Wymogi dotyczące informacji w umowie kredytu konsumenckiego

Umowa o kredyt konsumencki wymaga jasnego i zwięzłego określenia sposobu obliczania terminu na odstąpienie. Sprawa dotyczyła interpretacji przepisów dotyczących informacji obowiązkowych dla konsumentów, które są kluczowe dla ochrony ich praw. Trybunał Europejski uznał, że sposób obliczania terminu na odstąpienie od umowy musi być uwzględniony w umowie w sposób transparentny, zgodnie z dyrektywą 2008/48/WE.

Tematyka: umowa kredytowa, kredyt konsumencki, termin na odstąpienie, informacje obowiązkowe, Trybunał Europejski, dyrektywa 2008/48/WE

Sposób obliczania terminu na odstąpienie od umowy o kredyt konsumencki powinien być sformułowany
w sposób jasny i zwięzły.
Stan faktyczny
W 2012 r. J.C., jako konsument, zawarł z instytucją kredytową KS, umowę o kredyt na kwotę 100 000 EUR,
zabezpieczoną prawem rzeczowym na nieruchomości, o stałej, określonej do 2021 r. stopie procentowej w wysokości
3,61% rocznie (dalej jako: sporna umowa). Artykuł 14 tej umowy, zatytułowany „Informacja o prawie do odstąpienia
od umowy”, miał następujące brzmienie: „Prawo do odstąpienia od umowy. Kredytobiorca może odstąpić od umowy
bez podania przyczyny w ciągu 14 dni w formie tekstowej (np. listownie, faksem, e-mailem). Termin rozpoczyna bieg
po zawarciu umowy, ale dopiero po otrzymaniu przez kredytobiorcę wszystkich informacji obowiązkowych zgodnie
z § 492 ust. 2 niemieckiego Kodeksu cywilnego (np. informacji o rodzaju kredytu, informacji o kwocie kredytu netto,
informacji o okresie obowiązywania umowy). W 2016 r. J.C. oświadczył, że odstępuje od umowy o kredyt,
a następnie wniósł pozew o stwierdzenie, po pierwsze, że wierzytelność KS z tytułu przedmiotowej umowy nie
przekracza kwoty 66 537,57 EUR, obliczonej na kwiecień 2018 r., po drugie, że KS pozostaje w zwłoce z przyjęciem
płatności tej kwoty, a po trzecie, że jest ona zobowiązana do naprawienia wszelkich szkód poniesionych przez J.C.
w wyniku odmowy przyjęcia spłaty długu. KS wniosła o oddalenie powództwa J.C. twierdząc, że prawidłowo
poinformowała konsumenta o prawie do odstąpienia i że termin do skorzystania z tego prawa już upłynął w chwili,
gdy J.C. chciał się na nie powołać.
Pytania prejudycjalne
- Czy art. 10 ust. 2 lit. p) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23.4.2008 r. w sprawie umów
o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz. L Nr 133 z 2008 r., s. 66) należy
interpretować w ten sposób, że do informacji, które należy określić w sposób jasny i zwięzły w umowie o kredyt na
podstawie tego przepisu, należy sposób obliczania terminu na odstąpienie od umowy przewidziany w art. 14 ust. 1
akapit drugi tej dyrektywy?
- Czy art. 10 ust. 2 lit. p) dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, aby
w odniesieniu do informacji określonych w art. 10 tej dyrektywy umowa o kredyt zawierała odesłanie do przepisu
krajowego, który sam odsyła do innych przepisów prawa danego państwa członkowskiego?
Stanowisko TS
Sposób obliczania terminu na odstąpienie od umowy
Zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. p) dyrektywy 2008/48 w umowie o kredyt w sposób jasny i zwięzły określa się nie tylko
„istnienie prawa do odstąpienia lub brak takiego prawa” i „okres, w którym można z niego skorzystać”, ale
także „inne warunki korzystania z niego”. Trybunał wskazał, że z art. 10 ust. 2 w zw. z motywem 31 dyrektywy
2008/48 wynika, iż wymóg wskazania w umowie o kredyt sporządzonej na trwałym nośniku w sposób jasny i zwięzły
elementów określonych w tym przepisie jest niezbędny w celu umożliwienia konsumentom poznania ich praw
i obowiązków (wyrok Home Credit Slovakia, C-42/15, pkt 31). Wymóg ten przyczynia się do realizacji celu
zamierzonego przez dyrektywę 2008/48, który polega na ustanowieniu w odniesieniu do kredytu konsumenckiego
pełnej i bezwzględnie wiążącej harmonizacji w pewnych kluczowych obszarach, uznanej za niezbędną do
zapewnienia wszystkim konsumentom w UE wysokiego i równoważnego poziomu ochrony ich interesów oraz
ułatwienia powstania dobrze funkcjonującego wewnętrznego rynku kredytów konsumenckich (wyrok Home Credit
Slovakia, pkt 32). Ze względu na znaczenie prawa do odstąpienia od umowy dla ochrony konsumenta informacja
dotycząca tego prawa ma dla tego konsumenta zasadnicze znaczenie. Aby konsument mógł w pełni wykorzystać
taką informację, powinien on uprzednio znać warunki, terminy oraz procedurę korzystania z prawa do odstąpienia od
umowy (wyrok Walbusch Walter Busch, C-430/17, pkt 46). Ponadto zdaniem TS, skuteczność prawa do odstąpienia
od umowy, o którym mowa w art. 14 dyrektywy 2008/48, zostałaby poważnie osłabiona, gdyby sposób obliczania
terminu na odstąpienie od umowy nie zaliczał się do warunków wykonywania tego prawa, które muszą być
obowiązkowo określone w umowie o kredyt w rozumieniu art. 10 ust. 2 tej dyrektywy.
Trybunał orzekł, że art. 10 ust. 2 lit. p) dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, że do
informacji, które należy określić w sposób jasny i zwięzły w umowie o kredyt na podstawie tego przepisu,
należy sposób obliczania terminu na odstąpienie od umowy przewidziany w art. 14 ust. 1 akapit drugi tej
dyrektywy.
Informacja ograniczająca się do kaskadowego odniesienia do przepisów krajowych

