Podmioty publiczne mogą nie dochodzić od dłużników kosztów odzyskiwania należności cywilnoprawnych

Nowelizacja ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych oraz o finansach publicznych wprowadza możliwość dla podmiotów publicznych nie dochodzenia od dłużników należności cywilnoprawnych nieprzekraczających 100 zł. Zmiany te mają na celu ograniczenie zatorów płatniczych i ułatwienie relacji między jednostkami sektora finansów publicznych a przedsiębiorcami.

Tematyka: podmioty publiczne, dłużnicy, należności cywilnoprawne, transakcje handlowe, finanse publiczne, zmiany ustawowe

Nowelizacja ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych oraz o finansach publicznych wprowadza możliwość dla podmiotów publicznych nie dochodzenia od dłużników należności cywilnoprawnych nieprzekraczających 100 zł. Zmiany te mają na celu ograniczenie zatorów płatniczych i ułatwienie relacji między jednostkami sektora finansów publicznych a przedsiębiorcami.

1.1.2020 r. wejdą w życie przepisy nowelizujące ustawę z 8.3.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach
handlowych (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 118; dalej jako: TransHandlZapU). Po zmianie nazwy tej ustawy: ustawa
o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Zmiany wynikają z ustawy
z 19.7.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz.
1649; dalej jako: OgrZatorPłU) i dotyczą także ustawy z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (t.j.: Dz.U. z 2019
r. poz. 869 ze zm.; dalej jako: FinPubU).
Zmiany w FinPubU
Zgodnie z art. 8 OgrZatorPłU przepis art. 58 ust. 6 FinPubU otrzyma brzmienie: „Dysponent części budżetowej lub
dysponent państwowego funduszu celowego może wyrazić zgodę na niedochodzenie należności budżetu państwa
o charakterze cywilnoprawnym, której kwota wraz z odsetkami nie przekracza 100 zł, a w przypadku należności
z tytułu rekompensaty, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu
nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 118 i 1649) - jeżeli jej kwota jest równa
świadczeniu pieniężnemu w rozumieniu tej ustawy albo większa od tego świadczenia”.


Podobna zmiana dotyczy regulacji odnoszących się do jednostek samorządu terytorialnego. Artykuł 59a ust. 1
FinPubU otrzyma brzmienie: „Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może, w drodze uchwały,
postanowić o niedochodzeniu należności o charakterze cywilnoprawnym przypadających jednostce samorządu
terytorialnego lub jej jednostkom organizacyjnym wymienionym w art. 9 pkt 3, 4 i 13, których kwota wraz z odsetkami
nie przekracza 100 zł, a w przypadku należności z tytułu rekompensaty, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy
z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych - jeżeli jej kwota jest
równa świadczeniu pieniężnemu w rozumieniu tej ustawy albo większa od tego świadczenia.”
Nowelizacja wskazanych przepisów polega na dodaniu nowej treści po słowach: „nie przekracza 100 zł”, a zatem
odnoszącej się wprost do należności wynikających z opóźnień w realizacji transakcji handlowych. Do tej pory
przepisy ustawy z 27.8.2009 r. o finansach publicznych nie odnosiły się wprost do ustawy z 8.3.2013 r. o terminach
zapłaty w transakcjach handlowych. W odniesieniu do transakcji handlowych jednostki sektora finansów publicznych,
których dotyczy art. 58 ust. 6 i art. 59a ust. 1 FinPubU będą mogły zatem nie dochodzić należności cywilnoprawnych
przekraczających kwotę 100 zł.
Ustawodawca wskazuje jednakże wartości, w jakich poruszać może się organ ustalający reguły odstąpienia od
dochodzenia kwoty rekompensaty, stanowiącej zryczałtowane koszty odzyskiwania należności. Maksymalna wartość
to równowartość 40 euro (nadmienić należy, że ustawa z 19.7.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu
ograniczenia zatorów płatniczych wprowadza obok kwoty 40 euro także kwoty 70 i 100 euro jako wartość
rekompensaty w zależności od wartości świadczenia pieniężnego), a zatem możliwa do udzielenia „ulga” to kwota
w zasadzie o około 60% większa od kwoty 100 zł.
Należy mieć na uwadze także to, że niedochodzenie należności cywilnoprawnej wiązać się może
z odpowiedzialnością za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w związku z nieustaleniem i dalej
niedochodzeniem należności cywilnoprawnych. Omawiana nowelizacja, rozszerzając możliwości niedochodzenia
roszczeń cywilnoprawnych, taką odpowiedzialność uchyla.
Uzasadnienie zmiany
Dla porządku wskazać należy, że w uzasadnieniu ustawy z 19.7.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu
ograniczenia zatorów płatniczych dotyczącym omawianych przepisów wskazano, że: „Zdarzają się sytuacje, że
rekompensata 40 euro jest równa albo nawet większa od należności głównej. W takich przypadkach żądanie
rekompensaty postrzegane jest jako działanie zbyt restrykcyjne i nieuzasadnione. To powoduje podważenie zaufania
do instytucji publicznych”.
Wprowadzona zmiana przepisów będzie miała zastosowanie w bardzo niewielu przypadkach – takich, w których
wartość świadczenia pieniężnego nie przekroczy równowartości 40 euro. Zmiana nadto dotyczy jedynie





