Obowiązek udzielenia konsumentowi informacji o podwyżce cen

Dostawca gazu ziemnego nie zawsze musi bezpośrednio informować odbiorcę o podwyżce cen. Sprawa dotyczyła Stadtwerke Neuwied GmbH, dostawcy gazu ziemnego, który dokonał podwyżki cen bez indywidualnego poinformowania klientów. Pytanie prejudycjalne dotyczyło interpretacji dyrektywy 2003/55/WE w kontekście obowiązku przejrzystości i informacyjnego dostawcy. Trybunał uznał, że brak indywidualnego poinformowania odbiorców o zmianach cen nie jest warunkiem skuteczności podwyżek, pod warunkiem zapewnienia odbiorcom prawa do odstąpienia od umowy i dochodzenia naprawienia szkody.

Tematyka: podwyżka cen, dostawca gazu, Stadtwerke Neuwied, dyrektywa 2003/55/WE, obowiązek informacyjny, ochrona konsumenta

Dostawca gazu nie jest zobowiązany w każdym przypadku bezpośrednio informować odbiorcę o podwyżce
cen.
Stan faktyczny
Stadtwerke Neuwied GmbH (dalej jako: SN) jest dostawcą gazu ziemnego. Jest to zgodnie spółka prawa
prywatnego, lecz podlegająca, jako komunalne przedsiębiorstwo usługowe, któremu powierzono zdanie świadczenia
usług użyteczności publicznej na poczet ogółu, kontroli państwa. Jedynym udziałowcem SN jest miasto Neuwied
(RFN), a burmistrz tego miasta jest członkiem jej rady nadzorczej.
RI jest klientem SN od 2004 r. W okresie między styczniem 2005 r. a wrześniem 2011 r. SN dokonał podwyżki cen
stosownie do wzrostu kosztów pozyskiwania gazu ziemnego. W związku z tym SN dochodził od RI zapłaty kwoty
1334,71 EUR, stanowiącej zaległość wynikającą z dostosowania stawek. RI nie został indywidualnie poinformowany
o tych dostosowaniach stawek, ale SN opublikował na swojej witrynie internetowej stosowane ceny, taryfy ogólne
oraz wynikające z nich dostosowania treści wiążących ją umów. Ponadto, podwyżki taryf zostały poza tym podane do
wiadomości publicznej za pośrednictwem prasy regionalnej.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 3 ust. 3 w zw. z lit. b) i c) załącznika A do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/55/WE
z 26.6.2003 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylającej dyrektywę 98/30/WE
(Dz.Urz. L Nr 176 z 2003 r., s. 157) należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji zmiany stawek, o których
dostawca gazu z urzędu nie poinformował odbiorców indywidualnie, a których to zmian jedynym celem jest
obciążenie odbiorców zwyżką kosztów nabycia gazu ziemnego, nie zaś osiągnięcie zysku, poszanowanie przez
dostawcę ustanowionych przez przywołane przepisy obowiązku przejrzystości oraz obowiązku informacyjnego
stanowi warunek skuteczności tych zmian stawek?
Stanowisko TS
Celem, do którego realizacji dąży dyrektywa 2003/55, jest poprawa funkcjonowania wewnętrznego rynku gazu.
Trybunał wskazał, że niedyskryminacyjny, przejrzysty i uczciwie wyceniony dostęp do sieci jest konieczny do
zapewnienia właściwego działania konkurencji i ma podstawowe znaczenie dla zakończenia procesu tworzenia rynku
