Plan spłaty wierzycieli w znowelizowanej upadłości konsumenckiej

Tematyka: plan spłaty, upadłość konsumencka, nowelizacja, spłata wierzycieli, syndyk, zobowiązania, umorzenie, postępowanie upadłościowe

O obecnym kształcie planu spłaty decyduje sąd. Postanowieniem wyznacza wysokość miesięcznych spłat
i okres w jakim plan spłaty ma być realizowany. Aktualne przepisy limitują jedynie maksymalny okres – 36
miesięcy, na jaki może zostać ustalony plan spłaty. W praktyce sądy dążą do osiągnięcia górnej granicy.
Zdarza się jednak, że indywidualne okoliczności sprawy zadecydują o skróceniu okresu np. w sytuacji gdy
upadły w przeciągu najbliższych 2 lat osiągnie wiek emerytalny, a kwota emerytury będzie znacząco niższa,
niż ta uzyskiwana z pracy zarobkowej. Ponadto w wyjątkowych okolicznościach – gdy osobista sytuacja
upadłego w sposób oczywisty wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach
planu spłaty – art. 49116 ust. 1 ustawy z 28.2.2003 r. - Prawo upadłościowe (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 498, dalej
jako: PrUpad), pozwala na umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty.
Nowelizacja – nowa funkcja planu spłaty (od 24.3.2020 r.)
Założeniem uchwalonej nowelizacji jest przyspieszenie u uproszczenie upadłości konsumenckiej. Nadzieje na
osiągnięcie powyższych celów pokładane są częściowo w przekazaniu prowadzenia dużej części postępowania
syndykowi. Powyższe można również zauważyć w ramach ustalania planu spłaty. Na mocy znowelizowanego art.
49114 ust. 1 PrUpad, syndyk będzie zobowiązany do sporządzenia i przekazania sądowi „projektu planu spłaty
wierzycieli”. Nie będzie to jednak jedynie propozycja planu spłaty. Nowelizacja zakłada bowiem znaczne
uproszczenie całej procedury – zgłoszenia wierzytelności następować będą bezpośrednio do syndyka, wyłączone
zostanie stosowanie przepisów o planie podziału. Projekt planu spłaty wierzycieli będzie zatem „zawierał dane, które
obecnie zawarte są w trzech dokumentach – liście wierzytelności, planie podziału i planie spłaty wierzycieli” (z
uzasadnienia nowelizacji).
Treść planu spłaty zostanie uzależniona od tego, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności w sposób
umyślny lub wskutek rażącego niedbalstwa, a także od wysokości zaspokojenia wierzycieli w razie wykonania planu
spłaty. Zgodnie z pierwszym kryterium w razie braku umyślności lub rażącego niedbalstwa plan spłaty zostaje
ustalony tak samo jak dotychczas – maksymalnie na 36 miesięcy. W przeciwnym wypadku plan spłaty zostanie
wyznaczony na okres nie krótszy niż 36 miesięcy i nie dłuższy niż 84 miesiące. Plan spłaty zyskał zatem w projekcie
nowelizacji funkcję quasi-sankcji. Wydłużenie planu spłaty będzie dotyczyło tych dłużników, których zachowanie było
naganne i wiąże się z ujemną oceną moralną ich działania. Wobec liberalizacji procedury i „otwarcia” upadłości
konsumenckiej, wydłużenie okresu planu spłaty pozostało najłatwiejszym sposobem na zróżnicowanie sytuacji tzw.
rzetelnych dłużników względem tych, których zachowanie było nieuczciwe.
Kolejne novum, jakie przygotował ustawodawca to premia za wysoki procent zaspokojenia wierzycieli w ramach
planu spłaty. Na mocy art. 49115 ust. 1b i 1c nowelizacji, jeżeli upadły w drodze wykonania planu spłaty wierzycieli
spłaci co najmniej 70% zobowiązań, objętych planem spłaty wierzycieli, które w postępowaniu upadłościowym
prowadzonym zgodnie z przepisami ogólnymi zostałyby uznane na liście wierzytelności, plan spłaty nie może zostać
ustalony na okres dłuższy niż 1 rok. Odpowiednio w razie zaspokojenia co najmniej w 50%, plan spłaty nie może być
dłuższy niż 2 lata.
Co ważne, niezależnie od tego na jaki okres został ustalony plan spłaty, zalicza się do niego okres od upływu 6
miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości do dnia ustalenia planu spłaty wierzycieli, chyba że dłużnik nie pokrył
w całości kosztów tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa. Wydaje się, że taka regulacja jest w pełni
uzasadniona. Dotychczas upadły ponosił negatywne konsekwencje przedłużającego się postępowania – nieustannie
do masy upadłości wpływały bowiem środki za wykonywaną przez upadłego pracę zarobkową, a niezależnie od tego
upadły zobowiązany był do regulowania ustalonego następnie planu spłaty.
Ponadto w nowelizacji wprowadzono warunkowe umorzenie zobowiązań, które jednak budzi większe wątpliwości
i wymaga odrębnego opracowania. W nieco zmienionym kształcie pozostawiono instytucję umorzenia bez ustalenia
planu spłaty.
W kontekście planu spłaty należy ponadto wskazać, że na jego etapie analizowane będą również przesłanki
decydujące o wyłączeniu możliwości oddłużenia, tzn.:
- ustalenie, iż upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy
(działanie w wyższym stopniu naganne niż umyślność),
- umorzenie całości lub części zobowiązań w postępowaniu upadłościowym w okresie 10 lat przed dniem złożenia
wniosku o ogłoszenie upadłości.

