Jurysdykcja w sprawach roszczeń odszkodowawczych za odwołany lot
Pozywając przewoźnika w związku z odwołaniem lotu łączonego, „miejscem wykonania lotu” może być miejsce odlotu dla pierwszego odcinka lotu. Sprawa dotyczyła lotu łączonego z Hamburga do San Sebastian, gdzie trzeci odcinek lotu został odwołany, prowadząc do sporu sądowego w Hamburgu. Pytanie prejudycjalne dotyczyło interpretacji art. 7 pkt 1 lit. b) rozporządzenia Nr 1215/2012 w kontekście lotu łączonego. Trybunał uznał, że miejsce odlotu dla celów pierwszego odcinka lotu może być „miejscem wykonania”, nawet jeśli transport jest obsługiwany przez różnych przewoźników, jeśli powództwo dotyczy odwołania ostatniego odcinka lotu.
Tematyka: odwołany lot, jurysdykcja, roszczenia odszkodowawcze, lot łączony, miejsce wykonania, Trybunał Europejski, rozporządzenie Nr 1215/2012, przewoźnik lotniczy, odwołanie lotu, pojedyncza rezerwacja, art. 7 pkt 1 lit. b)
Pozywając przewoźnika w związku z odwołaniem lotu łączonego, „miejscem wykonania lotu” może być miejsce odlotu dla pierwszego odcinka lotu. Sprawa dotyczyła lotu łączonego z Hamburga do San Sebastian, gdzie trzeci odcinek lotu został odwołany, prowadząc do sporu sądowego w Hamburgu. Pytanie prejudycjalne dotyczyło interpretacji art. 7 pkt 1 lit. b) rozporządzenia Nr 1215/2012 w kontekście lotu łączonego. Trybunał uznał, że miejsce odlotu dla celów pierwszego odcinka lotu może być „miejscem wykonania”, nawet jeśli transport jest obsługiwany przez różnych przewoźników, jeśli powództwo dotyczy odwołania ostatniego odcinka lotu.
Pozywając przewoźnika w związku z odwołaniem lotu łączonego, „miejscem wykonania lotu” może być miejsce odlotu dla pierwszego odcinka lotu. Stan faktyczny Spór powstał w związku z lotem łączonym, który miał odbyć się 25.8.2018 r. Został on zarezerwowany w ramach pojedynczej potwierdzonej rezerwacji na rzecz dwojga pasażerów (dalej jako: poszkodowani pasażerowie). Ów lot z Hamburga do San Sebastian (Hiszpania) obejmował trzy odcinki. Pierwszy odcinek lotu, z Hamburga do Londynu, miał zostać zrealizowany przez British Airways, podczas gdy dwa pozostałe odcinki, mianowicie z Londynu do Madrytu i z Madrytu do San Sebastian, miała obsłużyć Iberia LAE SA Operadora Unipersonal (dalej jako: Iberia). Dwa pierwsze odcinki lotu odbyły się planowo, natomiast trzeci został odwołany, o czym pasażerowie nie zostali poinformowani na czas. Z powodu tego odwołania lotu flightright GmbH (z siedzibą w Poczdamie), na którą poszkodowani pasażerowie scedowali podnoszone przez nich roszczenia odszkodowawcze, wytoczyła przeciwko Iberii przed sądem w Hamburgu, powództwo odszkodowawcze o zapłatę 250 euro na rzecz każdego z pasażerów, na podstawie art. 5 ust. 1 lit. c) i art. 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2012, L 351, s. 1), ponieważ odległość między Hamburgiem a San Sebastian wynosi ok. 1433 km. Pytanie prejudycjalne Czy w kontekście lotu, który charakteryzuje dokonanie pojedynczej potwierdzonej rezerwacji dla całej trasy obejmującej kilka odcinków lotu, art. 7 pkt 1 lit. b) tiret drugi rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że miejsce odlotu dla celów pierwszego odcinka lotu może być „miejscem wykonania” w rozumieniu tego przepisu, również jeżeli transport na tych odcinkach jest obsługiwany przez dwóch różnych przewoźników lotniczych i powodem wytoczenia powództwa odszkodowawczego na podstawie rozporządzenia Nr 261/2004 jest odwołanie ostatniego odcinka lotu, a powództwo to jest wytoczone przeciwko przewoźnikowi lotniczemu odpowiedzialnemu za zrealizowanie tego ostatniego odcinka? Stanowisko TS Przepis art. 7 pkt 1 lit. b) tiret drugie rozporządzenia Nr 1215/2012 stanowi, że w sprawach dotyczących umowy dla celów pozwania osoby mającej miejsce zamieszkania względnie