Odpowiedzialne prowadzenie działalności gospodarczej a prawa człowieka pracującego
18.12.2019 r. Komitet Wykonawczy Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych zatwierdził rezolucję wzywającą do przyjęcia europejskiej dyrektywy w sprawie należytej staranności w zakresie poszanowania praw człowieka i odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej. Wprowadzenie obowiązkowych mechanizmów należytej staranności miałoby na celu egzekwowanie praw pracowniczych i zapobieganie unikaniu odpowiedzialności przez firmy macierzyste.
Tematyka: prawa człowieka, prawa pracownicze, należyta staranność, dyrektywa europejska, egzekwowanie praw, sankcje za naruszenia, zrównoważony rozwój, dialog społeczny
18.12.2019 r. Komitet Wykonawczy Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych zatwierdził rezolucję wzywającą do przyjęcia europejskiej dyrektywy w sprawie należytej staranności w zakresie poszanowania praw człowieka i odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej. Wprowadzenie obowiązkowych mechanizmów należytej staranności miałoby na celu egzekwowanie praw pracowniczych i zapobieganie unikaniu odpowiedzialności przez firmy macierzyste.
18.12.2019 r. Komitet Wykonawczy Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych (European Trade Union Confederation - dalej jako: ETUC) zatwierdził rezolucję wzywającą do przyjęcia europejskiej dyrektywy w sprawie należytej staranności w zakresie poszanowania praw człowieka i odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej (w biznesie). • ETUC uważa, że UE powinna ustanowić obowiązkowe i skuteczne mechanizmy należytej staranności obejmujące działania przedsiębiorstw i ich relacje biznesowe, w tym łańcuchy dostaw i podwykonawstwa – celem skuteczniejszego egzekwowania indywidualnych i zbiorowych praw pracowniczych. • Dyrektywa dotyczyłaby wszystkich przedsiębiorstw, w tym międzynarodowych, niezależnie od ich wielkości, działających w dowolnym sektorze (w tym publicznym). • Zdaniem ETUC dyrektywa stanowiłaby ważny krok naprzód w celu zapewnienia przestrzegania i egzekwowania praw człowieka, ponieważ aktualnie firmy nie przestrzegają swoich obowiązków wobec pracowników, bowiem złożone struktury korporacyjne i podwykonawstwa umożliwiają spółkom macierzystym unikanie odpowiedzialności za prawa człowieka i łamanie norm społecznych oraz środowiskowych. • Dyrektywa stanowiłaby najwłaściwszy akt prawny - miałby moc wiążącą, ale pozostawiłaby państwom członkowskim swobodę w określeniu w transpozycji szczegółowych i bardziej rygorystycznych przepisów zgodnie z tradycjami i specyfikami krajowymi, zapewniając jednocześnie osiągnięcie minimalnych wyników określonych w dyrektywie. Zakres przedmiotowy dyrektywy Z badań ETUC wynika, że pomimo unormowań międzynarodowych i europejskich w zakresie ochrony praw pracowniczych nadal ma miejsce n aruszanie praw człowieka, w tym praw pracowniczych i związków zawodowych, w działalności przedsiębiorstw, w tym międzynarodowych korporacji. W związku z tym ETUC proponuje, aby zakres przedmiotowy dyrektywy gwarantował szeroki pakiet ochronny praw człowieka, w tym praw pracowników i związków zawodowych. Powinien opierać się na instrumentach międzynarodowych, takich jak Międzynarodowa Karta Praw Człowieka; Konwencje MOP; Europejska Konwencja Praw Człowieka; Europejska Karta Społeczna; traktatach UE; Karcie praw podstawowych UE, a także na krajowych instrumentach i przepisach w dziedzinie praw człowieka. W dyrektywie należy więc rozważyć połączenie różnych podstaw prawnych, które powinny obejmować m.in. art. 153 ust. 1 lit. e) TFUE (informacje i konsultacje z pracownikami). W odniesieniu do powyższych dyrektywa regulowałaby s wobodę zrzeszania się i prawo do rokowań zbiorowych oraz prawa do działań zbiorowych, informacji, konsultacji i reprezentacji na szczeblu zarządu, godnych warunków pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, uczciwych wynagrodzeń, ubezpieczenia społecznego - w kontekście należytej staranności w zakresie poszanowania praw człowieka i odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej. Dyrektywa dotyczyłaby wszystkich przedsiębiorstw, w tym międzynarodowych, niezależnie od ich wielkości, działających w dowolnym sektorze (w tym publicznym). Brak regulacji Według ETUC w obecnej formie aktualne ramy prawne nie zapobiegają naruszeniom praw człowieka, w tym indywidualnych czy zbiorowych praw pracowniczych. Obecnie na poziomie UE nie ma ogólnych, nadrzędnych i wiążących zobowiązań dotyczących przestrzegania przez przedsiębiorstwa mechanizmów należytej staranności