Sukcesja określona w art. 494 § 2 KSH w odniesieniu do zezwoleń na prowadzenie aptek

Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że przepis art. 494 § 2 KSH nie ma zastosowania do zezwoleń na prowadzenie aptek. Sprawa dotyczyła zmiany zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej po połączeniu dwóch spółek. Decyzje organów farmaceutycznych zostały uchylone, a NSA podkreślił, że art. 99 ust. 3 PrFarm nie odnosi się do sytuacji przejścia zezwolenia w przypadkach przejęcia spółki.

Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, art. 494 § 2 KSH, art. 99 ust. 3 PrFarm, zezwolenia na prowadzenie aptek, sukcesja zezwoleń, farmaceutyka

Dopiero od wejścia w życie przepisu art. 99 ust. 2a pkt 1 ustawy Prawo farmaceutyczne przepis art. 494 § 2
KSH nie ma zastosowania do zezwoleń na prowadzenie apteki - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.
Opis stanu faktycznego
W lipcu 2013 r. WIF udzielił na B. sp. z o.o. w W. zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej o nazwie „(...)”
położonej w (...) przy ul. (...). We wrześniu 2014 r. A. sp. z o.o. z siedzibą we W. (dalej "skarżąca") złożyła do WIF
wniosek o zmianę zezwolenia w zakresie zarówno nazwy ww. apteki, tj. z „(...)” na „(...)”, jak i podmiotu uprawnionego
do prowadzenia tej apteki z dotychczasowego uprawnionego na skarżącą. W uzasadnieniu wskazała, że z dniem
1.9.2014 r. nastąpiło połączenie obu ww. spółek w trybie art. 492 § 1 pkt 1 KSH poprzez przeniesienie całego
majątku spółki uprawnionego na skarżącą. W toku postępowania skarżąca stwierdziła, że zmiana nazwy apteki nie
powoduje jakichkolwiek przekształceń z punktu widzenia przepisów antykoncentracyjnych.
Po uchyleniu przez Głównego Inspektora Farmaceutycznego decyzji Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego
Inspektor Farmaceutyczny (dalej „WIF”) o odmowie dokonania zmian zezwolenia oraz stwierdzenia wygaśnięcia tego
zezwolenia, WIF dołączył do akt sprawy m.in. wydruki z rejestru aptek ogólnodostępnych funkcjonujących na terenie
województwa zachodniopomorskiego oraz aktualne odpisy z KRS podmiotów powiązanych.
Decyzją z (...) grudnia 2015 r. WIF odmówił zmiany zezwolenia na prowadzenie apteki w zakresie nazwy apteki
i w zakresie podmiotu uprawnionego do jej prowadzenia. Organ podał, że skarżąca prowadzi jedną aptekę, w wyniku
połączenia z innymi spółkami przejęła prowadzenie w sumie 5 aptek, jest jedynym wspólnikiem w spółkach,
prowadzących łącznie 15 aptek, w których to spółkach członkami zarządu są członkowie zarządu skarżącej.
