Zachowanie statusu osoby prowadzącej działalność gospodarcza w innym państwie członkowskim

Publikacja omawia zachowanie statusu osoby prowadzącej działalność gospodarczą w innym państwie członkowskim UE w kontekście zaprzestania działalności z powodu ograniczeń fizycznych związanych z zaawansowaną ciążą i okresem poporodowym. Przedstawiono stan faktyczny oraz pytanie prejudycjalne dotyczące interpretacji art. 49 TFUE. Trybunał Sprawiedliwości uznał, że kobieta zachowuje status osoby prowadzącej działalność, pod warunkiem ponownego podjęcia działalności lub pracy w rozsądnym terminie po narodzinach dziecka.

Tematyka: status osoby prowadzącej działalność, zaawansowana ciąża, okres poporodowy, Trybunał Sprawiedliwości, art. 49 TFUE, kobiety w biznesie, prawa kobiet, wyrok TS C-544/18

Prawo pobytu i wiążące się z tym uprawnienia do świadczeń przysługują obywatelce innego państwa
członkowskiego, która zaprzestaje działalności gospodarczej ze względu na fizyczne ograniczenia
wynikające z i okresu poporodowego, jeżeli ponownie podejmuje prowadzenie tej działalności w rozsądnym
terminie po urodzeniu dziecka.
Stan faktyczny
H. Dakneviciute jest obywatelką Litwy pracującą w nocy jako pracownik w Wielkiej Brytanii od 2011 r. Po tym, jak
dowiedziała się, że jest w ciąży w grudniu 2013 r., postanowiła niezwłocznie o rozpoczęciu prowadzenia działalności
na własny rachunek jako kosmetyczka. Od maja 2014 r. korzystała z zasiłku macierzyńskiego. Jej dziecko urodziło
się w sierpniu 2014 r. Po okresie braku prowadzenia działalności w okresie od lipca 2014 r. do października 2014 r.
H. Dakneviciute nadal prowadziła w marginalnym zakresie działalność na własny rachunek jako kosmetyczka, przed
zaprzestaniem tej działalności, ponieważ dochody z niej były niewystarczające. W związku z tym w lutym 2015 r.
złożyła wniosek o zasiłek dla poszukujących pracy przed podjęciem pracy w kwietniu 2015 r. W sierpniu 2014 r. H.
Dakneviciute złożyła wniosek o zasiłek tygodniowy na dziecko pozostające na utrzymaniu. Wniosek ten został
oddalony z tego powodu, że z punktu widzenia brytyjskiego uregulowania nie wykazała ona w wystarczający sposób
posiadania prawa pobytu w celu spełnienia warunków wymaganych do uzyskania tego świadczenia społecznego.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 49 TFUE należy interpretować w ten sposób, że kobieta, która zaprzestaje prowadzenia działalności na
własny rachunek z uwagi na fizyczne ograniczenia wynikające z zaawansowanej ciąży i okresu poporodowego,
zachowuje status osoby prowadzącej działalność na własny rachunek, pod warunkiem że podejmuje prowadzenie tej
działalności lub pracę w rozsądnym terminie po urodzeniu dziecka?
Stanowisko TS
Trybunał przypomniał, że dyrektywa 2004/38 stanowi jednolity akt prawny, który kodyfikuje i zmienia wcześniejsze