rekompensaty związanej z dochodzeniem należności cywilnoprawnych, a więc jej zakres podmiotowy ograniczony
będzie do relacji jednostek sektora finansów publicznych z przedsiębiorcami.
Szereg przypadków, w których jednostki sektora finansów publicznych rozważają możliwość niedochodzenia
należności cywilnoprawnych to przypadki kar umownych z tytułu opóźnienia w realizacji przedmiotu umowy. Ta
kategoria roszczeń mieści się jednakże w dyspozycji przepisu „do 100 zł”, a nie w zakresie znowelizowanym.
Naliczone kary umowne, przy nawet niewielkich, tzw. podprogowych umowach sięgają kilkuset złotych, a podmiot
publiczny zobowiązany do naliczenia takich kar w świetle zapisów umownych nadal nie będzie mógł odstąpić od ich
dochodzenia na podstawie omawianych przepisów, choć w wielu przypadkach byłoby to pożądane i oczekiwane
rozwiązanie. Trudno odgadnąć do jakich przypadków z praktyki miałoby odnosić się uzasadnienia komentowanej
zmiany przepisów. Wydaje się ono bowiem bardzo teoretyczne.
Zwiększenie poziomu możliwej do zastosowania ulgi w spłacie zobowiązania cywilnoprawnego byłoby pożądane
w odniesieniu do szerszego grona drobnych dłużników jednostek sektora finansów publicznych, a nie tylko
podmiotów, do których stosuje się przepisy ustawy z 8.3.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.
Zwiększenie ogólnego poziomu stosowanej ulgi mogłoby dotyczyć na przykład przypadków odstąpienia od
dochodzenia odsetek od niezapłaconych należności czynszowych czy z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste
nieruchomości. Uzasadnienie wprowadzonych zmian dotyczyć mogłoby właśnie takich sytuacji.
Zaznaczyć należy, że omawiane przepisy dotyczą dwóch różnych zakresów ulg w zakresie dochodzenia należności
cywilnoprawnych. W jednej sprawie możliwe będzie teoretycznie zastosowanie ulgi „do 100 zł”, jak i do kwoty 40
euro. Może to mieć miejsce jednakże jedynie w przypadku transakcji handlowych.
Omawiana zmiana jest zmianą jedynie pozornie polepszającą sytuację dłużników-przedsiębiorców jednostek
sektora finansów publicznych. Po pierwsze zakres ulgi jest bowiem niewielki, a po drugie wprowadzenie
takiej regulacji potwierdza wyraźnie, że dochodzenie rekompensaty z ustawy z 8.3.2013 r. o terminach zapłaty
w transakcjach handlowych jest obowiązkowe – gdy chodzi oczywiście o jednostki sektora finansów
publicznych.







Nowelizacja przynosi niewielkie ułatwienia dla dłużników, ale ogranicza się do kwot nieprzekraczających 100 zł. W praktyce zmiany te mogą dotyczyć głównie rekompensat z transakcji handlowych, pozostawiając inne rodzaje należności bez ulgi.