Polecenie zapłaty SEPA
Uzależnienie płatności za pomocą polecenia zapłaty SEPA od posiadania przez płatnika miejsca zamieszkania w tym samym państwie członkowskim, w którym odbiorca ma siedzibę, jest niezgodne z prawem UE. Sprawa dotyczyła spornego warunku umownego nakładającego taki wymóg, co było przedmiotem postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości UE. Trybunał podjął decyzję dotyczącą interpretacji art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012 w kontekście możliwości dokonywania płatności za pomocą SEPA.
Tematyka: polecenie zapłaty SEPA, Trybunał Sprawiedliwości UE, warunek umowny, art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012, transakcje elektroniczne, ochrona konsumentów
Uzależnienie płatności za pomocą polecenia zapłaty SEPA od posiadania przez płatnika miejsca zamieszkania w tym samym państwie członkowskim, w którym odbiorca ma siedzibę, jest niezgodne z prawem UE. Sprawa dotyczyła spornego warunku umownego nakładającego taki wymóg, co było przedmiotem postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości UE. Trybunał podjął decyzję dotyczącą interpretacji art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012 w kontekście możliwości dokonywania płatności za pomocą SEPA.
Uzależnienie płatności za pomocą polecenie zapłaty SEPA od posiadania przez płatnika miejsca zamieszkania w tym samym państwie członkowskim, w którym odbiorca ma siedzibę, jest niezgodne z prawem UE. Stan faktyczny Deutsche Bahn AG (dalej jako: DB) jest przedsiębiorstwem przewozu kolejowego z siedzibą w Berlinie. Umożliwia ono konsumentom rezerwację podróży na międzynarodowych trasach kolejowych na swojej stronie internetowej. W tym celu zawiera ono na podstawie ogólnych warunków przewozu umowy z tymi konsumentami. Zgodnie z jednym z tych warunków za bilety zarezerwowane na stronie internetowej DB można płacić za pomocą karty kredytowej, szybkim przelewem bankowym lub za pomocą polecenia zapłaty w euro dokonywanego w ramach schematu poleceń zapłaty ustanowionego na szczeblu Unii Europejskiej (dalej jako: polecenie zapłaty SEPA). Według tego warunku ostatnia z wymienionych metod płatności jest jednak akceptowana z zastrzeżeniem spełnienia kilku wymogów m.in. posiadania przez płatnika miejsca zamieszkania w RFN. Stowarzyszenie na rzecz informowania konsumentów (dalej jako: VKI) zgodnie z austriackim prawem, ma czynną legitymację procesową do ochrony konsumentów. VKI wniósł do sądu w Wiedniu powództwo o zaprzestanie w celu nakazania DB zaprzestania stosowania ww. warunku w umowach z konsumentami. Na poparcie tego powództwa VKI podniósł, że sporny w postępowaniu głównym warunek, zgodnie z którym płatnik powinien w szczególności w celu dokonania zapłaty za pomocą SEPA posiadać miejsce zamieszkania w Niemczech, jest sprzeczny z art. 9 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 260/2012 z 14.3.2012 r. ustanawiającego wymogi techniczne i handlowe w odniesieniu do poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) Nr 924/2009 (Dz. Urz. z 2012 r. L Nr 94, s. 22). Pytania prejudycjalne Czy art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on warunkowi umownemu takiemu jak sporny warunek w postępowaniu głównym, który wyklucza zapłatę w drodze polecenia zapłaty SEPA, jeżeli płatnik nie ma miejsca zamieszkania w tym samym państwie członkowskim, w którym odbiorca ma siedzibę swojej działalności? Stanowisko TS Trybunał przypomniał, że rozporządzenie Nr 260/2012 zostało przyjęte w ramach projektu utworzenia SEPA, który miał na celu wdrożenie dla wyrażonych w euro płatności wspólnych dla całej Unii usług płatniczych poprzez zastąpienie nimi krajowych usług płatniczych. Zgodnie z jego art. 1 rozporządzenie to ustanawia przepisy dotyczące