Możliwość powzięcia przez przedsiębiorcę wiążących wiadomości co do swojej sytuacji prawnej

Tematyka: prawo przedsiębiorców, wiążące wiadomości, instytucje objaśnień prawnych, Sąd Najwyższy, ochrona prawna

Katalog oficjalnych (urzędowych) źródeł informacji jest zamknięty, a jego elementy zdefiniowane w sposób
precyzyjny, niepozostawiający wątpliwości, w jakich sytuacjach przedsiębiorca uzyskuje możliwość
powzięcia wiążących wiadomości co do swojej sytuacji prawnej, a następnie uchylenia się od negatywnych
skutków działań zgodnych z tą informacją. Taka ochrona wynika tylko z instytucji objaśnień prawnych,
wydawanych zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy z 6.3.2018 r. - Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz.
1292 ze zm.; dalej jako: PrPrzed) - orzekł Sąd Najwyższy.
Opis stanu faktycznego
Sąd Okręgowy w Ś. wyrokiem z 25.8.2016 r. oddalił odwołanie M.K., prowadzącej działalność gospodarczą pod
nazwą G. w Ś., od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w W. z 25.1.2016 r. w przedmiocie ustalenia
wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne J.K., S.B. i I.H. Zaskarżoną decyzją dokonano
korekty kwot podstawy wymiaru składek. Wyrokiem z 9.4.2018 r. Sąd Apelacyjny w (…) oddalił apelację płatniczki.
W skardze kasacyjnej M.K. zażądała bezpośredniego zastosowania art. 2 Konstytucji RP, akcentując niezgodę na to,
że „organ rentowy sam najpierw wskazuje płatnikowi sposób obliczana podstawy wymiaru składek, w różnej formie,
ustnie i na piśmie, w sposób wyraźny i dorozumiany, i co więcej, przeprowadza u płatnika kontrole w zakresie
prawidłowości ustalania podstawy wymiaru składek i za każdym razem, w analogicznym stanie faktyczno-prawnym,
uznaje, że płatnik nalicza składki prawidłowo, a następnie - choć nie zmieniły się żadne przepisy prawa - uznany
wcześniej przez siebie za prawidłowy sposób obliczania składek kwestionuje i obciąża płatnika płynącymi stąd
konsekwencjami, do tego sam pozostając wolny od jakichkolwiek efektywnych sankcji czy odpowiedzialności”.
Wskazała, że zasada lojalności państwa wobec obywateli (i odpowiadająca jej zasada zaufania obywateli wobec
państwa) nie chroni płatnika przed ujemnymi skutkami zastosowania się do błędnych informacji, interpretacji
i zaleceń udzielanych mu przez organ rentowy. Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną.
Z uzasadnienia Sądu
Skarżąca trafnie nie zakwestionowała stanowiska Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Inspektoratu w Ś.,
przedstawionego jej w piśmie z 24.6.2008 r. w związku z poświadczeniem - na jej wniosek - formularzy E-101
(obecnie A1) na podstawie art. 14 ust. 1 lit. a rozporządzenia Rady (EWG) Nr 1408/71 z 14.6.1971 r. w sprawie
stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na
własny rachunek i członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.Urz. UE L Nr 149 z 1971 r., poz. 2
ze zm.). Pouczono w nim skarżącą, że wykonywanie czynności pracowniczych w ramach delegacji służbowych (art.
775 § 1 KP) wymaga poświadczenia ubezpieczenia emerytalnego i rentowych na podstawie art. 14 ust. 2 lit. b
rozporządzenia Rady (EWG) Nr 1408/71, lecz dotyczy sytuacji, w których pracownik wykonuje pracę w Polsce
przynajmniej przez jeden dzień w miesiącu. Wskazano, że wnioski o ustalenie ustawodawstwa właściwego
(formularze E-101) dotyczyły pracowników delegowanych, a nie wysyłanych w podróże służbowe, a jednocześnie
wezwano skarżącą do złożenia korekt dokumentów rozliczeniowych i opłacania składek od podstawy wymiaru nie
niższej od przeciętnego wynagrodzenia.
Wymieniona informacja była oparta na wykładni prawa, której nie można zarzucić dowolności. Usuwała ona
niepewność co do prawidłowego wykonywania obowiązku składkowego przez skarżącą, lecz była przez nią
kontestowana wyłącznie na podstawie twierdzenia o wysyłaniu pracownic w podróże służbowe, a nawet
przedstawieniu dokumentów „polecenia wyjazdu służbowego”, mimo że działanie takie nie miało podstawy w art. 775
§ 1 KP. Jeżeli w tych okolicznościach doszło do błędnego pouczenia w zakresie sposobu i wysokości obliczania
podstawy wymiaru składek, to w ocenie tego faktu należy dać pierwszeństwo obowiązkom płatnika określonym w art.
46 SysUbSpołU w zakresie obliczania, potrącania z dochodów ubezpieczonych, rozliczania oraz opłacania należnych
składek, według zasad wynikających z przepisów SysUbSpołU. Płatnik nie może zasłaniać się nieznajomością
przepisów, skoro w swych działaniach musi dochować należytej staranności wymaganej od osoby
prowadzącej działalność gospodarczą.
Zgodnie z konstytucyjną zasadą wyłączności ustawy w sferze prawa daninowego, wszystkie elementy stosunku
łączącego płatnika z państwem w sferze zabezpieczenia społecznego są ustawowo określone. W szczególności
SysUbSpołU precyzyjnie określa podstawę wymiaru składek i wysokość składki, będącej daniną publiczną (por.
uchwałę SN (7) z 21.4.2010 r., II UZP 1/10). Przyjmuje się, że wadliwe rozliczenie składek na ubezpieczenie

