Usługi świadczone za pomocą platform elektronicznych

Usługi świadczone za pomocą platform elektronicznych, takie jak pośrednictwo w nawiązywaniu kontaktu między wynajmującymi a najemcami oferującymi krótkoterminowe zakwaterowanie, stanowią istotną część społeczeństwa informacyjnego. Artykuł omawia interpretację dyrektyw dotyczących tego typu usług oraz ograniczeń w swobodnym przepływie takich usług, na przykładzie skargi Stowarzyszenia na rzecz zakwaterowania i turystyki (AHTOP) przeciwko Airbnb Ireland UC.

Tematyka: usługi społeczeństwa informacyjnego, pośrednictwo elektroniczne, Airbnb Ireland UC, dyrektywa 2000/31, ograniczenia swobodnego przepływu usług, notyfikacja przepisów

Usługę pośrednictwa, która polega na umożliwieniu, za wynagrodzeniem, nawiązania za pomocą platformy
elektronicznej kontaktu pomiędzy potencjalnymi najemcami a wynajmującymi oferującymi usługę
krótkoterminowego zakwaterowania należy kwalifikować jako „usługę społeczeństwa informacyjnego”.
Stan faktyczny
Airbnb Ireland UC (spółka z siedzibą w Dublinie, dalej jako: AI), należy do grupy Airbnb i należy w 100% do Airbnb
Inc. AI zarządza, dla wszystkich użytkowników mających siedzibę poza terytorium Stanów Zjednoczonych, platformą
internetową, która ma na celu umożliwienia nawiązania kontaktu przez gospodarzy (przedsiębiorców i osoby
prywatne), posiadający miejsca zakwaterowania na wynajem, z jednej strony, z osobami poszukującymi tego rodzaju
zakwaterowania, z drugiej strony.
Stowarzyszenie na rzecz zakwaterowania i turystyki (AHTOP) złożyło skargę w związku z prowadzeniem przez AI
w okresie od 2012 r. do 2017 r. działalności w zakresie pośrednictwa i zarządzania nieruchomościami oraz
funduszami handlowymi bez licencji zawodowej wymaganej zgodnie z francuską ustawą (dalej jako: ustawa
Hogueta).
Pytania prejudycjalne
- Czy art. 2 lit. a) dyrektywy 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 8.6.2000 r. w sprawie niektórych
aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku
wewnętrznego (dyrektywy o handlu elektronicznym) (Dz.Urz. L z 2000 r. Nr 178, s. 1) należy interpretować w ten
sposób, że usługę pośrednictwa, która polega na umożliwieniu, za wynagrodzeniem, nawiązania za pośrednictwem
platformy elektronicznej kontaktu pomiędzy potencjalnymi najemcami a wynajmującymi oferującymi usługę
krótkoterminowego zakwaterowania, czemu towarzyszy świadczenie również szeregu usług dodatkowych należy
zakwalifikować jako „usługę społeczeństwa informacyjnego” objętą zakresem stosowania dyrektywy 2000/31?
- Czy art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31 należy interpretować w ten sposób, że jednostka może w ramach postępowania
karnego obejmującego powództwo adhezyjne sprzeciwić się stosowaniu wobec niej przepisów państwa
członkowskiego ograniczających swobodny przepływ świadczonej przez nią z innego państwa członkowskiego usługi
społeczeństwa informacyjnego, jeżeli nie spełniają one wszystkich przesłanek przewidzianych w odnośnym przepisie
dyrektywy?
Stanowisko TS
Zakres pojęcia „usługi społeczeństwa informacyjnego”
Zgodnie z art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535 pojęcie „usługi społeczeństwa informacyjnego” obejmuje „każdą
usługę normalnie świadczoną za wynagrodzeniem, na odległość, drogą elektroniczną i na indywidualne
żądanie odbiorcy usług”. Celem spornej usługi jest umożliwienie nawiązania, właśnie za wynagrodzeniem, kontaktu
pomiędzy potencjalnymi najemcami a wynajmującymi oferującymi usługi krótkoterminowego zakwaterowania w celu
umożliwienia tym pierwszym zarezerwowania zakwaterowania. Ponadto, o ile umożliwienie nawiązania kontaktu
między wynajmującym a najemcą następuje za pomocą platformy elektronicznej bez jednoczesnej obecności,
z jednej strony, podmiotu świadczącego usługę pośrednictwa i, z drugiej strony, wynajmującego lub najemcy, usługa
ta stanowi usługę świadczoną na odległość i drogą elektroniczną. Na żadnym etapie procesu zawierania umów
między AI z jednej strony, a wynajmującym lub najemcą, z drugiej strony, strony nie kontaktują się ze sobą inaczej
niż za pośrednictwem platformy elektronicznej. Co więcej, dana usługa jest świadczona na indywidualne żądanie jej
odbiorców, ponieważ zakłada ona zarówno umieszczenie ogłoszenia w Internecie przez wynajmującego, jak
i indywidualne zapytanie najemcy zainteresowanego tym ogłoszeniem. W ocenie TS taka usługa spełnia cztery
kumulatywne przesłanki, o których mowa w art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535, a zatem stanowi zasadniczo
„usługę społeczeństwa informacyjnego” w rozumieniu dyrektywy 2000/31.
Z orzecznictwa TS wynika, że o ile usługa pośrednictwa, która spełnia wszystkie te przesłanki, stanowi zasadniczo
usługę odrębną od usługi późniejszej, do której się odnosi i w związku z tym należy zakwalifikować ją jako „usługę
społeczeństwa informacyjnego” (wyrok Asociación Profesional Elite Taxi, C-434/15, pkt 40). Jednakże nie jest tak,
jeżeli okaże się, że ta usługa pośrednictwa stanowi integralną część złożonej usługi, której głównym elementem
jest usługa objęta inną kwalifikacją prawną.
W ocenie TS chociaż usługa pośrednictwa świadczona przez AI ma na celu umożliwienie wynajęcia miejsca
zakwaterowania, to charakter powiązań występujących między tymi usługami nie uzasadnia odrzucenia możliwości

