Pre-pack w upadłości konsumenckiej – ustawodawca przecina wątpliwości
Wprowadzenie nowelizacji Prawa upadłościowego w 2020 r. znacząco wpłynęło na upadłość konsumencką, w tym dodanie instytucji pre-pack. Analiza zmian i dotychczasowych wątpliwości w stosowaniu pre-packu w upadłości konsumenckiej.
Tematyka: pre-pack, upadłość konsumencka, Prawo upadłościowe, nowelizacja, likwidacja majątku, dłużnik, wierzyciele, art. 4912 PrUpad, art. 56a-56h PrUpad, ustawodawca
Wprowadzenie nowelizacji Prawa upadłościowego w 2020 r. znacząco wpłynęło na upadłość konsumencką, w tym dodanie instytucji pre-pack. Analiza zmian i dotychczasowych wątpliwości w stosowaniu pre-packu w upadłości konsumenckiej.
W dniu 24.3.2020 r. weszła w życie nowelizacja Prawa upadłościowego (ustawa z 30.8.2019 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2019 r. poz. 1802; dalej jako: ZmPrUpad19) głęboko ingerująca w dotychczasowe podstawy upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (tzw. upadłość konsumencka). W szeregu zmian, jakie wprowadził ustawodawca stoi również dodanie ust. 1a do art. 4912 PrUpad. Wspomniana zmiana położyła kres pojawiającym się wcześniej wątpliwościom i wskazała wprost – w upadłości konsumenckiej można stosować instytucję przygotowanej likwidacji (tzw. pre-pack). W polskim systemie prawnym już od ponad 4 lat (wejście w życie 1.1.2016 r.) obecne są przepisy regulujące przygotowaną likwidację (art. 56a-56h PrUpad). Dzięki pre-packowi, jak zwie się go w anglosaskiej kulturze prawnej, polegającemu na sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego lub jego zorganizowanej części zgodnie z warunkami przedstawionymi przez uczestnika postępowania we wniosku, całe postępowanie upadłościowe ulega skróceniu (ergo, niższe są koszty postępowania), a zaspokojenie wierzycieli jest wyższe aniżeli w ramach przeprowadzenia postępowania w zwykłym trybie. Zgodnie z art. 4912 ust. 1 PrUpad, w sprawach nieuregulowanych przez przepisy dedykowane osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej, odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy dotyczące przedsiębiorców. Szkopuł tkwi jednak w tym, że odpowiednie stosowanie może oznaczać stosowanie przepisu wprost, odpowiednio albo pominięcie stosowania przepisu w danym przypadku. Również na gruncie upadłości konsumenckiej zdarzają się wątpliwości interpretacyjne dotyczące odpowiedniego stosowania przepisów. Dla potwierdzenia wystarczy wspomnieć o batalii, jaka toczyła się wokół zastosowania art. 124 ust. 1 PrUpad w upadłości konsumenckiej (ostatecznie SN w uchwale (7) z 16.12.2019 r., III CZP 7/19, ; nakazał stosować wspomniany artykuł również w upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej). Nie inaczej sprawa wyglądała w przypadku odpowiedniego stosowania art. 56a i nast. PrUpad. Pomimo że większość doktryny podkreślała zalety stosowania instytucji i dopuszczała jego „konsumenckie” stosowanie, to jednak sądy niechętnie podchodziły do składanych wniosków o zatwierdzenie warunków sprzedaży. W dużej mierze problem rozbijał się o literalne brzmienie art. 56a ust. 1 PrUpad, który przedmiot wniosku określa jako „przedsiębiorstwo dłużnika lub jego zorganizowaną część lub składniki majątkowe stanowiące znaczną część przedsiębiorstwa”. W konfrontacji z istotą upadłości konsumenckiej rodzi się pytanie, czy na drodze pre-packu można również dokonać likwidacji majątku dłużnika obejmującego np. wyłącznie dom jednorodzinny? Niektóre sądy dopuszczały taką możliwość, ale zdarzały się również przypadki uznania wniosku pre-packowego w upadłości konsumenckiej za niedopuszczalny. Nie wydaje się, żeby to ostatnie stanowisko było uzasadnione. Po pierwsze, skoro konstrukcja art. 4912 ust. 1 PrUpad zakłada wskazanie wprost przepisów, których nie stosuje się w upadłości konsumenckiej to milczenie art. 491 2 ust. 1 PrUpad w poprzednim brzemieniu o art. 56a i nast. PrUpad kierowało ku