Regulacje Kodeksu etyki zawodowej komornika ograniczały konkurencję na rynku czynności egzekucyjnych
Przed 1 stycznia 2019 roku komornik sądowy był uznawany za przedsiębiorcę, co skutkowało uprawnieniem Prezesa UOKiK do nałożenia kary za porozumienie zawarte w Kodeksie etyki zawodowej komornika, ograniczające konkurencję na rynku czynności egzekucyjnych. Sprawa dotyczyła zobowiązania komorników do powstrzymania się od wpływania na wybór komornika dokonywany przez wierzycieli w sposób nierzetelny. Krajowa Rada Komornicza argumentowała, że komornik nie jest przedsiębiorcą, a komornicy działają na rzecz Rzeczypospolitej Polskiej, co wyklucza działalność gospodarczą.
Tematyka: komornik, Kodeks etyki zawodowej, konkurencja, egzekucja, Prezes UOKiK, Sąd Najwyższy
Przed 1 stycznia 2019 roku komornik sądowy był uznawany za przedsiębiorcę, co skutkowało uprawnieniem Prezesa UOKiK do nałożenia kary za porozumienie zawarte w Kodeksie etyki zawodowej komornika, ograniczające konkurencję na rynku czynności egzekucyjnych. Sprawa dotyczyła zobowiązania komorników do powstrzymania się od wpływania na wybór komornika dokonywany przez wierzycieli w sposób nierzetelny. Krajowa Rada Komornicza argumentowała, że komornik nie jest przedsiębiorcą, a komornicy działają na rzecz Rzeczypospolitej Polskiej, co wyklucza działalność gospodarczą.
W stanie prawnym obowiązującym przed 1.1.2019 r. komornik sądowy był przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j.: Dz.U. z 2019 r., poz. 369; dalej jako: OchrKonkurU), a Krajowa Rada Komornicza - związkiem przedsiębiorców. W rezultacie Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej jako: Prezes UOKiK) był uprawniony do nałożenia kary za porozumienie, zawarte w uchwale - Kodeks etyki zawodowej komornika, ograniczające konkurencję na krajowym rynku czynności egzekucyjnych wykonywanych przez komorników sądowych – wynika z wyroku Sądu Najwyższego. Stan faktyczny W 2014 r. Prezesa UOKiK uznał za praktykę ograniczającą konkurencję na krajowym rynku czynności egzekucyjnych wykonywanych przez komorników sądowych zawarcie przez Krajową Radę Komorniczą porozumienia polegającego na zobowiązaniu komorników w „Kodeksie etyki zawodowej komornika”, pod groźbą pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej, do powstrzymania się od wpływania w sposób bezpośredni lub pośredni na wybór komornika dokonywany przez wierzycieli i zabiegania o wierzycieli w sposób inny niż podnoszenie sprawności, szybkości i rzetelności prowadzonych czynności egzekucyjnych, w tym do powstrzymania się od zaniżania kosztów egzekucyjnych, prowadzenia spraw egzekucyjnych bez wzywania i pozyskiwania zaliczek od wierzycieli, bądź wzywania i pozyskiwania tych zaliczek, w wysokości niewystarczającej na pokrycie wydatków gotówkowych koniecznych do wykonania wniosków egzekucyjnych, nakazał zaniechanie jej stosowania oraz nałożył karę w wysokości kilkunastu tys. zł. Krajowa Rada Komornicza argumentowała, że komornik sądowy nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 pkt 1 OchrKonkurU (zob. wyrok WSA w Kielcach z 14.12.2006 r., I SA/Ke 270/06), zaś Krajowa Rada Komornicza nie jest związkiem przedsiębiorców, nie ma zatem podstaw do stosowania wobec niej środków przewidzianych w OchrKonkurU. Jak dowodzono, komornik jest funkcjonariuszem publicznym, nie wykonuje swojego zawodu we własnym imieniu, lecz w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, co dotyczy wszystkich czynności w ramach postępowania egzekucyjnego, w szczególności ustalania wysokości kosztów postępowania i pobierania zaliczek. Prowadzenie postępowania egzekucyjnego, jest wykonywaniem władzy publicznej i nie może być kwalifikowane jako prowadzenie działalności gospodarczej. Zdaniem Krajowej Rady Komorniczej, stosowanie do działalności komorniczej reguł konkurencji przewidzianych w OchrKonkurU może prowadzić do sytuacji, w której komornicy konkurując o wierzyciela składającego dochodowe wnioski egzekucyjne, będą starali się eliminować postępowania nierentowne, dyskryminując mniej dochodowych lub niedochodowych wierzycieli, w szczególności przez zniechęcanie ich do składania wniosków, opieszałe lub nieskuteczne prowadzenie ich postępowań. Mogłoby to prowadzić do nadużywania władzy publicznej i środków przymusu państwowego pozostających w dyspozycji przedstawicieli tego zawodu. Prezesa UOKiK dowodził, że kwestionowane działanie Rady godzi nie tylko w interesy konkurujących ze sobą komorników, lecz również w interesy wierzycieli, którym ograniczono możliwość wyboru komornika, któremu mogliby powierzyć prowadzenie egzekucji, w oparciu o kryterium kosztowe związane z wysokością wydatków którymi zostaną obciążeni. Organ argumentował, że zgodnie z art. 3a ustawy z 29.8.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1309; dalej jako: KomSEgzU), komornik wykonuje czynności na własny rachunek, a nie na rachunek Skarbu Państwa. Wykonując określone w KomSEgzU czynności komornicze prowadzi w sposób zorganizowany i ciągły zarobkową działalność zawodową posiadającą wszystkie cechy działalności gospodarczej, zdefiniowanej w art. 2 ustawy z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j.: Dz.U. z 2017 r. poz. 2168). Komornik podporządkowany jest regułom wolnego rynku, a wysokość uzyskiwanych przezeń zarobków stanowi wyraz jego starań, umiejętności i woli. Komornik finansuje swoje działania z uzyskiwanych opłat, a jego działalność jest nastawiona na osiągnięcie korzystnego wyniku gospodarczego. Stanowiska sądów Sądy obu instancji, a następnie Sąd Najwyższy, utrzymały w mocy zaskarżoną decyzję. Na mocy art. 33 obowiązującej od 1.1.2019 r. ustawy z 22.3.2018 r. – o komornikach sądowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 771), komornik nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej. Komornik nie może prowadzić działalności gospodarczej. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że do 31.12.2018 r., status komornika miał charakter hybrydowy – z jednej strony był funkcjonariuszem publicznym a z drugiej osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, której aktywność podlegała regułom rynkowym. Wprowadzane na przestrzeni lat zmiany zbliżały status komornika do innych wolnych zawodów. W ocenie Sądu Najwyższego, zakwestionowana przez Prezesa UOKiK uchwała miała antykonkurencyjny cel, komornikom, którzy byli wówczas przedsiębiorcami, w sposób bezprawny nakazano zaniżanie kosztów egzekucji i niepobieranie zaliczek od wierzycieli. Wyrok SN z 5.12.2019 r., I NSK 4/19
Sąd Najwyższy podtrzymał decyzję Prezesa UOKiK, argumentując, że komornik nie może prowadzić działalności gospodarczej. Uchwała Krajowej Rady Komorniczej ograniczała konkurencję na rynku czynności egzekucyjnych, co naruszało interesy zarówno komorników, jak i wierzycieli. Wyrok Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2019 r. potwierdził antykonkurencyjny charakter działania Rady.