zakwalifikowania tej usługi pośrednictwa jako „usługi społeczeństwa informacyjnego”. Taką usługę pośrednictwa
można oddzielić od samej transakcji dotyczącej nieruchomości, ponieważ jej celem jest nie tyle natychmiastowe
wykonanie usługi zakwaterowania, ale raczej zapewnienie narzędzia ułatwiającego zawieranie umów dotyczących
przyszłych transakcji w oparciu o ustrukturyzowaną listy dostępnych obiektów noclegowych, dostępną na noszącej tę
sama nazwę platformie elektronicznej i odpowiadającą kryteriom przyjętym przez osoby poszukujące
krótkoterminowego zakwaterowania. Z akt sprawy wynika m.in., że AI udostępnia wynajmującym opcjonalne
narzędzie umożliwiające oszacowanie ceny najmu w oparciu o średnie ceny rynkowe uzyskane z tej platformy,
pozostawiając wyłączną odpowiedzialność za ustalanie wysokości czynszu wynajmującemu. Reasumując TS uznał,
że usługa pośrednictwa, taka jak usługa świadczona przez AI, jako taka, nie może być uważana za integralną
część usługi złożonej, której głównym elementem jest usługa zakwaterowania.
Trybunał orzekł, że art. 2 lit. a) dyrektywy 2000/31, który odsyła do art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535,
należy interpretować w ten sposób, że usługę pośrednictwa, która polega na umożliwieniu, za
wynagrodzeniem, nawiązania za pośrednictwem platformy elektronicznej kontaktu pomiędzy potencjalnymi
najemcami a wynajmującymi ((będącymi bądź niebędącymi przedsiębiorcami) oferującymi usługę
krótkoterminowego zakwaterowania, czemu towarzyszy świadczenie również szeregu usług dodatkowych
w stosunku do tej usługi pośrednictwa, należy zakwalifikować jako „usługę społeczeństwa informacyjnego”
objętą zakresem stosowania dyrektywy 2000/31.
Ograniczenia swobodnego przepływ usług społeczeństwa informacyjnego
TS stwierdził, że w ustawie Hogueta, a mianowicie zasadniczo obowiązek posiadania licencji zawodowej, dotyczą
podejmowania działalności usługowej umożliwiającej nawiązywanie kontaktu pomiędzy gospodarzami dysponującymi
miejscami zakwaterowania i osobami poszukujących takiego zakwaterowania i nie należą do żadnej z kategorii
wyłączonych zgodnie z art. 2 lit. h) pkt (ii) dyrektywy2000/31. Ponadto, są one stosowane w szczególności do
usługodawców mających siedzibę w państwach członkowskich innych niż Francja, utrudniając im w ten sposób
świadczenie usług w tym państwie.
Zgodnie z art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31 państwa członkowskie mogą podejmować środki mające na celu
odstąpienie od zasady swobodnego przepływu usług społeczeństwa informacyjnego w odniesieniu do wchodzącej
w zakres koordynowanej dziedziny danej usługi społeczeństwa informacyjnego pod warunkiem spełnienia dwóch
kumulatywnych warunków. Po pierwsze zgodnie z art. 3 ust. 4 lit. a) dyrektywy 2000/31, dany środek ograniczający
musi być konieczny w celu zagwarantowania porządku publicznego, ochrony zdrowia publicznego,
bezpieczeństwa publicznego lub ochrony konsumentów, musi być podjęty w odniesieniu do usługi
