogodności, za które
wypłacane jest odszkodowanie w sposób niezwłoczny i zestandaryzowany na podstawie wspomnianego
rozporządzenia. W ocenie TS
utratę wynagrodzenia przez powodów należy uznać za szkodę, która może stanowić przedmiot dalszego
odszkodowania w rozumieniu artykuł 12 ust. 1 rozporządzenia Nr 261/2004.
Trybunał orzekł, że art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że
kwota przewidziana w tym przepisie nie ma na celu udzielenia odszkodowania za szkodę taką jak utrata
wynagrodzenia oraz – że szkoda ta może być przedmiotem dalszego odszkodowania przewidzianego w art.
12 ust. 1 tego rozporządzenia, a także – że to do sądu odsyłającego należy ustalenie i ocena poszczególnych
elementów składających się na tę szkodę, a ponadto zakresu odszkodowania za tę szkodę w oparciu
o właściwą podstawę prawną.
Reguły dokonania odliczenia odszkodowania
W art. 12 ust. 1 zd. 2 rozporządzenia Nr 261/2004 przewidziano, że odszkodowanie przyznane na podstawie tego
rozporządzenia może zostać potrącone z dalszego odszkodowania. W ocenie TS ten przepis nie wprowadza
obowiązku dokonania takiego potrącenia ani też nie sprzeciwia się temu, aby zostało ono ewentualnie dokonane.
Trybunał orzekł, że rozporządzenie Nr 261/2004, a w szczególności jego art. 12 ust. 1 zd. drugie, należy
interpretować w ten sposób, że zezwala ono właściwemu sądowi krajowemu na dokonanie odliczenia
odszkodowania przyznanego na podstawie tego rozporządzenia od odszkodowania dodatkowego, lecz nie
zobowiązuje do jego dokonania, ponieważ to rozporządzenie nie przewiduje warunków, według których
właściwy sąd krajowy mógłby dokonać takiego odliczenia.
Prawo pasażerów do informacji
W art. 8 ust. 1 rozporządzenia Nr 261/2004 przewidziano, że pasażerowie mają prawo wyboru pomiędzy trzema
możliwościami, które zostały tam wymienione, tzn. po pierwsze, zwrotem kosztów biletu i, w odpowiednim przypadku,
lotem powrotnym do miejsca ich pierwotnego wylotu w najwcześniejszym możliwym terminie, po drugie, zmianą
planu podróży na porównywalnych warunkach do ich miejsca docelowego na najwcześniejszy możliwy termin, oraz
po trzecie, zmianą planu podróży na porównywalnych warunkach do ich miejsca docelowego na późniejszy, dogodny
dla nich termin, z zastrzeżeniem dostępności wolnych miejsc. Ponadto, z motywu 20 rozporządzenia Nr 261/2004
wynika w szczególności, że pasażerowie, którym odmówiono przyjęcia na pokład, powinni zostać w pełni
poinformowani o ich prawach, tak aby mogli oni skutecznie z nich skorzystać. Trybunał podkreślił, że to do
przewoźnika lotniczego, który odmówił przyjęcia na pokład pasażerów, należy udzielenie pomocy tym
pasażerom, w szczególności poprzez zaproponowanie im wyboru na warunkach ustanowionych art. 8 ust. 1 tego
rozporządzenia. Ponadto, pasażer, któremu odmówiono przyjęcia na pokład, ma prawo do pomocy danego
przewoźnika lotniczego, włączywszy w to prawo do dostarczenia mu informacji koniecznych dla dokonania
skutecznego wyboru w oparciu o te informacje, przy czym skorzystanie z tego prawa nie może oznaczać
jakiegokolwiek obowiązku aktywnego uczestniczenia z jego strony w poszukiwaniu danych, jakie powinna zawierać
propozycja owego przewoźnika.
Trybunał orzekł, że art. 4 ust. 3 w zw. z art. 8 ust. 1 rozporządzenia Nr 261/2004 należy interpretować w ten
sposób, że zobowiązuje on obsługującego lot przewoźnika lotniczego do przedstawienia odnośnym
pasażerom pełnych informacji na temat wszystkich możliwości przewidzianych w drugim z wymienionych
przepisów, przy czym pasażerowie ci nie mają żadnego obowiązku aktywnego uczestniczenia
w poszukiwaniu informacji w tym celu.
Ciężar dowodu
Trybunał wskazał, że do obsługującego lot przewoźnika lotniczego należy zaoferowanie pasażerom również wariantu
zmiany planu podróży na porównywalnych warunkach do ich miejsca docelowego na najwcześniejszy możliwy
termin, zgodnie z art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Nr 261/2004. Przedstawiając konkretną propozycję przewoźnik
lotniczy powinien wziąć pod uwagę kilka determinujących ją elementów, a w szczególności godzinę przybycia do
miejsca docelowego na podstawie zamierzonej zmiany planu podróży, warunki, na jakich może nastąpić zmiana

planu podróży, oraz to, czy zmiana planu podróży jest wykonalna za pomocą jego własnych zasobów, czy też
wymaga pomocy innego przewoźnika lotniczego, w odpowiednim przypadku, w zależności od jego wolnych miejsc.
Trybunał orzekł, że art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że
w rozumieniu tego przepisu ciężar udowodnienia tego, iż zmiana planu podróży została dokonana na
najwcześniejszy możliwy termin, spoczywa na obsługującym lot przewoźniku lotniczym.
W przedstawionym wyroku Trybunał wskazał na bardzo szerokie uprawnienia sądu krajowego orzekającego
w przedmiocie dalszego odszkodowania wskazanego w art. 12 ust. 1 rozporządzenia Nr 261/2004. Ponadto, TS
dokonał wykładni prawa do zwrotu należności lub zmiany planu podróży uregulowanego w art. 8 rozporządzenia Nr
261/2004, podkreślając w tym zakresie obowiązki przewoźnika lotniczego.
Wyrok TS z 29.7.2019 r., Rusu, C-354/18

Trybunał Europejski wskazał na konieczność indywidualnej oceny szkody doznanej przez pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład samolotu i potwierdził możliwość ubiegania się o dodatkowe odszkodowanie zgodnie z art. 12 ust. 1 rozporządzenia Nr 261/2004. Sądowi krajowemu przysługuje prawo do dokonania odliczenia odszkodowania przyznanego na podstawie tego rozporządzenia od dalszego odszkodowania, lecz nie jest to obowiązkowe. Pasażerowie mają prawo do pełnych informacji od przewoźnika lotniczego w przypadku odmowy przyjęcia na pokład.