WIF uznał, że skarżąca, będąc jednocześnie jedynym wspólnikiem spółek, tworzy z nimi grupę kapitałową
w rozumieniu art. 4 pkt 4 i pkt 14 OchrKonkurU, która prowadzi na terenie województwa zachodniopomorskiego
łącznie 21 aptek ogólnodostępnych, co stanowi więcej niż 1% aptek na terenie tego województwa, na którego
obszarze prowadzonych jest 590 aptek. Dokonanie zmiany zezwolenia zgodnie z wnioskiem skarżącej
doprowadziłoby do ominięcia zakazu z art. 99 ust. 3 pkt 3 PrFarm, gdyż po dokonaniu wnioskowanej zmiany grupa
kapitałowa, której członkiem jest skarżąca, na terenie ww. województwa prowadziłaby 21 aptek ogólnodostępnych,
a dopuszczalne jest prowadzenie 6 aptek przez grupę kapitałową.
Zdaniem organu, art. 99 ust. 3 pkt 3 PrFarm jest przepisem szczególnym wobec art. 494 § 2 KSH i uniemożliwia
przejście na spółkę przejmującą zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej, w sytuacji niespełnienia przez
spółkę przejmującą wszystkich wymogów niezbędnych do prowadzenia działalności objętej takim zezwoleniem.
Decyzją z (...) października 2016 r. GIF utrzymał w mocy powyższą decyzję.
Wyrokiem z 24.5.2017 r., sygn. akt VI SA/Wa 2581/16, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę
A. Sp. z o.o. we W. na decyzję Głównego Inspektora Farmaceutycznego z (...) października 2016 r. w przedmiocie
zmiany zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej.
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok oraz uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją
decyzję Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego w Szczecinie z (...) grudnia 2015 r.
Nr (...).
Z uzasadnienia Sądu
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym sprawę w całości akceptuje pogląd wyrażony w wyroku
NSA z 27.2.2018 r. (II GSK 2510/17), że wykładnia językowa przepisów art. 494 § 2 KSH i art. 99 ust. 3 PrFarm nie
pozwala na przyjęcie, że drugi z przywołanych przepisów jest przepisem, o którym mowa w art. 494 § 2 KSH, czyli
przepisem stanowiącym, że na spółkę przejmującą nie przechodzą zezwolenia na prowadzenie apteki. Przepis art.
99 ust. 3 PrFarm określa sytuacje, w których nie wydaje się zezwolenia na prowadzenie apteki, natomiast w żaden
sposób nie odnosi się do sytuacji przejścia zezwolenia w przypadkach przejęcia spółki.
Z brzmienia przepisu art. 99 ust. 3 PrFarm wprost wynika, że odnosi się on do sytuacji wydawania zezwolenia
na prowadzenie apteki, czyli sytuacji, w której podmiot nabywa uprawnienie na mocy decyzji. Wojewódzki
Inspektor Farmaceutyczny wydając zezwolenie na prowadzenie apteki zobowiązany jest dokonać oceny