społeczeństwa informacyjnego, która skutecznie narusza te cele lub faktycznie i poważne grozi ich
naruszeniem, a także musi być do tych celów proporcjonalny. Po drugie zgodnie z art. 3 ust. 4 lit. b) tiret drugie tej
dyrektywy, dane państwo członkowskie musi przed podjęciem takich środków oraz bez uszczerbku dla postępowania
sądowego, łącznie ze wstępną procedurą sądową oraz czynnościami przeprowadzonymi w postępowaniu
przygotowawczym, powiadomić Komisję i państwo członkowskie, na którego terytorium dany usługodawca
ma siedzibę, o swoim zamiarze podjęcia środków ograniczających. W odniesieniu do tego drugiego warunku rząd
francuski nie kwestionuje faktu, iż ustawa Hogueta nie została notyfikowana przez Francję Komisji ani państwu
członkowskiemu, na którego terytorium ma siedzibę Airbnb Irland, a mianowicie Irlandii.
Zdaniem TS ze względu na brak notyfikacji przez Francję ustawy Hogueta oraz łączny charakter przesłanek,
o których mowa w art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/, ta ustawa nie może być stosowana wobec jednostki znajdującej się
w sytuacji takiej jak AI, niezależnie od tego, czy ustawa ta spełnia pozostałe przesłanki przewidziane w tym przepisie.
Trybunał orzekł, iż art. 3 ust. 4 lit. b) tiret drugie dyrektywy 2000/31 należy interpretować w ten sposób, że
jednostka może w ramach postępowania karnego obejmującego powództwo adhezyjne sprzeciwić się
stosowaniu wobec niej przepisów państwa członkowskiego ograniczających swobodny przepływ
świadczonej przez nią z innego państwa członkowskiego usługi społeczeństwa informacyjnego, jeżeli te
przepisy nie zostały notyfikowane zgodnie z przywołanym przepisem dyrektywy.
W niniejszym wyroku TS po pierwsze uznał, że nawet jeśli usłudze pośrednictwa – która polega na umożliwieniu, za
wynagrodzeniem, nawiązania za pośrednictwem platformy elektronicznej kontaktu pomiędzy potencjalnymi
najemcami a wynajmującymi oferującymi usługę krótkoterminowego zakwaterowania – towarzyszy świadczenie
również szeregu usług dodatkowych w stosunku do tej usługi pośrednictwa, to nie wpływa to na jej kwalifikacje jako
„usługi społeczeństwa informacyjnego” objętą zakresem stosowania dyrektywy 2000/31.
Po drugie, Trybunał dokonał szczegółowej analizy jednej z przesłanek dopuszczających ograniczenie swobodny
przepływ usług społeczeństwa informacyjnego, mianowicie określonej w art. 3 ust. 4 lit. b) tiret drugie
dyrektywy2000/31. Interpretując ja TS powołał się na swoje stanowisko przedstawione w „klasycznym” już wyroku
CIA Security International (C-194/94).
Wyrok TS z 19.12.2019 r., Airbnb Ireland, C-390/18

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, że usługa pośrednictwa świadczona przez platformę Airbnb Ireland UC kwalifikuje się jako "usługa społeczeństwa informacyjnego" zgodnie z dyrektywą 2000/31. Ponadto, TS wskazał na konieczność notyfikacji przepisów ograniczających swobodny przepływ usług społeczeństwa informacyjnego, aby były one skuteczne wobec usługodawców z innych państw członkowskich.