wewnętrznego gazu (wyrok Schulz i Egbringhoff, C-359/11 i C-400/11, pkt 39). W tym kontekście względy ochrony
konsumentów leżą u podstawy przepisów 2003/55 i są ściśle związane tak z liberalizacją tych rynków, jak i z celem
związanym z zapewnieniem stabilnych dostaw gazu, do którego realizacji również dąży ta dyrektywa (wyrok Schulz
i Egbringhoff, pkt 40). To właśnie w świetle przywołanego celu oraz z przywołanych względów art. 3 ust. 3 dyrektywy
2003/55 przewiduje, że państwa członkowskie przyjmują odpowiednie środki w celu ochrony odbiorców końcowych
i zapewniają wysoki stopień ochrony konsumenta, a w szczególności zapewniają odpowiednie środki ochrony
słabych ekonomicznie odbiorców. Ponadto, państwa członkowskie mogą wyznaczyć dostawcę z urzędu w celu
zapewnienia stabilnych dostaw gazu na rzecz klientów podłączonych do sieci dystrybucji. W odniesieniu do
odbiorców będących gospodarstwami domowymi, są to środki wyszczególnione w załączniku A do tej dyrektywy. Na
podstawie lit. b) załącznika A do dyrektywy 2003/55 doprecyzowano, że celem środków, o których mowa w art. 3 ust.
3 tej dyrektywy, jest w szczególności zagwarantowanie, że świadczący usługi powiadamiają bezpośrednio
swoich odbiorców-abonentów o jakichkolwiek podwyżkach stawek w odpowiednim czasie, nie później niż
jeden okres fakturowania przed upływem normalnego okresu fakturowania następującego po wejściu w życie
podwyżki. Ponadto, zgodnie z treścią przywołanego przepisu, państwa członkowskie zapewniają odbiorcom swobodę
odstąpienia od umów, jeżeli nie akceptują oni nowych warunków dostaw gazu. Zgodnie z lit. c) załącznika A do
dyrektywy 2003/55 odbiorcy otrzymują przejrzyste informacje o stosowanych cenach i taryfach. Trybunał stwierdził,
że treść przywołanych przepisów nie wskazuje, czy poszanowanie ciążących na dostawcach gazu obowiązku
przejrzystości i obowiązku informacyjnego stanowi warunek skuteczności zmian stawek uiszczanych z tytułu dostawy
gazu. Niemniej jednak z orzecznictwa TS wynika, że aby móc w pełni i faktycznie korzystać z przysługujących im
praw oraz z pełną świadomością podjąć decyzję o ewentualnym odstąpieniu od umowy lub o kwestionowaniu zmiany
ceny dostawy, odbiorcy powinni być poinformowani w odpowiednim terminie przed wejściem w życie tej
zmiany o jej przyczynach, warunkach i zakresie (wyrok Schulz i Egbringhoff, pkt 47). Z powyższego zdaniem TS
wynika, że ustanowione w lit. b) i c) załącznika A do dyrektywy 2003/55 obowiązek przejrzystości i obowiązek
informacyjny mają na celu zagwarantowanie, zgodnie z celem ochrony konsumenta, aby odbiorca mógł wykonać
przysługujące mu prawo do odstąpienia od umowy lub do zakwestionowania zmiany ceny dostawy. Wykonanie tego
prawa przez odbiorców nie mogłoby jednak zostać zagwarantowane, a przepisy lit. b) i c) załącznika A do dyrektywy
2003/55 byłyby pozbawione ich skuteczności, jeśli dostawca nie wywiązałby się z ciążących na nim obowiązku

