Cechy prowadzenia działalności gospodarczej

Tematyka: działalność gospodarcza, cechy działalności gospodarczej, Sąd Apelacyjny, zarobkowe cele, organizacja działalności, ekonomiczna klasyfikacja, ZUS, ubezpieczenia społeczne, działalność pozarolnicza, SwobDziałU

Do uznania określonej przedmiotowo działalności za działalność gospodarczą konieczne jest łączne
zaistnienie trzech jej cech funkcjonalnych: kryterium ekonomicznej klasyfikacji działalności; zarobkowych
celach działalności; sposobie wykonywania działalności gospodarczej ze względu na organizację
i częstotliwość. Wobec tego nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana okresowo
i sporadycznie - orzekł Sąd Apelacyjny w Katowicach.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem z 15.10.2018 r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił odwołanie J.S. od decyzji. organu rentowego ZUS
Oddział w R. z 26.1.2018 r. stwierdzającej, że J.S. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie
podlega od 26.9.2017 r. obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnie
ubezpieczeniu chorobowemu. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ rentowy podniósł, że zgłoszeniu J.S. do
ubezpieczeń z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej nie towarzyszył zamiar faktycznego
prowadzenia tej działalności, lecz było ono czynnością pozorną, mającą na celu uzyskanie nienależnie wysokich
świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych w postaci zasiłku chorobowego, a następnie zasiłku
macierzyńskiego, przy minimalnie wniesionej składce.
Zdaniem Inspektoratu, powodem zmiany warunków zatrudnienia było umożliwienie przystąpienia do dobrowolnego
ubezpieczenia chorobowego z tytułu zarejestrowanej z dniem 26.9.2017 r. działalności gospodarczej, celem
uzyskania świadczeń z dwóch tytułów równocześnie. Organ rentowy podkreślił, że nie bez znaczenia pozostaje fakt,
że rodzice ubezpieczonej pełnią ważne funkcje w firmie (...) S.A. Wykonywanie usług ubezpieczona udokumentowała
umowami i ewidencją wykonywania pracy. Jedynym z zamawiających jest mąż B.S. Organ rentowy zauważył, że
w ewidencji wykonywania pracy za wrzesień 2017 r. widnieją podpisy zamawiającego w dniach, w których umowa nie
była jeszcze zawarta. Drugim zamawiającym jest firma reprezentowana przez T.Ś. - byłego pracownika firmy (...)
S.A. Natomiast trzecim zamawiającym jest D.Ż., która wznowiła prowadzenie działalności od 5.10.2017 r. Organ
dodał, że D.Ż. jest byłym pracownikiem brata ubezpieczonej tj. B.Ś. W ocenie organu rentowego, działalność
ubezpieczonej nie przynosiła zysku, a sekwencja prowadzonych przez nią działań dowodzi, że były one
podejmowane dla osiągnięcia skutków prawnych innych niż te, które wynikały z treści czynności prawnej. Organ
stanął na stanowisku, iż rzeczywistym celem ubezpieczonej nie było prowadzenie działalności w sposób
zorganizowany, ciągły i zarobkowy, lecz wyłącznie uwiarygodnienie pozorów jej wykonywani w celu uzyskania
świadczeń z ubezpieczenia społecznego w nienależnej wysokości.
Sąd Apelacyjny w Katowicach po rozpoznaniu 10.1.2020 r. w Katowicach sprawy z odwołania J.S. przeciwko ZUS
Oddział w R. o podleganie ubezpieczeniom społecznym na skutek apelacji ubezpieczonej J.S. od wyroku Sądu
Okręgowego w Katowicach z 15.10.2018 r. (X U 792/18) oddalił apelację.
Z uzasadnienia Sądu
Przypomnieć należy, że na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 SysUbSpołU osoby prowadzące pozarolniczą działalność
gospodarczą podlegają obowiązkowi ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, zaś z mocy art. 12 SysUbSpołU,
także obowiązkowi ubezpieczenia wypadkowego. Jednocześnie na podstawie art. 11 ust. 2 SysUbSpołU podlegają
na swój wniosek dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Pojęcie osoby prowadzącej działalność pozarolniczą
zostało zdefiniowane na potrzeby SysUbSpołU (art. 8 ust. 6) dotyczy osób wykonujących różnego rodzaju
działalność na własny rachunek. Za osobę prowadząca pozarolniczą działalność ustawa uznaje osobę (fizyczną)
prowadzącą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów
szczególnych (art. 8 ust. 6 pkt 1 SysUbSpołU). Zgodnie zaś z art. 13 pkt 4 SysUbSpołU obowiązkowo
ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowym i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne prowadzące
działalność pozarolniczą - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej
działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów
ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Przepis ten odnosi się do faktycznego wykonywania działalności
pozarolniczej, w tym działalności gospodarczej. Pojęcie to należy rozumieć w sposób przyjęty w ustawie z 1.7.2004 r.
o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2168 ze zm.; dalej jako SwobDziałU). Oznacza to, że
wykonywanie pozarolniczej działalności w rozumieniu przepisów SysUbSpołU, to rzeczywista działalność o cechach
określonych w art. 2 SwobDziałU, czyli zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz
poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób
zorganizowany i ciągły. W literaturze i orzecznictwie przyjmuje się, że działalnością gospodarczą jest działalność

