Pozycja „dużego przedsiębiorcy” w transakcjach handlowych

1.1.2020 r. wejdą w życie przepisy nowelizujące ustawę z 8.3.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Zmiany wprowadzają pojęcie „dużego przedsiębiorcy” i mają na celu ochronę mikro-, małych- i średnich przedsiębiorstw przed szkodliwymi praktykami dużych firm. Wprowadzona definicja „dużego przedsiębiorcy” i nowe terminy zapłaty mają na celu zmniejszenie zatorów płatniczych i poprawę warunków handlowych dla mniejszych podmiotów.

Tematyka: Transakcje handlowe, duży przedsiębiorca, terminy zapłaty, zatory płatnicze, mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca, średni przedsiębiorca, oświadczenia, sankcje, przepisy prawne

1.1.2020 r. wejdą w życie przepisy nowelizujące ustawę z 8.3.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach
handlowych (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 118; dalej jako: TransHandlZapU). P o zmianie nazwy tej ustawy: ustawa
o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Zmiany wynikają z ustawy
z 19.7.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz.
1649; dalej jako: OgrZatorPłU). Ustawa ta wprowadza pojęcie „dużego przedsiębiorcy”, które funkcjonować
będzie w transakcjach handlowych.
Uzasadnienie wprowadzenia zmian
Z ogólnego uzasadnienia do ustawy z 19.7.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów
płatniczych wynika, że analiza struktury należności przeterminowanych ze względu na wielkość przedsiębiorstwa
wskazuje, że średni odsetek przeterminowanych należności w dużych przedsiębiorstwach jest znacznie mniejszy niż
w mikro, małych i średnich przedsiębiorstwach (duże – 15,7%, mikro – 21,5%, małe – 22,4%, średnie – 24%). Średni
okres przeterminowania spłat jest najdłuższy w grupie mikroprzedsiębiorców i wynosi 3 miesiące i 12 dni, natomiast
w grupie dużych firm wynosi 2 miesiące i 21 dni. Wielkość kosztów wynikających z opóźnień w całkowitej strukturze
kosztów jest powiązana z wielkością przedsiębiorstwa – im mniejsze przedsiębiorstwo, tym większy udział kosztów
wynikających z opóźnień w płatnościach w kosztach całkowitych.
Ustawodawca za cel przyjął zatem ochronę mikro-, małych- i średnich przedsiębiorców przed szkodzącymi im
praktykami dużych przedsiębiorców, który bardzo często wykorzystując swoją pozycję rynkową, nie regulują
terminowo zaległości względem swoich kontrahentów, narażając ich na szkodę.
Wprowadzenie definicji „dużego przedsiębiorcy”
W przepisie art. 4 TransHandlZapU dodany zostanie punkt 6, wprowadzający definicję „dużego przedsiębiorcy”.
Zgodnie z tą definicją za dużego przedsiębiorcę będzie uważany przedsiębiorca niebędący mikroprzedsiębiorcą,
małym przedsiębiorcą ani średnim przedsiębiorcą. Omawiana ustawa wprowadza przy tym w punkcie 5 przepisu art.
4 własną definicję mikro-, małego- i średniego przedsiębiorcy, odwołując się do rozumienia tych pojęć ustalonego
w załączniku I do rozporządzenia Komisji (UE) Nr 651/2014 z 17.6.2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za
zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i art. 108 Traktatu (Dz. Urz. UE z 2014 r. L Nr 187, s. 1 ze
zm.).
Oświadczenia
Do ustawy z 8.3.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych wprowadzone zostaną przepisy art. 4b i art.
4c, zgodnie z którymi odpowiednio:
Dłużnik będący dużym przedsiębiorcą nie może powoływać się przeciwko wierzycielowi będącemu
mikroprzedsiębiorcą, małym przedsiębiorcą albo średnim przedsiębiorcą na jego oświadczenie, że nie jest
mikroprzedsiębiorcą, małym przedsiębiorcą albo średnim przedsiębiorcą, chyba że mimo dołożenia należytej
staranności nie wiedział o nieprawdziwości tego oświadczenia.
Dłużnik będący dużym przedsiębiorcą składa drugiej stronie transakcji handlowej oświadczenie o posiadaniu statusu
dużego przedsiębiorcy. Oświadczenie składa się w formie, w jakiej jest zawierana transakcja handlowa, najpóźniej
w momencie jej zawarcia.
Termin zapłaty
W art. 7 TransHandlZapU zostanie dodany ust. 2a, zgodnie z którym termin zapłaty określony w umowie nie może
przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru
lub wykonanie usługi, jeżeli dłużnikiem zobowiązanym do zapłaty za towary lub usługi jest duży przedsiębiorca,
a wierzycielem jest mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca albo średni przedsiębiorca. W przypadku gdy strony
ustalą harmonogram spełnienia świadczenia pieniężnego w częściach, termin ten stosuje się do zapłaty każdej
części świadczenia pieniężnego.
Z uzasadnienia do ustawy z 19.7.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych wynika,
że dzięki temu rozwiązaniu małe i średnie firmy przestaną finansować działalność operacyjną dużych
przedsiębiorstw, które czasem wymuszają nawet 180-dniowe terminy płatności. Stosowanie krótszych terminów
przez duże przedsiębiorstwa jest wyrazem prowadzenia biznesu w sposób społecznie odpowiedzialny.

Sankcje
Ustawa przewiduje, że jeżeli termin zapłaty zostanie określony w umowie niezgodnie z art. 7 ust. 2a
TransHandlZapU, wierzycielowi, który spełnił swoje świadczenie, po upływie 60 dni, liczonych od dnia doręczenia
dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, przysługują odsetki,
o których mowa w art. 7 ust. 1 TransHandlZapU.
Zgodnie z nowym przepisem art. 13 ust. 2 TransHandlZapU zamiast postanowień umowy ustalających termin zapłaty
z naruszeniem art. 7 ust. 2a TransHandlZapU - stosuje się termin zapłaty 60 dni - liczonych od dnia doręczenia
dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, albo liczonych zgodnie
z art. 7 ust. 4 albo art. 8 ust. 5 lub art. 9 ust. 2 TransHandlZapU.
Z uzasadnienia to ustawy z 19.7.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych wynika,
że również w symetrycznych transakcjach handlowych (np. pomiędzy dwoma dużymi przedsiębiorcami), w których
możliwe będzie wydłużenie terminu zapłaty powyżej 60 dni po spełnieniu określonych warunków, w sytuacji gdy nie
zostaną one spełnione, zamiast postanowień umownych ustalających dłuższy niż 60 dni termin zapłaty będzie
obowiązywał 60-dniowy termin zapłaty.
Oprócz sankcji cywilnoprawnych, w nowym przepisie art. 13za TransHandlZapU przewidziano także
odpowiedzialność dużego przedsiębiorcy za wykroczenie. Zgodnie z tym przepisem: „Kto wbrew obowiązkowi,
o którym mowa w art. 4c, nie składa oświadczenia, o którym mowa w tym przepisie, albo składa oświadczenie
niezgodne ze stanem rzeczywistym, podlega karze grzywny”.

Ustawa wprowadza sankcje dla dużych przedsiębiorców naruszających terminy zapłaty oraz nowe zasady dotyczące oświadczeń i terminów zapłaty w transakcjach handlowych. Zmiany mają na celu zapobieżenie nadużyciom i poprawę warunków handlowych dla mikro-, małych- i średnich przedsiębiorstw.