Wykluczanie się podstaw przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania

W postanowieniu Sądu Najwyższego z 22.5.2019 r. wyjaśniono, że powoływanie się jednocześnie na oczywistą zasadność skargi kasacyjnej oraz istnienie istotnego zagadnienia prawnego jest zasadniczo wykluczone. Przytoczone decyzje SN ukazują, że kombinacje przesłanek do przyjęcia skargi kasacyjnej muszą być starannie dobrane, aby uniknąć wewnętrznej sprzeczności w argumentacji.

Tematyka: Sąd Najwyższy, skarga kasacyjna, przyjęcie do rozpoznania, oczywista zasadność, istotne zagadnienie prawne, kontradyktoryjność, uzasadnienie, przesłanki

W postanowieniu z 22.5.2019 r. (III CSK 309/18), Sąd Najwyższy stwierdził, że powoływanie się we wniosku
o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania jednocześnie na jej oczywistą zasadność oraz występowanie
istotnego zagadnienia prawnego jest w zasadzie wyłączone.
Stan faktyczny
Uczestniczka sprawy o ubezwłasnowolnienie, której apelacja została oddalona, wniosła do Sądu Najwyższego
skargę kasacyjną. We wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania wskazała, że skarga kasacyjna jest oczywiście
uzasadniona (art. 3989 § 1 pkt 4 KPC), a także w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne (art. 398 9 § 1 pkt 1
KPC).
Postanowienie Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy postanowieniem z 22.5.2019 r. (III CSK 309/18), odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej uczestniczki do
rozpoznania. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia wyjaśniono, że powoływanie się jednocześnie na oczywistą zasadność
skargi oraz występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego jest zasadniczo wyłączone. Tezy te stoją
bowiem w opozycji. Oczywista zasadność skargi, to zasadność dostrzegalna już prima facie. Tymczasem istotne
zagadnienie prawne ze swej natury wymaga szerokiej analizy i jurydycznej oceny.
Oczywista zasadność skargi a potrzeba wykładni przepisów
Komentowane postanowienie nie jest pierwszym, w którym Sąd Najwyższy wyraził pogląd o wzajemnym wykluczaniu
się niektórych podstaw przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. W postanowieniu z 9.1.2012 r. (III UK 60/11), Sąd
Najwyższy zdiagnozował taką relację między przesłanką oczywistej zasadności skargi a przesłanką istnienia
potrzeby wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności
w orzecznictwie sądów (art. 3989 § 1 pkt 2 KPC). Zdaniem Sądu Najwyższego wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej
do rozpoznania oparty na obu wymienionych wyżej przesłankach jest wewnętrznie sprzeczny.
Przytoczone wyżej wypowiedzi Sądu Najwyższego mają istotne znaczenie dla sposobu konstruowania wniosku
o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania. Ostrożność procesowa przemawia za tym, aby powołać się na
możliwie wiele przesłanek z art. 3989 § 1 KPC, licząc na to, że któraś przekona Sąd Najwyższy do pochylenia się nas
sprawą. Powyższe postanowienia pokazują jednak, że nie każda kombinacja przesłanek jest dopuszczalna.
Połączenie oczywistej zasadności skargi z którąś z przesłanek dotyczących problemów natury prawnej prowadzi do
wewnętrznej sprzeczności wywodu. Warto podkreślić, że w obu wymienionych wyżej postępowaniach sprzeczność ta
nie była samoistnym powodem odmowy przyjęcia skarg kasacyjnych do rozpoznania. Sąd Najwyższy mimo wszystko
zbadał każdą z przesłanek z osobna i stwierdził, że żadna w istocie się nie zmaterializowała. Niemniej powołanie się
w skardze kasacyjnej na wzajemnie wykluczające się przesłanki osłabia wydźwięk tak skonstruowanego środka
zaskarżenia. Nie można przecież z przekonaniem twierdzić, że coś jest jednocześnie oczywiste, a zarazem budzi
poważne wątpliwości.
Ponadto należy pamiętać, że wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wymaga odrębnego
uzasadnienia. Jeśli powołano się na oczywistą zasadność skargi, wówczas należy wykazać, że dla przeciętnego
prawnika podstawy wskazane w skardze już na pierwszy rzut oka zasługują na uwzględnienie (por. post. SN
z 25.4.2019 r., III CSK 285/18). Natomiast jeśli zdaniem skarżącego w sprawie występuje istotne zagadnienie
prawne, powinien on sformułować owo zagadnienie w sposób przyjęty przy przedstawianiu przez sąd powszechny
zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, tzn. zreferować pogłębiony wywód prawny
uzasadniający zgłoszone wątpliwości, wykazać zasadność preferowanego sposobu jego rozstrzygnięcia, a także
wadliwość rozwiązania przyjętego przez sąd drugiej instancji (por. post. SN z 22.5.2019 r., I CSK 668/18). Powołanie
się na przyczynę kasacyjną w postaci potrzeby wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów wymaga z kolei wykazania, że określony przepis lub zespół
przepisów, który ma zastosowanie w sprawie, mimo że budzi poważne i konkretne wątpliwości, nie doczekał się
wykładni albo niejednolita wykładnia wywołuje wyraźnie wskazane przez skarżącego rozbieżności w orzecznictwie
w odniesieniu do identycznych lub podobnych stanów faktycznych, które skarżący winien przytoczyć (por. post. SN
z 19.4.2019 r., III CSK 280/18). Widać zatem, że uzasadnienie podstaw przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania
powinno być szerokie i wnikliwe. Próba jednoczesnego rzetelnego uzasadnienia ziszczenia się przesłanki oczywistej
zasadności skargi oraz którejś z przesłanek odwołujących się do problemów prawnych, niechybnie zakończy się
niepowodzeniem. Oto bowiem w jednym akapicie skarżący będzie musiał dowieść tego, czemu w kolejnym będzie
przeczył. Nie o taką kontradyktoryjność w procesie cywilnym chodzi.

Komentarz eksperta

III CSK 309/18

Powyższe postanowienia pokazują, że konieczne jest dokładne uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, unikając jednoczesnego powoływania się na przeciwstawne przesłanki. Wnioskodawca musi udowodnić spójność argumentacji oraz zastosować się do wymogów stawianych przez Sąd Najwyższy.