w odniesieniu do ich działalności oraz łańcuchów dostaw i podwykonawstwa (i innych relacji biznesowych). Uniemożliwia to państwom członkowskim i instytucjom publicznym, obywatelom i pracownikom korzystanie z solidnych ram zasad należytej staranności tych podmiotów. Fragmentaryczne stosowanie przepisów oraz brak skutecznego nadzoru i środków właściwego egzekwowania obowiązków, które mają być wdrożone przez firmy w tym obszarze, powoduje nieuczciwą konkurencję na poziomie europejskim i globalnym. Dyrektywa europejska wypełniłaby tę lukę prawną i ustanowiła zestaw minimalnych standardów w całej UE. Zrównoważony ład korporacyjny powinien obejmować zasady uczciwego opodatkowania, zmuszając międzynarodowe firmy do płacenia podatków tam, gdzie generowane są zyski, w celu zapobiegania wdrażaniu globalnych łańcuchów dostaw opartych na unikaniu podatków i agresywnym planowaniu podatkowym. Inicjatywa ta powinna iść w parze z wysiłkami mającymi na celu zapewnienie większej przejrzystości działalności gospodarczej, w tym poprzez europejski rejestr przedsiębiorstw i publiczne sprawozdania według krajów. Powinien zapewniać spójność z europejską polityką przemysłową oraz polityką ochrony środowiska i klimatu. Co powinna obejmować d yrektywa Dyrektywa powinna ustanowić obowiązki należytej staranności dla przedsiębiorstw zgodnie z wysokimi standardami społecznymi i środowiskowymi oraz celami UE (poprzez relacje biznesowe, w tym łańcuchy podwykonawstwa i łańcuchy dostaw (np. franchising, dostawcy, podwykonawcy, dystrybutorzy), a także w celu promowania i zapewnienia zrównoważonego rozwoju i dialogu społecznego. Powinna koncentrować się na skutecznym zapobieganiu naruszeniom praw człowieka i negatywnym skutkom operacji biznesowych, w tym globalnych operacji spółek mających siedzibę lub działających w UE, oraz na skupiać się na skutecznych kontrolach, sankcjach i środkach zaradczych. Proces należytej staranności ETUC wskazuje, że firmy powinny dołożyć należytej staranności, aby „zidentyfikować, zapobiec, złagodzić i uwzględnić sposób, w jaki reagują na swoje rzeczywiste lub potencjalne niekorzystne skutki. Opierając się na tych instrumentach, obowiązkowa należyta staranność powinna obejmować ocenę i identyfikację faktycznych i potencjalnych […] niekorzystnych skutków, działanie na podstawie ustaleń w celu zaprzestania negatywnych skutków i zapobiegania im, śledzenia wdrażania wyników oraz informowanie o tym, w jaki sposób zaradzono skutkom”. Ocena powinna uwzględniać ochronę pracowników, a także wszystkie obszary działalności gospodarczej i opierać się na weryfikacji co najmniej sektorowych, geograficznych, produktowych, usługowych czynników ryzyka. Firmy powinny opracować, opublikować i wdrożyć plan należytej staranności, aby zapobiec wszelkim potencjalnym zagrożeniom. Dyrektywa powinna wymagać od firm sprawdzania skutecznego i przejrzystego monitorowania oraz wdrażania ich planów należytej staranności. Taka weryfikacja powinna opierać się na wskaźnikach jakościowych i ilościowych. Dyrektywa powinna wymagać od firm publikowania rocznego, szczegółowego i kompleksowego raportu publicznego na temat weryfikowalnego postępu ich planów i obowiązków należytej staranności, na temat podjętych działań dotyczących zarówno ich działalności, jak i relacji biznesowych oraz na temat wszelkich naruszeń lub negatywnych skutków, które się urzeczywistniły. Należy opracować mechanizm wczesnego ostrzegania i zarządzać nim we współpracy z organizacjami związkowymi w przedsiębiorstwach. Monitorowanie publiczne P aństwa członkowskie powinny zapewnić, aby co najmniej jeden krajowy organ publiczny (w tym np. Państwowa Inspekcja Pracy) był odpowiedzialny za monitorowanie przestrzegania obowiązków przedsiębiorstw zawartych w dyrektywie. Europejski Urząd Pracy ułatwia i usprawnia współpracę między państwami członkowskimi w zakresie egzekwowania należytej staranności. Sankcje Dyrektywa powinna ustanowić proporcjonalne, skuteczne i odstraszające sankcje za wszelkie naruszenia przez przedsiębiorstwa ich obowiązków. Sankcje powinny obejmować wykluczenie z zamówień publicznych i finansowania publicznego, a także sankcje finansowe proporcjonalne do obrotów przedsiębiorstw i środków zaradczych - wg. propozycji ETUC.
Dyrektywa stanowiłaby najwłaściwszy akt prawny mający moc wiążącą, pozostawiając państwom członkowskim swobodę w transpozycji. Brak regulacji w UE prowadzi do naruszeń praw człowieka i nieuczciwej konkurencji. Dyrektywa europejska miałaby ustanowić minimalne standardy dla wszystkich firm, zapewniając skuteczne sankcje za naruszenia.