przejrzystości oraz obowiązku informacyjnego, nie dokonując w szczególności indywidualnego poinformowania
swoich odbiorców o planowanej zmianie stawek.
Mając powyższe na uwadze, TS przypomniał, że w szczególnych okolicznościach zaistniałych w niniejszej sprawie
SN działał w charakterze „dostawcy z urzędu” w rozumieniu art. 3 ust. 3 dyrektywy 2003/55 i że celem dokonywanej
stopniowo przez tego dostawcę zmiany stawek było jedynie obciążenie odbiorców zwyżką kosztów nabycia gazu
ziemnego, a nie osiągnięcie zysku. Z orzecznictwa TS wynika, że jako dostawcy gazu są zobowiązani na mocy
krajowych uregulowań do zawierania umów z odbiorcami, którzy złożyli wniosek o zapewnienie dostaw i którzy mają
prawo żądać zawarcia umowy na warunkach przewidzianych w tych uregulowaniach, należy uwzględnić interesy
ekonomiczne wspomnianych dostawców w sytuacji, gdy nie mają oni możliwości wyboru drugiej strony umowy ani
nie mogą swobodnie rozwiązać umowy (wyrok Schulz i Egbringhoff, pkt 44).
W tych okolicznościach TS uznał, że gdy zmiany dokonane przez dostawcę gazu ograniczają się do przeniesienia
ciężaru zwyżki kosztów nabycia gazu na cenę usługi, przy czym dostawca nie próbuje przy tym wygenerować dla
siebie żadnego zysku, bezskuteczność owych zmian, mająca wynikać z braku indywidualnego podania do
wiadomości odbiorców, może poważnie zagrozić interesom gospodarczym dostawcy gazu. W konsekwencji,
ponieważ dostawca jest zobowiązany do zapewnienia stabilnych dostaw gazu na rzecz swoich odbiorców, zdaniem
TS, skuteczność podwyżki stawek, odpowiadającej wzrostowi kosztów pozyskiwania gazu, nie może zależeć
od indywidualnego poinformowania tych odbiorców. W przeciwnym przypadku ryzyko gospodarcze ponoszone
przez dostawcę gazu mogłoby zarówno postawić pod znakiem zapytania realizację celu dyrektywy 2003/55
związanego z zapewnieniem stabilnych dostaw gazu, jak i zaszkodzić w nieproporcjonalnym stopniu interesom
gospodarczym tego dostawcy. Trybunał stwierdził, że brak indywidualnego podania do wiadomości zmiany stawek
nawet w takiej sytuacji stanowi jednak ograniczenie ochrony konsumentów, dlatego konieczne jest, po pierwsze,
aby odbiorcy takiego dostawcy mogli wypowiedzieć umowę w dowolnym momencie i, po drugie, aby jeżeli dostawa
gazu jest realizowana w oparciu o stawkę, o której odbiorca nie mógł powziąć wiedzy przed jej wejściem w życie,
mogli oni skorzystać z odpowiednich środków prawnych umożliwiających im dochodzenie naprawienia szkody, jaką
mieliby ewentualnie ponieść z powodu utracenia możliwości wykonania w odpowiednim czasie prawa do zmiany
dostawcy w celu uzyskania korzystniejszej oferty cenowej. Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy
zweryfikowanie tej okoliczności.
Reasumując TS orzekł, że art. 3 ust. 3 w zw. z lit. b) i c) załącznika A do dyrektywy 2003/55 należy
interpretować w ten sposób, iż w sytuacji zmiany stawek, o których dostawca gazu z urzędu nie
poinformował odbiorców indywidualnie, a których to zmian jedynym celem jest obciążenie odbiorców
zwyżką kosztów nabycia gazu ziemnego, nie zaś osiągnięcie zysku, poszanowanie przez dostawcę
ustanowionych przez przywołane przepisy obowiązku przejrzystości oraz obowiązku informacyjnego nie
stanowi warunku skuteczności tych zmian stawek, pod warunkiem że odbiorca może wypowiedzieć umowę
w dowolnym momencie i dysponuje odpowiednimi środkami prawnymi umożliwiającymi mu dochodzenie
naprawienia szkody, jaką miałby ewentualnie ponieść z powodu braku indywidualnego poinformowania go
o tych zmianach.
Zgodnie z jednolitym stanowiskiem Trybunału obowiązki przejrzystości oraz informacyjny mają na celu
zagwarantowanie, aby w związku ze zmianą ceny gazu jego odbiorca mógł wykonać przysługujące mu prawo do
odstąpienia od umowy lub do zakwestionowania zmiany ceny dostawy. Jednakże w niniejszym wyroku TS uznał, że
dostawca gazu może zostać zwolniony z tych obowiązków w sytuacji, gdy jedynym celem tej zmiany jest obciążenie
odbiorców zwyżką kosztów nabycia gazu ziemnego. Ale nawet w takim przypadku konsumentowi powinno
przysługiwać prawo do wypowiedzenia umowy oraz prawo do dochodzenie naprawienia szkody, spowodowanej
brakiem indywidualnego poinformowania go o owej zmianie. Należy zauważyć, że dyrektywa 2003/55 została
uchylona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z 13.7.2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku
wewnętrznego gazu ziemnego (Dz.Urz. L 211 z 2009 r., s. 94-136), ale powyższe stanowisko TS zachowuje
aktualność.
Wyrok TS z 2.4.2020 r., Stadtwerke Neuwied, C-765/18

Trybunał uznał, że w sytuacji zmiany stawek, których celem jest obciążenie odbiorców zwyżką kosztów nabycia gazu ziemnego, dostawca może być zwolniony z obowiązku indywidualnego poinformowania klientów. Jednakże odbiorcy powinni mieć prawo do wypowiedzenia umowy i dochodzenia naprawienia szkody z tego tytułu. Warto podkreślić, że stanowisko Trybunału ma nadal ważność, pomimo uchylenia dyrektywy 2003/55 przez dyrektywę 2009/73/WE.