Warunki kontroli produktów objętych systemem chronionej nazwy pochodzenia (ChNP)
Na producentów produktów objętych systemem chronionej nazwy pochodzenia (ChNP) nałożono wymóg wytwarzania ich w specjalnych strefach. Artykuł omawia sporne przepisy włoskie dotyczące produkcji mozzarelli z mleka bawolego objętej ChNP oraz kwestionuje ich zgodność z unijnym prawodawstwem. Trybunał Sprawiedliwości UE analizuje, czy wymogi dotyczące stref produkcyjnych naruszają regulacje dotyczące jakości produktów i ochrony nazw pochodzenia.
Tematyka: system chronionej nazwy pochodzenia, ChNP, mozzarella, mleko bawole, specyfikacja produktu, Trybunał Sprawiedliwości UE, prawodawstwo UE, jakość produktów, nazwy pochodzenia, renoma produktów
Na producentów produktów objętych systemem chronionej nazwy pochodzenia (ChNP) nałożono wymóg wytwarzania ich w specjalnych strefach. Artykuł omawia sporne przepisy włoskie dotyczące produkcji mozzarelli z mleka bawolego objętej ChNP oraz kwestionuje ich zgodność z unijnym prawodawstwem. Trybunał Sprawiedliwości UE analizuje, czy wymogi dotyczące stref produkcyjnych naruszają regulacje dotyczące jakości produktów i ochrony nazw pochodzenia.
Na producentów produktów objętych ChNP można nałożyć wymóg wytwarzania tych produktów w specjalnych strefach. Stan faktyczny Caseificio Cirigliana Srl, Mail Srl i Sorì Italia Srl (dalej jako: skarżące) spółki, które produkują i sprzedają mozzarellę z mleka bawolego objętą systemem chronionej nazwy pochodzenia (ChNP), ale również mozzarellę z mleka bawolego nieobjętą tym systemem zaskarżyły zmienione włoskie przepisy. Zgodnie z tymi przepisami produkcja sera Mozzarella di Bufala Campana ChNP (dalej jako: MBC), zarejestrowanego jako ChNP odbywa się w strefie, w której przetwarzane jest wyłącznie mleko pochodzące z gospodarstw objętych systemem kontroli ChNP MBC. Ponadto, w tej strefie może również odbywać się produkcja półproduktów i innych produktów, pod warunkiem że są one wytwarzane wyłącznie z mleka pochodzącego z gospodarstw objętych systemem kontroli ChNP MBC. Skarżące twierdziły, że te przepisy naruszają one zasadę różnorodności przewidzianą w rozporządzeniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1151/2012 z 21.11.2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych (Dz. Urz. z 2012 r. L Nr 343, s. 1) i wykraczają poza to, co jest konieczne dla ochrony tego ChNP. Pytanie prejudycjalne Czy art. 4 lit. c) i art. 7 ust. 1 lit. e) rozporządzenia Nr 1151/2012 oraz rozporządzeniem Komisji (WE) nr 103/2008 z 4.2.2008 r. zatwierdzającym inne niż nieznaczne zmiany specyfikacji nazwy zarejestrowanej w rejestrze chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych – Mozzarella di Bufala Campana (ChNP) (Dz. Urz. z 2008 r. L Nr 31, s. 31; dalej jako: specyfikacja produktu MBC) należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które stanowi, że działalność w zakresie produkcji tego sera powinna być prowadzona w strefach przeznaczonych wyłącznie do tej produkcji, w tym także w obrębie jednego zakładu, w których zakazane jest posiadanie oraz przechowywanie mleka pochodzącego z gospodarstw nieobjętych systemem kontroli ChNP MBC ? Stanowisko TS Przepis art. 4 lit. c) rozporządzenia Nr 1151/2012 stanowi m.in., że ustanawia się system ChNP, aby wesprzeć producentów wyrobów związanych z danym obszarem geograficznym poprzez udostępnienie konsumentom jasnych informacji na temat właściwości produktu stanowiących jego wartość dodaną. Na podstawie art. 7 ust. 1 lit. e) rozporządzenia Nr 1151/2012 ChNP muszą być zgodne ze specyfikacją, która zawiera w szczególności opis metody pozyskiwania