Nawet jednak w razie zaistnienia ww. przesłanek ustawodawca dopuścił oddłużenie jeżeli jest ono uzasadnione
względami słuszności lub względami humanitarnymi.
Podsumowanie
Zmiany upadłości konsumenckiej w zakresie planu spłaty na pewno uproszczą postępowanie. W tym samym
postanowieniu o planie spłaty sąd będzie decydował o planie podziału funduszy masy upadłości, a także
o ewentualnej umyślności i rażącym niedbalstwie dłużnika. Również skrócenie planu spłaty w razie wysokiego
stopnia zaspokojenia wierzycieli zasługuje na aprobatę - ustawodawca powinien nagradzać działania dłużnika, które
pozwalają zaspokoić wierzycieli w jak największym stopniu i zniechęcać tym samym do jakichkolwiek prób ukrywania
majątku, czy ucieczki do tzw. szarej strefy.
Można dodać, że w ramach tak skonstruowanego planu spłaty ustawodawca zręcznie odparł zarzuty nadmiernego
otwarcia dostępu do upadłości konsumenckiej - wydaje się, że wyznaczenie obowiązku realizowania planu spłaty
przez okres 7 lat stanowi dostateczną sankcję za doprowadzenie do niewypłacalności umyślnie lub wskutek
rażącego niedbalstwa. Innymi słowy ustawodawca podaje nieuczciwym dłużnikom pomocną dłoń, jednak każe sobie
za ten gest słono zapłacić.

Zmiany upadłości konsumenckiej w zakresie planu spłaty na pewno uproszczą postępowanie. W tym samym postanowieniu o planie spłaty sąd będzie decydował o planie podziału funduszy masy upadłości, a także o ewentualnej umyślności i rażącym niedbalstwie dłużnika. Również skrócenie planu spłaty w razie wysokiego stopnia zaspokojenia wierzycieli zasługuje na aprobatę - ustawodawca powinien nagradzać działania dłużnika, które pozwalają zaspokoić wierzycieli w jak największym stopniu i zniechęcać tym samym do jakichkolwiek prób ukrywania majątku, czy ucieczki do tzw. szarej strefy. Można dodać, że w ramach tak skonstruowanego planu spłaty ustawodawca zręcznie odparł zarzuty nadmiernego otwarcia dostępu do upadłości konsumenckiej - wydaje się, że wyznaczenie obowiązku realizowania planu spłaty przez okres 7 lat stanowi dostateczną sankcję za doprowadzenie do niewypłacalności umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Innymi słowy ustawodawca podaje nieuczciwym dłużnikom pomocną dłoń, jednak każe sobie za ten gest słono zapłacić.