Maksymalny czas umowy o świadczenie usług publicznych

Maksymalny czas trwania umów o świadczenie usług publicznych, określony w rozporządzeniu Nr 1370/2007 na 30 lat, budzi kontrowersje co do interpretacji terminu rozpoczęcia biegu. Sprawa dotyczy umowy zawartej w 1987 r. między RMC i CT, której termin wygaśnięcia określono na 31.12.2024 r. W 2016 r. RMC podjęła decyzję o utrzymaniu koncesji na 2 lata, co zostało skwestionowane przez CT. Podnoszono kwestie interpretacji art. 8 rozporządzenia, a TS wydał wyrok w 2020 r., precyzując rozpoczęcie biegu terminu od wejścia w życie rozporządzenia w 2009 r.

Tematyka: umowy o świadczenie usług publicznych, rozporządzenie Nr 1370/2007, czas trwania umów, interpretacja terminu biegu, wyrok TS

Maksymalny czas trwania umów o świadczenie usług publicznych, określony w rozporządzeniu Nr 1370/2007
na 30 lat, rozpoczyna swój bieg w dniu wejścia w życie tego rozporządzenia, tj. dnia 3.12.2009 r.
Stan faktyczny
W 1986 r. radą miejską La Coruñi (dalej jako: RMC), zatwierdziła zawarcie umowy z Compañía de Tranvías de La
Coruña SA (dalej jako: CT), będącą przedsiębiorstwem świadczącym usługi transportu pasażerskiego, w celu
ujednolicenia w ramach jednej koncesji wszystkich miejskich linii transportu. Umowa ta, określająca na dzień
31.12.2024 r. jednolity termin wygaśnięcia wszystkich rozpatrywanych usług, została podpisana w 1987 r. przez CT
i RMC. W 1996 r. strony te zawarły inną umowę w celu włączenia do umowy z 1987 r. nowej usługi transportu
publicznego tramwajowego z tą samą datą wygaśnięcia.
W 2016 r. RMC skierowała do CT pismo informujące, że zgodnie z rozporządzeniem (WE) Nr 1370/2007 Parlamentu
Europejskiego i Rady z 23.10.2007 r. dotyczącego usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu
pasażerskiego (Dz.Urz. L Nr 315 z 2007 r., s. 1) wygaśnięcie koncesji nastąpiło z mocy prawa po upływie 30 lat od
udzielenia zamówienia. CT podniosła w szczególności, że zgodnie z zasadami pewności prawa i równości
maksymalny okres 30 lat określony w art. 8 rozporządzenia Nr 1370/2007 należało liczyć nie od daty udzielenia
zamówienia będącego przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, lecz od 3.12.2009 r., czyli daty wejścia w życie
tego rozporządzenia, lub od 26.7.2000 r., daty określonej w sposób obiektywny przewidzianej w art. 8.
Wobec tego RMC postanowiła, na podstawie art. 5 ust. 5 rozporządzenia Nr 1370/2007, utrzymać koncesję na okres
nie dłuższy niż dwa lata. CT wniosła do sądu skargę na tę decyzję.
Pytanie prejudycjalne
Czy w świetle art. 8 ust. 3 lit. b) rozporządzenia Nr 1370/2007 maksymalny czas trwania umów określony w tym
przepisie na 30 lat biegnie od a) udzielenia zamówienia lub zawarcia umowy, b) wejścia w życie tego przepisu, c)
dnia następującego po upływie okresu przejściowego określonego w art. 8 ust. 2 tego rozporządzenia (3.12.2019 r.)
lub d) jakiejkolwiek innej daty uznanej przez Trybunał za właściwą?
Stanowisko TS
Zgodnie z orzecznictwem TS z wymogu jednolitego stosowania prawa UE oraz zasady równego traktowania wynika,
że treść unijnego przepisu, który nie zawiera wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich dla celów
ustalenia jego znaczenia i zakresu, powinna zwykle w całej Unii być przedmiotem autonomicznej i jednolitej
wykładni, którą należy ustalić z uwzględnieniem nie tylko brzmienia tego przepisu, ale również kontekstu tego
przepisu oraz celu danego uregulowania (wyrok WB, C-658/17, pkt 50).
Zgodnie z art. 8 ust. 3 akapit drugi zdanie drugie rozporządzenia Nr 1370/2007 umowy, o których mowa w art. 8 ust.
3 akapit pierwszy lit. b) i c) tego rozporządzenia, mogą obowiązywać do czasu ich wygaśnięcia, lecz nie dłużej
niż przez okres 30 lat. Trybunał stwierdził, że rozpatrywana w postępowaniu głównym umowa, jako że została
zawarta wskutek udzielenia zamówienia przed 26.7.2000 r. na podstawie procedury innej niż procedura przetargowa
zapewniająca uczciwą konkurencję, jest objęta zakresem lit. b).
RMC podnosiła, że zgodnie z językową wykładnią art. 8 ust. 3 akapit drugi zdanie drugie rozporządzenia Nr
1370/2007 czas trwania każdej umowy, o której mowa w lit. b), nie może przekraczać 30 lat. Trybunał przyznał, że
ten przepis można rozumieć w ten sposób i zawarte w nim wyrażenie „ich wygaśnięcie” determinuje zakończenie
obowiązywania danych umów, a tym samym koniec obowiązywania przepisu można rozumieć w ten sposób, że nie
pozwala ono na kontynuowanie tych umów po upływie 30 lat od ich zawarcia wskutek udzielenia zamówienia.
Niemniej jednak treść art. 8 ust. 3 akapit drugi zdanie drugie rozporządzenia Nr 1370/2007 nie uściśla wyraźnie
momentu rozpoczęcia biegu, od którego należy liczyć maksymalny okres 30 lat. Trybunał stwierdził, że wykładnia
tego przepisu, zgodnie z którą początek biegu ustalonego w nim maksymalnego okresu 30 lat odpowiada dacie
udzielenia zamówienia i zawarcia umowy na świadczenie usług publicznych, oznaczałaby, iż ten przepis
uniemożliwia, aby te umowy były zawierane na okres przekraczający 30 lat. Tymczasem zdaniem Komisji, taka
wykładnia mogłaby doprowadzić, do tego, że poprzez wejście w życie tego rozporządzenie rozwiązywałoby ono
z mocą wsteczną, przed wejściem w życie, umowy o świadczenie usług publicznych zawarte zgodnie z prawem na
długo przed 3.12.1979 r. i przewidujące okres ponad 30 lat, co byłoby sprzeczne z zasadą pewności prawa.