transakcji poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro w UE, w przypadku gdy zarówno dostawca usług płatniczych płatnika, jak i dostawca usług płatniczych odbiorcy znajdują się w Unii lub w przypadku gdy jedyny dostawca usług płatniczych uczestniczący w transakcji płatniczej znajduje się w Unii. Jak wynika między innymi z motywów 1 i 6 tego rozporządzenia, przewidziane w nim wymogi techniczne i handlowe mają zastosowanie do płatności krajowych i zagranicznych dokonywanych w ramach SEPA na tych samych warunkach podstawowych i zgodnie z tymi samymi prawami i obowiązkami, niezależnie od miejsca położenia w Unii, w celu zapewnienia pełnej migracji do przelewów i poleceń zapłaty ustanowionych na szczeblu Unii i w ten sposób w celu ustanowienia zintegrowanego rynku dla płatności elektronicznych w euro, na którym nie istnieje żadna różnica pomiędzy płatnościami krajowymi i płatnościami transgranicznymi. Trybunał wskazał, że art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012 przewiduje, iż odbiorca, który stosuje polecenie zapłaty w celu pobrania środków od płatnika posiadającego rachunek płatniczy na terytorium UE, nie musi „podawać” państwa członkowskiego, w którym powinien znajdować się rachunek płatniczy, o ile rachunek płatniczy posiada zdolność odbiorczą zgodnie z art. 3 tego rozporządzenia. Pojęcie „polecenia zapłaty” jest określone w art. 2 ust. 2 tego rozporządzenia jako obejmujące krajową lub transgraniczną usługę płatniczą mającą na celu obciążenie rachunku płatnika, jeżeli transakcja zapłaty została zainicjowana przez odbiorcę na podstawie zgody płatnika. Na podstawie art. 3 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012 dostawca usług płatniczych płatnika, który ma zdolność odbiorczą dla dokonania krajowego polecenia zapłaty zgodnie ze schematem zapłaty, powinien mieć w taki sam sposób zdolność odbiorczą, jak to wynika z motywu 9 tego rozporządzenia, do dokonania poleceń zapłaty zainicjowanych przez odbiorcę zgodnie z zasadami schematu płatności na szczeblu Unii za pośrednictwem dostawcy usług płatniczych z siedzibą w innym państwie członkowskim. Ponadto TS stwierdził, że z art. 9 ust. 2 w zw. z art. 3 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012 wynika, że zakazane jest formułowanie przez odbiorcę polecenia zapłaty warunku, aby rachunek płatnika znajdował się w określonym państwie członkowskim, jeżeli rachunek ten ma zdolność odbiorczą dla krajowych poleceń zapłaty. W niniejszej sprawie sporny warunek nakłada na płatnika obowiązek posiadania miejsca zamieszkania w tym samym państwie członkowskim, w którym ma siedzibę swojej działalności odbiorca, tzn. w RFN, ale nie wymaga on z kolei, aby płatnik posiadał rachunek płatniczy w określonym państwie członkowskim. Trybunał stwierdził, że taki warunek nie został wyraźnie przewidziany w treści art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012. Zgodnie z orzecznictwem TS przy dokonywaniu wykładni unijnego przepisu należy uwzględniać nie tylko jego treść, lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, której część on stanowi (wyrok Günter Hartmann Tabakvertrieb, C- 425/17, pkt 18). Zasadniczym celem rozporządzenia Nr 260/2012 jest ustalenie wymogów technicznych i handlowych między innymi w odniesieniu do poleceń zapłaty, aby wdrożyć wspólne usługi płatnicze w UE. Ponadto TS wskazał, że art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012, w odniesieniu konkretnie do szczególnego stosunku pomiędzy płatnikiem a odbiorcą, również przyczynia się do realizacji celu polegającego na osiągnięciu wysokiego poziomu ochrony konsumentów koniecznego dla zapewnienia ich przystąpienia do SEPA. W rzeczywistości ten przepis umożliwia stosowanie dla celów zapłaty w drodze