unijne instrumenty w celu ułatwienia korzystania z podstawowego i osobistego prawa obywateli Unii do swobodnego
przemieszczania się oraz pobytu na terytorium państw członkowskich (wyrok Saint Prix, C-507/12, pkt 25). Z art. 1 lit.
a) dyrektywy 2004/38 wynika, że ma ona na celu określenie warunków korzystania z tego prawa, wśród których
znajduje się warunek dotyczący pobytu dłuższego niż trzy miesiące, w szczególności ustanowiony w art. 7 ust. 1
lit. a) tej dyrektywy. Zgodnie z tym warunkiem obywatele Unii muszą mieć status pracownika lub osoby
pracującej na własny rachunek w przyjmującym państwie członkowskim (wyrok Saint Prix, pkt 26).
Z orzecznictwa TS wynika, że art. 7 ust. 3 dyrektywy 2004/38 – który określa przypadki, w których obywatel Unii,
który nie jest już zatrudniony lub nie prowadzi działalności na własny rachunek, zachowuje jednak ten status, jak
również odpowiadające temu prawu prawo pobytu – nie obejmuje przypadku kobiety, która czasowo zaprzestaje
pracy ze względu na zaawansowaną ciążę i okres poporodowy (wyrok Saint Prix, pkt 30). Jednakże TS uznał, że
w art. 7 ust. 3 dyrektywy 2004/38 nie wymieniono w sposób wyczerpujący okoliczności, w której obywatel Unii,
który zaprzestał wykonywania pracy lub działalności na własny rachunek w przyjmującym państwie członkowskim,
zachowuje jednak status „pracownika” w rozumieniu ust. 1 lit. a) tego artykułu, a tym samym wynikające z tego
statusu prawo pobytu (wyrok Tarola, C-483/17, pkt 26). Tym samym TS stwierdził, że okoliczność, iż ograniczenia
fizyczne związane z zaawansowaną ciążą i okresem poporodowym zobowiązują kobietę do zaprzestania pracy
w okresie koniecznym dla jej rehabilitacji, nie może co do zasady pozbawiać jej statusu „pracownika” w rozumieniu
art. 45 TFUE. Okoliczność, że taka osoba nie była faktycznie obecna na rynku pracy państwa członkowskiego przez
kilka miesięcy, nie oznacza, iż ta osoba przestała należeć do tego rynku w tym okresie, pod warunkiem że powróci
ona do pracy lub znajdzie inną pracę w rozsądnym terminie po porodzie (wyrok Saint Prix, pkt 40, 41).
Z orzecznictwa TS wynika, że art. 45 i 49 TFUE zapewniają tę samą ochronę prawną, a tym samym kwalifikacja
sposobu wykonywania działalności gospodarczej jest bez znaczenia (wyrok Roux, C-363/89, pkt 23). Ponadto, że
ogół przepisów TFUE dotyczących swobodnego przepływu osób ma na celu ułatwienie obywatelom Unii
wykonywania działalności zawodowej wszelkiego rodzaju na całym terytorium Unii i zabrania stosowania przepisów,
które mogłyby stawiać ich w niekorzystnym położeniu, w przypadku gdy chcieliby podjąć działalność na terenie
innego państwa członkowskiego niż państwo członkowskie pochodzenia (wyrok Simma Federspiel, C-419/16, pkt
35). W ocenie TS obywatelka Unii zostałaby zniechęcona do wykonywania przysługującego jej prawa do
swobodnego przemieszczania się, jeżeli, w sytuacji gdyby była w ciąży w państwie przyjmującym i zaprzestałaby