szeregu przesłanek dotyczących podmiotu ubiegającego się o zezwolenia, w tym określonych w art. 99 ust. 3
PrFarm. Wspomniany przepis nie daje jednak żadnej podstawy do badania tych przesłanek w sytuacji, gdy
do przejścia zezwolenia dochodzi na podstawie art. 494 § 2 KSH, kiedy to spółka przejmująca nabywa
zezwolenie z mocy prawa bez potrzeby i możliwości wydania w tej sprawie decyzji.
Ponadto należy podkreślić, że gdy ustawodawca wprowadza wyłączenie stosowania sukcesji wynikającej z art. 494 §
2 KSH poprzez przepis ustawy, robi to w sposób niebudzący wątpliwości. W odniesieniu do zezwoleń na
prowadzenie aptek ogólnodostępnych wyłączenie sukcesji określonej w art. 494 § 2 KSH wprowadzone zostało
dopiero z dniem 25.6.2017 r., o czym była mowa wyżej. Dopiero zatem od wejścia w życie przepisu art. 99 ust. 2a pkt
1 PrFarm przepis art. 494 § 2 KSH nie ma zastosowania do zezwoleń na prowadzenie apteki.
W sytuacji, gdy wykładnia językowa przepisu nie budzi żadnych wątpliwości, brak jest podstaw do
stosowania kolejnych metod wykładni, w tym wykładni celowościowej. W rozpoznanej sprawie dokonana przez
GIF wykładnia celowościowa przepisu art. 99 ust. 3 PrFarm prowadziłaby do odczytania i zastosowania przepisu
w sposób wprost sprzeczny z jego brzmieniem. Wykładni niezgodnej z brzmieniem przepisu nie można uzasadniać
tym, że przyjęcie interpretacji art. 494 § 2 KSH dopuszczającej przejście zezwolenia na skarżącą, pomimo
naruszenia limitów ilości aptek ogólnodostępnych prowadzonych na terenie danego województwa, prowadzi do
sytuacji, w której łączenie spółek stanowiłoby sposób na obejście dyspozycji art. 99 ust. 3 PrFarm. Przedstawione
przez GIF i zaakceptowane przez Sąd I instancji okoliczności mogły stanowić co najwyżej uzasadnienie zmiany
przepisów i wyłączenia stosowania art. 494 § 2 KSH w odniesieniu do sukcesji zezwoleń na prowadzenie aptek
ogólnodostępnych (co też faktycznie nastąpiło z dniem 25.6.2017 r. w wyniku wprowadzenia art. 99 ust. 2a PrFarm),
nie mogły natomiast stanowić podstawy dokonanej przez ten organ wykładni wskazanych przepisów.
W ocenie NSA zasadny jest pogląd wskazujący na to, że regulacja prawna zawarta w art. 494 KSH nie jest
wystarczająca do podjęcia działalności polegającej na prowadzeniu apteki ogólnodostępnej w oparciu o przejęte
zezwolenie, co oznacza, że spółka powinna legitymować się dokumentem potwierdzającym jej prawo do podjęcia
takiej działalności. W tym miejscu podkreślić należy, że czynności polegające na potwierdzeniu istniejącego
prawa nie są tożsame z udzieleniem zezwolenia na prowadzenie apteki, czy jego zmianą poprzez udzielenie
zezwolenia na prowadzenie kolejnej apteki.
W związku z powyższym zauważyć należy, że skoro przejście z mocy samego prawa zezwolenia na prowadzenie
apteki ogólnodostępnej na skarżącą spółkę w tym zakresie nie wymaga wydania decyzji administracyjnej, to jednak
możliwość faktycznego uruchomienia działalności przez spółkę przejmującą wymaga uzyskania od organu
potwierdzenia w zakresie odnoszącym się do przejścia tego zezwolenia na A. spółkę z o.o. z siedzibą we W. Tak
więc sama czynność organu odnosząca się do potwierdzenia uprawnień przejętych z mocy prawa ma charakter
stricte deklaratoryjny.
Ustawą z 7.4.2017 r. o zmianie ustawy – Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2017 r. poz. 1015), wprowadzono do art. 99
PrFarm ustęp 2a o treści: „Do zezwoleń, o których mowa w ust. 1, nie stosuje się przepisów: 1) art. 494 § 2 i art. 531
§ 2 ustawy z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (...)”. Z uwagi na fakt, że jedną z konsekwencji założenia
o racjonalności ustawodawcy jest uznanie, że nie stanowi on przepisów zbędnych, to należy uznać, że przed
wyłączeniem stosowania art. 494 § 2 KSH dokonanym wspomnianą nowelizacją stosowanie tego artykułu nie było
wyłączone. Wprowadzenie art. 99 ust. 2a PrFarm stanowi równocześnie doskonały przykład regulacji wyłączającej
skutek z art. 494 § 2 KSH. Słusznie więc Naczelny Sąd Administracyjny przyjął, że treść wskazanego przepisu nie
budzi żadnych wątpliwości — regulacja ta jednoznacznie wyłącza zastosowanie art. 494 § 2 KSH w odniesieniu do
zezwoleń na prowadzenie aptek, jest więc tym samym przykład regulacji ustawowej, który "stanowi inaczej", o czym
mowa w art. 494 § 2 KSH in fine. Skoro wskazany przepis wszedł w życie 25.5.2017 r., to nie mógł mieć
zastosowania w analizowanym stanie faktycznym.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 4.2.2020 r., II GSK 3025/17

Naczelny Sąd Administracyjny wyraził pogląd, że przepisy dotyczące sukcesji zezwoleń na prowadzenie aptek zostały jasno określone przez wprowadzenie art. 99 ust. 2a PrFarm. Wprowadzenie tego przepisu wykluczyło zastosowanie art. 494 § 2 KSH w odniesieniu do zezwoleń na prowadzenie aptek od 25.6.2017 r.