polecenia zapłaty jednego tylko tego samego rachunku płatniczego dla wszystkich transakcji w ramach Unii, unikając w ten sposób kosztów związane z utrzymywaniem kilku rachunków płatniczych. Powyższe ma doprowadzić do tego, żeby zasady handlowe nie powodowały uniemożliwienia konsumentom dokonywania w ramach zintegrowanego rynku płatności elektronicznych w euro wszystkich płatności na rachunki posiadane przez odbiorców u dostawców usług płatniczych z siedzibą w innych państwach członkowskich. Trybunał stwierdził, że warunek taki jak sporny warunek, który przewiduje zróżnicowanie oparte na kryterium miejsca zamieszkania płatnika, może powodować działanie na szkodę konsumentów, którzy nie mają rachunku płatniczego w państwie członkowskim, w którym odbiorca ma siedzibę swojej działalności. Oczywiste, że konsumenci najczęściej mają rachunek płatniczy w państwie członkowskim swego miejsca zamieszkania. W ocenie TS taki warunek w sposób pośredni doprowadza do wskazania państwa członkowskiego, w którym ma się znajdować rachunek płatniczy, wywołując tym samym skutki porównywalne do tych, jakie wynikałyby ze wskazania szczególnego państwa członkowskiego. W rzeczywistości w większości przypadków taki warunek miejsca zamieszkania ogranicza dostępność płatności za pomocą polecenia zapłaty SEPA do dostępności dla tylko tych płatników, którzy mają rachunek płatniczy w państwie członkowskim, w którym odbiorca ma siedzibę swojej działalności. Trybunał uznał, że warunek taki jak sporny warunek może stanowić zagrożenie dla skuteczności art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012, ponieważ pozbawia on płatników możliwości dokonywania poleceń zapłaty z rachunku położonego w państwie członkowskim ich wyboru. Warunek ten uniemożliwia również realizację celu zamierzonego przez ten przepis, polegającego na uniemożliwieniu tego, aby zasady handlowe stanowiły zagrożenie dla wdrożenia zintegrowanego rynku płatności elektronicznej w euro. Trybunał stwierdził, że na powyższe stanowisko nie ma wpływu możliwość korzystania konsumenta z alternatywnych metod płatności. W rzeczywistości bowiem choć odbiorca płatności nadal ma wybór co do tego, czy oferować płatnikom możliwość dokonywania płatności w drodze poleceń przelewu SEPA, czy też nie, to jednak, przeciwnie do tego, co twierdzi DB, jeżeli odbiorca oferuje taką możliwość, to nie może on uzależnić skorzystania z tej metody płatności od warunku, który stanowi naruszenie skuteczności art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012. Reasumując TS orzekł, że art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on warunkowi umownemu takiemu jak warunek sporny w postępowaniu głównym, który wyklucza zapłatę w drodze polecenia zapłaty SEPA, jeżeli płatnik nie ma miejsca zamieszkania w tym samym państwie członkowskim co państwo, w którym odbiorca ma siedzibę swojej działalności. W niniejszym wyroku trafnie TS uznał, że wymóg posiadania miejsca zamieszkania w tym samym państwie członkowskim, w którym odbiorca ma siedzibę w celu dokonania zapłaty za pomocą SEPA powoduje ograniczenie dostępność płatności. Z powyższego wyroku jednoznacznie wynika, że takie różnicowanie warunków sprzedaży jest niezgodne z art. 9 ust. 2 rozporządzenia Nr 260/2012. Wyrok TS z 5.9.2019 r., Verein für Konsumenteninformation, C-28/18
Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że warunek umowny, który wyklucza możliwość zapłaty za pomocą polecenia zapłaty SEPA w przypadku, gdy płatnik nie ma miejsca zamieszkania w tym samym państwie co odbiorca, jest sprzeczny z przepisami unijnymi. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla ochrony konsumentów i zapewnienia im swobody dokonywania transakcji w ramach SEPA, bez nieuzasadnionych ograniczeń.