stosowaniu ich odpowiednio w upadłości konsumenckiej. W posługiwaniu się pre-packiem nie przeszkadzał również cel upadłości konsumenckiej – sposób likwidacji nie przekreślał przecież w żadnym stopniu możliwości umorzenia zobowiązań upadłego niewykonanych w toku postępowania upadłościowego. Odpowiednie zastosowanie i celowościowe spojrzenie na art. 56a i nast. PrUpad powinno skutkować stosowaniem pre-packu w upadłości konsumenckiej już w poprzednim stanie prawnym. Praktyka była jednak różna. Z pewnością jednak, przygotowana likwidacja nie była w procedurze upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej stosowana szeroko – pojedyncze przypadki traktowano raczej jako wyjątek od reguły. Ustawodawca postanowił przeciąć dotychczasowe wątpliwości i w art. 4912 ust. 1a PrUpad wskazać wprost, że: „W postępowaniu o ogłoszenie upadłości uczestnik postępowania może złożyć wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży składników majątku o znacznej wartości. Przepisy art. 56a–56h stosuje się odpowiednio”. Co ważne, ustawodawca przyjął, że w ramach upadłości konsumenckiej wniosek pre-packowy może dotyczyć składników majątku o znacznej wartości, niekoniecznie części przedsiębiorstwa dłużnika. Tym sposobem rozwiano wątpliwości dotyczące przedmiotu przygotowanej likwidacji. Jeżeli w skład majątku dłużnika będzie wchodził jedynie dom jednorodzinny, to obecnie nie ma już żadnych przeszkód, żeby dokonać likwidacji wspomnianej nieruchomości na drodze pre-packu. Dopuszczenie wprost stosowania instrumentu przygotowanej likwidacji w upadłości konsumenckiej należy ocenić pozytywnie. Dzięki temu, miejmy nadzieję, również w upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej rozpowszechni się ten sposób likwidacji majątku niewypłacalnego dłużnika. Co ważne, skorzysta na tym nie tylko dłużnik, ale również wierzyciele. Wcześniejsza likwidacja będzie oznaczała mniejsze koszty postępowania (weźmy chociażby sumy potrzebne na zachowanie majątku w należytym stanie, czy też koszty powstałe w przypadku problemów ze znalezieniem nabywcy) i wyższe kwoty przeznaczane do podziału między wierzycieli. Na zakończenie należy dodać, że w ramach nowelizacji PrUpad, zmieniono również dużą część przepisów dotyczących samego pre-packu. ZmPrUpad19 wprowadziła m. in. obowiązek przeprowadzenia aukcji w razie złożenia co najmniej 2 wniosków o zatwierdzenie warunków sprzedaży. W piśmiennictwie już zaczęły pojawiać się głosy przywołujące możliwe problemy ze stosowaniem aukcji w przygotowanej likwidacji, np. w razie złożenia wniosków, które dotyczą innych składników majątku. Jak przeprowadzić wówczas aukcję? Przecież „licytujemy się” o inny przedmiot! Co prawda w ramach upadłości konsumenckiej w przeważającej mierze w majątku dłużnika będzie znajdowała się np. jedna nieruchomość lokalowa. Tutaj rzeczywiście aukcja przyniesie pozytywny skutek w postaci wywindowania ostatecznej ceny uzyskanej za przedmiot sprzedaży. Nawet jednak w ramach upadłości konsumenckiej będą zdarzały się sytuacje, kiedy to wnioski o zatwierdzenie warunków sprzedaży będą obejmowały odmienne składniki majątku dłużnika. Zobaczymy jak z pokrótce zakreślonym problemem poradzi sobie praktyka. Podsumowując, ustawodawca słusznie przeciął dotychczas pojawiające się w praktyce spory i dopuścił stosowanie pre-packu w upadłości konsumenckiej. Co rzadko zdarza się w przypadku Prawa upadłościowego – akurat w tym przypadku mamy do czynienia z sytuacją win-win. Zyskuje zarówno dłużnik, jak i wierzyciele. Od teraz, patrząc na sprawę niewypłacalnego „dłużnika-konsumenta”, zawsze zakładajmy zatem pre-packowe soczewki, aby dostrzec najbardziej sprawną i korzystną formę postępowania.
Nowelizacja Prawa upadłościowego przyniosła jasne wytyczne dotyczące stosowania pre-packu w upadłości konsumenckiej, co może przyczynić się do efektywniejszej likwidacji majątku dłużników i zwiększenia zadowolenia wierzycieli.