siedzibę na terytorium państwa członkowskiego w innym państwie członkowskim, dla celów stosowania tego przepisu i z zastrzeżeniem odmiennego uregulowania, miejscem wykonania zobowiązania leżącego u podstawy powództwa jest w kontekście świadczenia usług miejsce w państwie członkowskim, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone. Zgodnie z orzecznictwem w zakresie, w jakim rozporządzenie Nr 1215/2012 uchyla i zastępuje rozporządzenie Rady (WE) Nr 44/2001 z 22.12.2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2001, L 12, s. 1), dokonana przez Trybunał wykładnia przepisów tego ostatniego rozporządzenia obowiązuje także w odniesieniu do rozporządzenia Nr 1215/2012, gdy przepisy tych unijnych aktów można zakwalifikować jako równoważne (wyrok Kerr, C-25/18, pkt 19). W konsekwencji w ykładnia, jaką Trybunał nadał art. 5 pkt 1 rozporządzenia Nr 44/2001, znajduje również zastosowanie do art. 7 pkt 1 rozporządzenia Nr 1215/2012, ponieważ przepisy te można uznać za równoważne (wyrok Kerr, pkt 20). Interpretując art. 5 pkt 1 rozporządzenia Nr 44/2001 TS uznał w odniesieniu do lotów bezpośrednich, że zarówno miejsce odlotu, jak i miejsce przylotu samolotu muszą być uznane za miejsca głównego świadczenia usług będących przedmiotem umowy przewozu lotniczego. Oznacza to, że podmiot dochodzący odszkodowania na podstawie rozporządzenia Nr 261/2004 ma możliwości wyboru w kwestii wytoczenia tego powództwa przed sądem, w okręgu którego znajduje się uzgodnione w umowie miejsce odlotu, względnie przed sądem, w okręgu którego znajduje się uzgodnione w umowie miejsce przylotu samolotu (wyrok Rehder, C-204/08, pkt 43, 47). Trybunał wyjaśnił, że pojęcie „miejsca wykonania”, zgodnie z jego wykładnią dokonaną w wyroku Rehder, mimo że odnosi się do lotu bezpośredniego, zachowuje również ważność, mutatis mutandis, w sytuacji, w której lot łączony charakteryzuje dokonanie pojedynczej rezerwacji dla całej trasy obejmującej dwa odcinki lotu (wyrok flightright i in., C-274/16, C‑ 447/16 i C‑ 478/16, pkt 69, 71). Z tego wynika, że jeżeli lot łączony charakteryzuje dokonanie pojedynczej potwierdzonej rezerwacji dla całej trasy obejmującej dwa odcinki, podmiot dochodzący odszkodowania na podstawie rozporządzenia Nr 261/2004 ma również możliwość wyboru w kwestii wytoczenia powództwa albo przed sądem, w okręgu którego znajduje się miejsce odlotu dla celów pierwszego odcinka lotu, albo przed sądem, w okręgu którego znajduje się miejsce przylotu po odbyciu drugiego odcinka lotu. W rozpatrywanej sprawie lot składał się z trzech odcinków. Jednakże TS wskazał, że umowę przewozu lotniczego charakteryzuje dokonanie pojedynczej potwierdzonej rezerwacji dla całej trasy i ta umowa ustanawia zobowiązanie przewoźnika lotniczego do przewozu pasażera z punktu A do punktu D. Taka operacja przewozu stanowi usługę, w ramach której miejsce głównego świadczenia znajduje się w pkt A (wyrok flightright i in., pkt 71). W tej sytuacji TS uznał, że w przypadku lotu przesiadkowego, który charakteryzuje pojedyncza potwierdzona rezerwacja dla całej trasy obejmującej kilka odcinków lotu, „miejscem wykonania” w rozumieniu art. 7 pkt 1 lit. b) rozporządzenia Nr 1215/2012 może być miejsce odlotu dla celów pierwszego odcinka lotu, jako główne miejsce głównego świadczenia usług będących przedmiotem umowy przewozu lotniczego. Zważywszy, że miejsce to ma wystarczająco ścisły związek z okolicznościami faktycznymi sporu i w związku z tym zapewnia wymagany przez uregulowanie jurysdykcji szczególnej zawarte w art. 7 pkt 1 rozporządzenia Nr 1215/2012 ścisły związek pomiędzy umową przewozu lotniczego a sądem właściwym, odpowiada ono celowi bliskości geograficznej leżącemu u podstaw analizowanego uregulowania jurysdykcji (wyrok flightright i in., pkt 74). Trybunał