wskazująca zawodowy, czyli stały charakter, w tym powtarzalność podejmowanych działań,
podporządkowanie regułom zysku i opłacalności (lub zasadzie racjonalnego gospodarowania) oraz
uczestnictwo w działalności gospodarczej.
Sąd Okręgowy trafnie wskazuje, że działalność gospodarcza nie jest czynnością prawną (choć w jej ramach
nieodzowne jest zawieranie różnych umów cywilnoprawnych), co nie oznacza, że na gruncie prawa o swobodzie
działalności gospodarczej wykluczone są oceny dotyczące obejścia prawa, podobne do dokonywanych na podstawie
art. 58 KC. Przy nieostrych granicach pojęcia działalności gospodarczej (art. 2 SwobDziałU) działania osób
rejestrujących działalność gospodarczą mogą się rozmijać z prawnym rozumieniem tej działalności albo iść dalej,
czyli wykorzystywać instytucję dla osiągnięcia innych celów. Zatem również w tej sferze nie są wykluczone oceny
zachowania ubezpieczonych, takie jak podejmowane na gruncie stosunków cywilnoprawnych w świetle art. 58 KC.
Skoro prawo cywilne stosuje się do spółek handlowych (art. 2 KSH), to można przyjąć, że podobne normy mogą być
podstawą oceny zachowania innych przedsiębiorców (art. 431 KC).
Wobec powyższego podnieść należy, że w doktrynie wypracowano stanowisko, iż do uznania określonej
przedmiotowo działalności za działalność gospodarczą konieczne jest łączne zaistnienie trzech jej cech
funkcjonalnych: kryterium ekonomicznej klasyfikacji działalności; zarobkowych celach działalności; sposobie
wykonywania działalności gospodarczej ze względu na organizację i częstotliwość. Wobec tego nie stanowi
działalności gospodarczej działalność wykonywana okresowo i sporadycznie, a także działalność jeśli nie
jest ona prowadzona w celu osiągnięcia dochodu (zarobku) rozumianego jako nadwyżka przychodów nad
poniesionymi kosztami. W opisywanym znaczeniu ubezpieczenie społeczne nie jest celem głównym działalności
gospodarczej. Celem tym jest zarobek, czyli dochód pokrywający w pełni koszty działalności, w tym ubezpieczenia
społecznego, a ponadto wystarczający na utrzymanie oraz rozwój przedsiębiorcy. Oczywiście sytuacja finansowa
może ulegać zmianie. Wykracza jednak poza normalne granice ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej
sytuacja stale skrajnie nietypowa. Polega na rozpoczynaniu i utrzymywaniu przez rejestrującego działalność
gospodarczą stanu, w którym możliwe do osiągnięcia dochody są znikome w relacji do ponoszonych kosztów. Wola
i świadomość mają wówczas znaczenie, bo same dowodzą, że rejestrujący działalność co najmniej godzi się na taką
sytuację.
Słusznie, w analizowanym orzeczeniu, podkreślono, że działalność gospodarcza powinna mieć charakter zarobkowy,
bowiem wykonywanie działalności z reguły (definicji) polega na powtarzalności podjętych działań, które
podporządkowane są regułom zysku i opłacalności. Sąd odwoławczy wskazał, że elementem kreującym działalność
gospodarczą jest jej zarobkowy charakter, co oznacza, że osoba podejmująca działalność przeprowadza
przynajmniej orientacyjną kalkulację jej opłacalności. Sąd zauważył, że uzyskane przychody stanowiły kwotę, która
nie pozwalała na zapłatę składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od wskazanej podstawy,
bowiem ten przychód znacząco przewyższały. Składki zostały opłacone z majątku wspólnego małżonków, zaś mąż
ubezpieczonej był jej jedynym klientem, związanym stałą umową, który płacił za usługi również ze wspólnego
majątku. Wobec powyższego w sytuacji, gdy od samego początku wymiernym, stałym i założonym z góry kosztem,
nieznajdującym pokrycia w przewidywanych zyskach, staje się opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne
w wysokości wielokrotnie przekraczającej ustawowe minimum, należy przyjąć, że z założenia wynik finansowy jest
nieistotny. W rezultacie działanie takie (skierowana do wąskiego kręgu odbiorców - rodziny i znajomych) jako
nieposiadające wskazanej wyżej właściwości, jaką jest podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania,
nie może być uznane za rozpoczęcie i prowadzenie działalności gospodarczej.
Wyrok SA w Katowicach z 10.1.12020 r., III AUa 424/19

W rezultacie działanie skierowane do wąskiego kręgu odbiorców jako nieposiadające właściwości podporządkowania zasadzie racjonalnego gospodarowania, nie może być uznane za rozpoczęcie i prowadzenie działalności gospodarczej. Wyrok SA w Katowicach z 10.1.12020 r., III AUa 424/19