z tego względu prowadzenia działalności na własny rachunek, choćby na krótki okres, mogłaby stracić status osoby
prowadzącej działalność na własny rachunek w tym państwie (wyrok Saint Prix, pkt 44). Z powyższego zdaniem TS
wynika, że kobieta, która ze względu na ograniczenia fizyczne związane z zaawansowaną ciążą i okresem
poporodowym zaprzestała prowadzić działalność gospodarczą musi mieć możliwość na tych samych warunkach
zachowania statusu osoby prowadzącej działalność na własny rachunek w rozumieniu art. 49 TFUE.
Trybunał podkreślił, że osoby wykonujące pracę oraz osoby prowadzące działalność na własny rachunek
znajdują się w porównywalnej szczególnej sytuacji, jeżeli zostają one zmuszone do zaprzestania działalności,
a w związku z tym nie mogą być traktowane w odmienny sposób w odniesieniu do zachowania prawa pobytu
w przyjmującym państwie członkowskim (wyrok Gusa, C-442/16, pkt 42, 43). Otóż, kobiety, które zachodzą w ciążę,
znajdują się w porównywalnej sytuacji bez względu na to, czy wykonują pracę lub działalność na własny rachunek.
W tym zakresie unijny prawodawca wyraźnie uznał w motywie 18 dyrektywy 2010/41 szczególną sytuację
ekonomiczną i fizyczną kobiet w ciąży prowadzących działalność na własny rachunek. W ten sposób art. 8 ust. 1 tej
dyrektywy zobowiązuje państwa członkowskie do podjęcia koniecznych środków dla zapewnienia, że kobiety
prowadzące działalność na własny rachunek będą mogły korzystać z zasiłku macierzyńskiego wystarczającego dla
umożliwienia im przerwania wykonywania ich działalności zawodowej z powodu ciąży lub macierzyństwa na
warunkach analogicznych do warunków przewidzianych dla pracownic.
Trybunał nie podzielił argumentacji podniesiony przez brytyjski rząd, zgodnie z którą, co do zasady, kobieta, która nie
może osobiście wykonywać działalności na własny rachunek z powodu ograniczeń związanych z zaawansowaną
ciążą i okresem poporodowym, może zostać tymczasowo zastąpiona w wykonywaniu tej działalności przez inną
osobę. W rzeczywistości nie można domniemywać, iż takie zastępstwo będzie zawsze możliwe, w szczególności
jeżeli omawiana działalność związana jest z osobistym stosunkiem lub więzią zaufania z klientem. Zdaniem TS
z powyższego wynika, że kobieta, która zaprzestaje prowadzenia działalności na własny rachunek ze względów
ograniczeń fizycznych związanych z zaawansowaną ciążą i okresem poporodowym, nie może być traktowana
w odmienny sposób w zakresie zachowania prawa pobytu w przyjmującym państwie członkowskim w stosunku do
pracownicy w porównywalnej sytuacji.
Trybunał stwierdził, że powyższe rozważania potwierdzają przepisy art. 16 ust. 3 dyrektywy 2004/38. W zakresie,
w jakim nieobecność uzasadniona ważnym zdarzeniem, takim jak ciąża lub poród nie narusza ciągłości
pięcioletniego pobytu w przyjmującym państwie członkowskim wymaganej w celu przyznania prawa stałego pobytu,
fizyczne ograniczenia wynikające z zaawansowanej ciąży i bezpośredniego okresu poporodowego, które to
ograniczenia zmuszają kobietę do tymczasowego zaprzestania pracy, nie mogą, a fortiori, doprowadzić do utracenia
przez tę kobietę statusu osoby prowadzącej działalność na własny rachunek (wyrok Saint Prix, C-507/12, pkt 45, 46).
Reasumując TS orzekł, że art. 49 TFUE należy interpretować w ten sposób, że kobieta, która zaprzestaje
prowadzenia działalności na własny rachunek z powodów ograniczeń fizycznych związanych
z zaawansowaną ciążą i okresem poporodowym, zachowuje status osoby prowadzącej działalność na własny
rachunek, pod warunkiem że podejmie ona tę działalność lub inną działalność na własny rachunek lub też
znajdzie pracę w rozsądnym terminie po narodzinach jej dziecka.
Przedstawiony wyroku ma duże znaczenie dla kobiet prowadzących działalność gospodarczą. Z tego wyroku
wynikabowiem, że obywatelce innego państwa członkowskiego, która wykonuje samodzielną działalność
gospodarczą, a którą zaprzestała ze względu na ograniczenia fizyczne związane z zaawansowaną ciążą i okresem
poporodowym, przysługuje prawo do pobytu w przyjmującym państwie członkowskim. Zdaniem TS nie ma znaczenia,
że ten przypadek nie został skodyfikowany w art. 7 ust. 3 dyrektywy 2004/38. W ocenie TS warunkiem utrzymania
tego statusu jest podjęcie przez taka osobę prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej w rozsądnym
terminie po urodzeniu dziecka. Tym samym takiej obywatelce innego państwa członkowskiego przysługują
odpowiednie świadczenia uzależnione od posiadania prawa pobytu, które zostały uregulowane w ustawodawstwie
wewnętrznym państwa przyjmującego.
Wyrok TS z 12.9.2019 r., Dakneviciute, C-544/18

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości ma istotne znaczenie dla kobiet prowadzących działalność gospodarczą, potwierdzając ich prawo do zachowania statusu osoby prowadzącej działalność po zaprzestaniu z powodu ciąży. Decyzja TS wskazuje, że kobiety w takiej sytuacji mają prawo do pobytu oraz odpowiednich świadczeń w państwie członkowskim. Wyrok ten stanowi ważny precedens dla ochrony praw kobiet w kontekście prowadzenia działalności gospodarczej.