W niniejszej sprawie sporna umowa stanowi, że termin na odstąpienie od umowy rozpoczyna bieg po zawarciu
umowy, ale nie przed otrzymaniem przez kredytobiorcę wszystkich informacji obowiązkowych wskazanych w § 492
ust. 2 niemieckiego KC. Ten przepis odsyła do art. 247 ust. 3–13 ustawy wprowadzającej KC, który z kolei odsyła do
innych przepisów KC.
Sąd odsyłający stwierdził, że informacje obowiązkowe, których przekazanie konsumentowi określa początek biegu
terminu na odstąpienie od umowy, zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. p) dyrektywy 2008/48 i art. 14 ust. 1 akapit drugi tej
dyrektywy, nie znajdują się jako takie w spornej umowie. Uważał, że w celu ich zidentyfikowania konsument jest
zmuszony do zapoznania się z szeregiem przepisów krajowych zawartych w różnych aktach ustawodawczych.
Trybunał przypomniał, że jak wynika z art. 14 ust. 1 akapit drugi lit. b) dyrektywy 2008/48, termin na odstąpienie od
umowy rozpoczyna bieg dopiero wtedy, gdy informacje przewidziane w art. 10 tej dyrektywy zostały
przekazane konsumentowi, o ile data ta jest późniejsza od dnia zawarcia umowy o kredyt. W art. 10 wymieniono
informacje, jakie powinny znaleźć się w umowach o kredyt. Jeżeli umowa zawarta przez konsumenta odsyła do
określonych przepisów prawa krajowego w odniesieniu do informacji, których wskazania wymaga art. 10 dyrektywy
2008/48, konsument nie jest w stanie na podstawie umowy ani określić zakresu swojego zobowiązania umownego,
ani skontrolować, czy wszystkie elementy wymagane zgodnie z tym przepisem znajdują się w zawartej przez niego
umowie, ani tym bardziej sprawdzić, czy termin na odstąpienie od umowy, którym może dysponować, rozpoczął bieg
w stosunku do niego. Ponadto znajomość i dobre zrozumienie przez konsumenta informacji, jakie powinna
obowiązkowo zawierać umowa o kredyt zgodnie z art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48, są konieczne dla prawidłowego
wykonania tej umowy, a w szczególności dla korzystania z praw konsumenta, w tym prawa do odstąpienia od
umowy. Z orzecznictwa TS wynika, że jeżeli dyrektywa w dziedzinie ochrony konsumentów nakłada na
przedsiębiorcę obowiązek podania do wiadomości konsumenta treści zaproponowanego mu zobowiązania
umownego, którego pewne elementy wynikają z bezwzględnie obowiązujących przepisów ustawowych lub
wykonawczych państwa członkowskiego, przedsiębiorca ten jest zobowiązany poinformować konsumenta o treści
tych przepisów (wyrok Invitel, C-472/10, pkt 29). Zatem zwykłe odesłanie dokonane w ogólnych warunkach umowy
do przepisów ustawowych lub wykonawczych określających prawa i obowiązki stron nie jest wystarczające (wyrok
RWE Vertrieb, C-92/11, pkt 50).
Trybunał stwierdził, że zawarte w spornej umowie odesłanie do krajowych przepisów ustawowych nie spełnia
omówionego wymogu polegającego na poinformowaniu konsumenta w sposób jasny i zwięzły o okresie, w którym
można skorzystać z prawa do odstąpienia od umowy, oraz o innych warunkach korzystania z tego prawa, zgodnie
z art. 10 ust. 2 lit. p) dyrektywy 2008/48.
Trybunał orzekł, że art. 10 ust. 2 lit. p) dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, iż stoi on na
przeszkodzie temu, aby w odniesieniu do informacji określonych w art. 10 tej dyrektywy umowa o kredyt
zawierała odesłanie do przepisu krajowego, który sam odsyła do innych przepisów prawa danego państwa
członkowskiego.
W niniejszym wyroku TS, odwołując się do celu dyrektywy 2008/48, uznał, że do warunków umowy o kredyt, które
należy sformułować w sposób jasny i zwięzły, należy sposób obliczania terminu na odstąpienie od takiej umowy.
W ocenie TS narusza tę regułę sytuacja, w której w umowie o kredyt zawarto odesłanie do określonych przepisów
prawa krajowego w odniesieniu do informacji, których wskazania wymaga art. 10 dyrektywy 2008/48, co powoduje,
że konsument nie jest w stanie określić, czy termin na odstąpienie od umowy rozpoczął bieg.
Wyrok TS z 26.3.2020 r., Kreissparkasse Saarlouis, C- 66/19

Trybunał Europejski stwierdził, że umowa o kredyt konsumencki powinna precyzyjnie określać warunki korzystania z prawa do odstąpienia, włączając w to sposób obliczania terminu. Odesłanie do przepisów krajowych, które z kolei odsyłają do innych aktów prawnych, nie spełnia wymogów jasności i zwięzłości określonych w dyrektywie 2008/48/WE.