produktu. Z motywu 47 tego rozporządzenia wynika, że przestrzeganie przez producentów owej specyfikacji ma na celu zagwarantowanie konsumentom, że produkt posiada specyficzne cechy charakterystyczne dla oznaczeń geograficznych i gwarantowanych tradycyjnych specjalności. Trybunał stwierdził, że unijne prawodawstwo przejawia ogólną tendencję do przywiązywania szczególnej wagi do jakości produktów w ramach wspólnej polityki rolnej celem promowania renomy owych produktów m.in. dzięki używaniu nazw pochodzenia, które stanowią przedmiot szczególnej ochrony. Ma ono również na celu zaspokojenie oczekiwań konsumentów dotyczących produktów wysokiej jakości i pewnego pochodzenia geograficznego oraz ułatwienie uzyskania przez producentów, w warunkach równej konkurencji, większych dochodów w zamian za rzeczywisty wysiłek jakościowy (wyrok S, C-367/17, pkt 24). Nazwy pochodzenia stanowią uprawnienia wynikające z prawa własności przemysłowej i handlowej. Przepisy mające do nich zastosowanie chronią uprawnionych przed bezpodstawnym używaniem tych nazw przez osoby trzecie, które zamierzają czerpać korzyści z renomy tych produktów. Przepisy te mają na celu zagwarantowanie, aby produkt oznaczony daną nazwą pochodził z określonej strefy geograficznej oraz charakteryzował się pewnymi szczególnymi cechami. Oznaczenia te często cieszą się wielkim uznaniem w oczach konsumentów, stanowiąc dla producentów spełniających kryteria ich używania istotny sposób przywiązania do siebie klientów. Renoma oznaczeń pochodzenia stanowi wykładnik ich wizerunku w oczach konsumentów. Wizerunek ten zależy zasadniczo od szczególnych cech oraz bardziej ogólnie od jakości produktu. To właśnie ta ostatnia określa w sposób decydujący wizerunek produktu. W odbiorze konsumenta związek między renomą producentów a jakością produktów zależy między innymi od przekonania, że produkty sprzedawane pod określoną nazwą pochodzenia są autentyczne (wyrok Consorzio del Prosciutto di Parma et Salumificio S. Rita, C-108/01, pkt 64). W pkt 4.4 specyfikacji produktu MBC określono dokładne wymogi dotyczące dowodu pochodzenia tego produktu, w tym, że surowiec musi być dokładnie kontrolowany przez właściwy organ na wszystkich etapach produkcji. W przypadku nieprawidłowości, nawet jeżeli dotyczą one tylko jednego ogniwa łańcucha produkcyjnego, produkt nie może zostać wprowadzany do obrotu pod ChNP MBC. Te same wymogi służą także zagwarantowaniu możliwości odtworzenia historii produktu od zakończenia procesu produkcji do jego fazy początkowej oraz zapewnieniu, aby dany produkt posiadał specyficzne cechy charakterystyczne dla tej ChNP, a w szczególności by był on produkowany wyłącznie z pełnotłustego świeżego mleka bawolego. Trybunał uznał, że unijne prawo nie stoi na przeszkodzie warunkowi takiemu jak ten, o którym mowa w postępowaniu głównym, pomimo jego ograniczających skutków dla wymiany handlowej, jeżeli zostanie wykazane, że stanowi on niezbędny i proporcjonalny środek umożliwiający ochronę jakości takiego produktu, zagwarantowanie jego pochodzenia lub zapewnienie kontroli specyfikacji tej ChNP (wyrok S, C-367/17, pkt 26). W niniejszej sprawie – jak twierdzi rząd włoski i co wymaga zweryfikowania przez sąd odsyłający – sporne przepisy, poprzez wprowadzenie wymogu, aby działalność w zakresie produkcji sera MBC była prowadzona w strefach przeznaczonych wyłącznie do tego celu, w których zabrania się posiadania i przechowywania mleka pochodzącego z gospodarstw nieobjętych systemem kontroli tej ChNP, ma na celu zapewnienie, aby jakość tego produktu odpowiadała wymogom dotyczącym jego wytwarzania określonym w specyfikacji