Trybunał wskazał, że w przypadku umów o świadczenie usług publicznych, które obowiązują w chwili wejścia w życie
rozporządzenia Nr 1370/2007, taka wykładnia mogłaby prowadzić do sytuacji, w której okres przejściowy byłby
minimalny lub bardzo ograniczony, wbrew celowi art. 8 rozporządzenia Nr 1370/2007 polegającemu na
przyznaniu właściwym organom i podmiotom świadczącym usługi publiczne odpowiedniego okresu
przejściowego na dostosowanie się do przepisów tego rozporządzenia. Co więcej, w takich sytuacjach właściwy
organ korzystający z systemu przejściowego przewidzianego w art. 8 ust. 2 rozporządzenia Nr 1370/2007 mógłby
bezpośrednio, bez podlegania obowiązkom przewidzianym w art. 5 tego rozporządzenia, zawrzeć umowę
o świadczenie usług publicznych na okres dziesięciu lat zgodnie z art. 4 ust. 3 tego rozporządzenia. Dowodziłoby to
niespójności systemu przejściowego przewidzianego w rozporządzeniu Nr 1370/2007.
W ocenie TS art. 8 ust. 3 akapit drugi zdanie drugie rozporządzenia Nr 1370/2007 nie może być również
interpretowany w ten sposób, że maksymalny okres 30 lat zaczyna swój bieg od dnia następującego po upływie
okresu przejściowego określonego w art. 8 ust. 2 tego rozporządzenia. Trybunał wskazał, że ust. 2 rozpoczyna się
wyrażeniem „bez uszczerbku dla ust. 3”, a na początku tego ust. 3 stwierdza się, że przy stosowaniu ust. 2 nie
uwzględnia się zamówień prowadzących do zawarcia umów o świadczenie usług publicznych wskazanych w lit. a)–d)
ust. 3. Wynika z tego, że okresy przejściowe przewidziane w art. 8 ust. 2 i 3 rozporządzenia Nr 1370/2007 mają
zastosowanie niezależnie od siebie.
Wobec powyższego TS stwierdził, że aby zachować skuteczność (effet utile) szczególnego okresu
przejściowego przewidzianego w art. 8 ust. 3 akapit drugi zdanie drugie rozporządzenia Nr 1370/2007, maksymalny
okres 30 lat, o którym mowa w tym przepisie, powinien rozpocząć swój bieg w dniu wejścia w życie tego
rozporządzenia. Zdaniem Trybunału taka data pozwala ustalić ostateczny termin identyczny dla wszystkich nadal
obowiązujących umów pod koniec tego okresu przejściowego, zrównując ze sobą właściwe organy i zainteresowane
podmioty gospodarcze.
Trybunał orzekł, że art. 8 ust. 3 akapit drugi zdanie drugie rozporządzenia Nr 1370/2007 należy interpretować
w ten sposób, że maksymalny okres 30 lat przewidziany w tym przepisie w odniesieniu do umów, o których
mowa w art. 8 ust. 3 akapit pierwszy lit. b) tego rozporządzenia, rozpoczyna swój bieg w dniu wejścia w życie
tego rozporządzenia.
W niniejszym wyroku TS dokonując na podstawie wykładni językowej, systemowej i celowościowej doprecyzował
moment rozpoczęcia biegu, od którego należy liczyć maksymalny okres 30 lat czasu trwania umów o świadczenie
usług publicznych określony w art. 8 ust. 3 rozporządzenia Nr 1370/2007. Tym samym TS uznał, że ten termin
rozpoczyna swój bieg w dniu wejścia w życie tego rozporządzenia tj. dnia 3.12.2009 r.
Wyrok TS z 19.3.2020 r., Compañía de Tranvías de la Coruña, C-45/19

Wyrok TS z 19.3.2020 r. w sprawie Compañía de Tranvías de la Coruña (C-45/19) potwierdza, że maksymalny okres 30 lat trwania umów o świadczenie usług publicznych, o którym mowa w art. 8 ust. 3 rozporządzenia Nr 1370/2007, zaczyna bieg w dniu wejścia w życie tego rozporządzenia, tj. 3.12.2009 r. Wyrok ten stanowi istotne wyjaśnienie dotyczące terminu rozpoczęcia obowiązywania maksymalnego czasu umów.