wskazał, że to rozwiązanie to jest również zgodne z zasadą przewidywalności przyświecającą tym przepisom, ponieważ umożliwia zarówno powodowi, jak i pozwanemu zidentyfikowanie sądu właściwego ze względu na miejsce odlotu dla celów pierwszego odcinka lotu, które zostało wskazane w umowie przewozu lotniczego, jako sądu, do którego możliwe jest wniesienie pozwu (wyrok flightright i in., pkt 75, 77). Jeżeli chodzi o możliwość pozwania – w sprawie takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym – przewoźnika lotniczego odpowiedzialnego za realizację ostatniego odcinka lotu przed sądem, w którego obszarze właściwości znajduje się miejsce odlotu dla celów pierwszego odcinka lotu, TS uznał, że o ile z postanowienia odsyłającego nie wynika, aby Iberia była drugą stroną umowy zawieranej z poszkodowanymi pasażerami, o tyle, chociaż przepis jurysdykcji szczególnej zawarty w art. 7 pkt 1 rozporządzenia Nr 1215/2012 nie wymaga zawarcia umowy między dwiema osobami, to jednak zakłada on istnienie zobowiązania prawnego, na które jedna osoba swobodnie wyraziła zgodę wobec drugiej i na którym opiera się powództwo powoda (wyrok flightright i in., pkt 60). W kwestii tej art. 3 ust. 5 zdanie drugie rozporządzenia Nr 261/2004 precyzuje, że gdy obsługujący lot przewoźnik lotniczy niezwiązany umową z pasażerem wykonuje zobowiązania wynikające z tego rozporządzenia, uważa się, że działa w imieniu osoby związanej umową z danym pasażerem. W związku z tym TS uznał, że przewoźnik ten wypełnia zobowiązania, na które swobodnie wyraził zgodę wobec kontrahenta danych pasażerów. Zobowiązania te mają swoje źródło w umowie przewozu lotniczego (wyrok flightright i in., pkt 63). Reasumując TS orzekł, że w kontekście lotu, który charakteryzuje dokonanie pojedynczej potwierdzonej rezerwacji dla całej trasy obejmującej kilka odcinków lotu, art. 7 pkt 1 lit. b) tiret drugie rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że miejsce odlotu dla celów pierwszego odcinka lotu może być „miejscem wykonania” w rozumieniu tego przepisu, również jeżeli transport na tych odcinkach jest obsługiwany przez dwóch różnych przewoźników lotniczych, a powodem wytoczenia powództwa odszkodowawczego na podstawie rozporządzenia Nr 261/2004 jest odwołanie ostatniego odcinka lotu i powództwo to jest wytoczone przeciwko przewoźnikowi lotniczemu odpowiedzialnemu za zrealizowanie tego ostatniego odcinka lotu. Należy podkreślić, że przedstawionym wyroku Trybunał konsekwentnie podtrzymuje linię orzeczniczą odnoszącą się do rozporządzenia Nr 44/2001, co oznacza że jeżeli przepisy tego rozporządzenia i rozporządzenia Nr 1215/2012 są równoważne, to stanowisko TS prezentowane na podstawie tego pierwszego rozporządzania należy stosować wobec drugiego z nich. Dokonując wykładni pojęcia „,miejsce wykonania” w rozumieniu art. 7 pkt 1 lit. b) rozporządzenia Nr 1215/2012 Trybunał odniósł się do linii orzeczniczej zapoczątkowanej wyrokiem Rehder (C-204/08). W konsekwencji trafnie TS przyjął, że w przypadku lotu przesiadkowego, który tworzy pojedyncza potwierdzona rezerwacja dla całej trasy obejmującej kilka odcinków lotu, „miejscem wykonania” w rozumieniu analizowanego przepisu może być miejsce odlotu dla celów pierwszego odcinka lotu. Postanowienie TS z 13.2.2020 r., flightright, C-606/19
Trybunał Europejski potwierdził, że w przypadku lotu przesiadkowego z pojedynczą rezerwacją dla całej trasy, „miejscem wykonania” w rozumieniu art. 7 pkt 1 lit. b) rozporządzenia Nr 1215/2012 może być miejsce odlotu dla pierwszego odcinka lotu. Decyzja ta zapewnia powodowi i pozwanemu możliwość identyfikacji sądu właściwego, co przyczynia się do przewidywalności jurysdykcji. Stanowisko TS stanowi istotne wyjaśnienie dotyczące jurysdykcji w sprawach odszkodowawczych za odwołane loty.