produktu. Takie uregulowanie krajowe ma służyć skutecznej kontroli etapów produkcji tego wyrobu, a w konsekwencji do realizacji celu ochrony konsumentów i zwalczania naruszeń. Trybunał stwierdził, że to uregulowanie jest zgodne z celem, jakim jest zagwarantowanie jakości i autentyczności produktu objętego ChNP, a także kontrola przestrzegania przez producentów korzystających z tej ChNP specyfikacji, na podstawie której zarejestrowano tę ChNP. Z orzecznictwa TS wynika, że środek krajowy, zgodnie z którym instalacje przedsiębiorstw, które nie wytwarzają produktów mogących korzystać z ChNP, muszą być wyraźnie oddzielone od instalacji, w których wytwarzane i przechowywane są produkty noszące ChNP, jest uzasadniony celem zachowania wysokiej renomy produktu oznaczonego ChNP (wyrok Belgia/Hiszpania, C-388/95, pkt 72, 75). Odnosząc się do niezbędności i proporcjonalności spornej regulacji w świetle celu, któremu ma ona służyć, włoski rząd twierdził, że wymagana w specyfikacji produktu MBC kontrola surowców pochodzących z różnych systemów byłaby w praktyce niemożliwa, gdyby ser MBC był wytwarzany w tych samych pomieszczeniach co produkty nieobjęte tym systemem. Trybunał wskazał, że do sądu krajowego należy ustalenie, w świetle specyfiki sektora produkcji sera MBC i ewentualnego ryzyka naruszeń, jakie wiążą się z tą produkcją, czy rzeczywiście nie istnieją środki mniej restrykcyjne niż wyodrębnienie stref służących do przechowywania mleka i wytwarzania produktów w celu zapewnienia skuteczności kontroli, a w konsekwencji zgodności tych produktów ze specyfikacją dotyczącą tej ChNP. Reasumując TS orzekł, że art. 4 lit. c) i art. 7 ust. 1 lit. e) rozporządzenia Nr 1151/2012 oraz specyfikację produktu Mozzarella di Bufala Campana ChNP należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu takiemu jak analizowane w postępowaniu głównym, które stanowi, że działalność w zakresie produkcji tego sera powinna być prowadzona w strefach przeznaczonych wyłącznie do tej produkcji, w tym także w obrębie jednego zakładu, w których zakazane jest posiadanie oraz przechowywanie mleka pochodzącego z gospodarstw nieobjętych systemem kontroli ChNP „Mozzarella di Bufala Campana”, jeżeli uregulowanie to stanowi niezbędny i proporcjonalny środek umożliwiający ochronę jakości takiego produktu lub zapewnienie kontroli specyfikacji tej ChNP, co powinien zweryfikować sąd odsyłający. Trybunał przedstawił w niniejszym wyroku ścisłą wykładnię art. 4 lit. c) i art. 7 ust. 1 lit. e) rozporządzenia Nr 1151/2012, odnoszących się do systemu ChNP. Zdaniem TS wytwarzanie produktów chronionych ChNP powinno być zgodne ze specyfikacją produktów, w tym zwłaszcza w zakresie metody pozyskiwania produktu. W ocenie TS jeśli prawo krajowe wprowadza środki służące kontroli wytwarzania produktu, to mimo, że ograniczają one wymianę handlową, mogą zostać uznane za zgodne z prawem UE w przypadku gdy spełniają wszystkie przesłanki wskazane w orzecznictwie TS, tzn. stanowią niezbędne i proporcjonalne środki umożliwiające ochronę jakości takiego produktu, gwarantują jego pochodzenie lub zapewniają kontrolę specyfikacji tej ChNP. Wyrok TS z 17.10.2019 r., Caseificio Cirigliana i in., C-569/18
Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że przepisy dotyczące produkcji sera Mozzarella di Bufala Campana ChNP nie stoją na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które wymaga prowadzenia produkcji w strefach wyłącznie do tego przeznaczonych. Decyzja ta ma na celu zagwarantowanie jakości produktu i jego zgodności ze specyfikacją ChNP. Wyrok TS z 17.10.2019 r., Caseificio Cirigliana i in., C-569/18