społeczne, nawet spowodowane błędną informacją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, nie zwalnia płatnika
z obowiązku uzupełnienia należności z tytułu składek do kwoty należnej (por. wyrok SN z 20.11.1997 r., II UKN
344/97).
Mając na względzie zakres pouczeń ze strony Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kierowanych do podmiotów
wymienionych w art. 89 SysUbSpołU o prawach i obowiązkach kontrolowanego płatnika oraz o prawie założenia
zastrzeżeń (art. 91 ust. 1 pkt 8 SysUbSpołU), należy uznać, że sporządzenie protokołu kontroli na podstawie art. 91
ust. 1 SysUbSpołU nie ma skutków wynikających z informacji udzielanych w formach kwalifikowanych (por. wyroki
SN z 9.9.2010 r., II UK 98/10 i z 20.11.2018 r., III UK 187/17). Ochrona przed niepewnością prawną wiążącą się
z wykładnią prawa może być w ograniczonym stopniu realizowana w ramach zasady demokratycznego
państwa prawnego, w tym również zasady lojalności państwa względem obywatela oraz zasady zaufania
obywateli wobec państwa i stanowionego przez nie prawa. Katalog oficjalnych (urzędowych) źródeł
informacji jest zamknięty, a jego elementy zdefiniowane w sposób precyzyjny, niepozostawiający
wątpliwości, w jakich sytuacjach przedsiębiorca uzyskuje możliwość powzięcia wiążących wiadomości co do
swojej sytuacji prawnej, a następnie uchylenia się od negatywnych skutków działań zgodnych z tą
informacją. Taka ochrona wynika tylko z wykorzystania instytucji pisemnej interpretacji prawa na podstawie art. 10
i 10a SwobDziałGospU, a obecnie, od 30.4.2018 r., z instytucji objaśnień prawnych, wydawanych zgodnie z art. 33
ust. 1 PrPrzed.
Odnosząc te rozważania do treści skargi kasacyjnej, należy stwierdzić, że argumenty skarżącej dotyczące
konieczności bezpośredniego zastosowania art. 2 Konstytucji RP są bezprzedmiotowe, gdy jako przedsiębiorca
i płatnik składek miała ona nieograniczoną możliwość skorzystania z istniejących środków ochrony sytuacji prawnej
własnej i jej pracowników, w zakresie opłacania składek na ich ubezpieczenia.
Przedsiębiorca uzyskuje możliwość powzięcia wiążących wiadomości co do swojej sytuacji prawnej, a następnie
uchylenia się od negatywnych skutków działań zgodnych z tą informacją, wykorzystując instytucję objaśnień
prawnych, wydawanych zgodnie z art. 33 ust. 1 PrPrzed. Przywołany przepis wskazuje, ze ministrowie oraz organy,
które na podstawie odrębnych przepisów są upoważnione do opracowywania i przedkładania Radzie Ministrów
projektów aktów prawnych, wydają w zakresie swojej właściwości, z urzędu lub na wniosek Rzecznika Małych
i Średnich Przedsiębiorców wyjaśnienia przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie lub zakończenie
działalności gospodarczej, dotyczące praktycznego ich stosowania (objaśnienia prawne), przy uwzględnieniu
w szczególności orzecznictwa sądów, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Wyrok SN z 17.12.2019 r., III UK 398/18

Przedsiębiorca uzyskuje możliwość powzięcia wiążących wiadomości co do swojej sytuacji prawnej, a następnie uchylenia się od negatywnych skutków działań zgodnych z tą informacją, wykorzystując instytucję objaśnień prawnych, wydawanych zgodnie z art. 33 ust. 1 PrPrzed. Przywołany przepis wskazuje, ze ministrowie oraz organy, które na podstawie odrębnych przepisów są upoważnione do opracowywania i przedkładania Radzie Ministrów projektów aktów prawnych, wydają w zakresie swojej właściwości, z urzędu lub na wniosek Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców wyjaśnienia przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie lub zakończenie działalności gospodarczej, dotyczące praktycznego ich stosowania (objaśnienia prawne), przy uwzględnieniu w szczególności orzecznictwa sądów, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Wyrok SN z 17.12.2019 r., III UK 398/18