Likwidacja masy upadłości po nowelizacji upadłości konsumenckiej

Nowelizacja PrUpad wprowadziła znaczące zmiany w zasadach upadłości konsumenckiej, w tym w fazie likwidacyjnej. Syndyk zyskał większe kompetencje, a proces likwidacji masy upadłości ma być przyspieszony. Skarga na czynności syndyka stanowi narzędzie kontroli. Prognozuje się wzrost liczby ogłaszanych upadłości konsumenckich po wprowadzeniu zmian.

Tematyka: Likwidacja masy upadłości, nowelizacja PrUpad, syndyk, upadłość konsumencka, skarga na czynności, zmiany w upadłości konsumenckiej, wzrost upadłości konsumenckich, kompetencje syndyka

W dniu 24.3.2020 r. weszła w życie nowelizacja PrUpad (ustawa z 30.8.2019 r. o zmianie ustawy - Prawo
upadłościowe oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2019 r. poz. 1802), która diametralnie zmieniła zasady
rządzące upadłością osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (tzw. upadłość
konsumencka). Zmiany nie ominęły również fazy likwidacyjnej.
Szeroko komentowana nowelizacja Prawa upadłościowego zmieniła podstawowe pryncypia, na których oparto
upadłość konsumencką. Zniesione zostały negatywne przesłanki ogłoszenia upadłości z art. 4914 PrUpad – do
dobrodziejstwa oddłużenia dopuszczono również tych, którzy do swojej upadłości doprowadzili umyślnie lub wskutek
rażącego niedbalstwa. Ustawodawca skupił się również na próbie przyspieszenia całego postępowania
dedykowanego dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Drogą do powyższego ma być m.in.
wręczenie syndykowi dużo szerszego zakresu kompetencji niż dotychczas. W uproszczonej upadłości
konsumenckiej, syndyk w zasadzie kieruje bieżącym tokiem postępowania upadłościowego (w uproszczonej
upadłości konsumenckiej nie występuje sędzia-komisarz). Zmiany musiały się również skupić na przyspieszeniu
likwidacji masy upadłości – tutaj procedura często się przedłużała.
Jak zatem zmiana wyglądają zmiany? Zgodnie z art. 49111a ust. 1 i 2 PrUpad:
„1. Wyboru sposobu likwidacji masy upadłości dokonuje samodzielnie syndyk w sposób, który umożliwia
zaspokojenie wierzycieli w jak największym stopniu, z uwzględnieniem kosztów likwidacji.
2. O wyborze sposobu likwidacji nieruchomości oraz wyborze sposobu likwidacji składników masy upadłości, których
wartość oszacowania wskazana w spisie inwentarza przekracza pięciokrotność przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego,
ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, syndyk zawiadamia wierzycieli oraz sąd.
W zawiadomieniu syndyk wskazuje sposób likwidacji oraz minimalną cenę.”
Powyższe należy jednak uzupełnić wykładnią historyczną. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy (Druk
sejmowy nr 3480): „Regulacja art. 49111a przewiduje samodzielność syndyka w zakresie czynności związanych
z likwidacją masy upadłości. Zgodnie z ust. 1 syndyk będzie likwidację prowadził samodzielnie, tzn. bez potrzeby
uzyskiwania zgody sędziego-komisarza (jak już zostało wyżej wskazane w postępowaniu odrębnym dla osób
fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej nie jest przewidziana funkcja sędziego-komisarza)”.
Na gruncie wykładni historycznej zatem, ratio legis jest takie, ażeby sąd upadłościowy był w likwidację masy
upadłości zaangażowany jak najmniej. Uzasadnienie projektu „wybór sposobu likwidacji masy upadłości” rozumie
możliwie szeroko i stara się przekazać w ręce syndyka możliwie najszerszy zakres spraw związanych z likwidacją
masy upadłości. Ustawodawca nie pozostawia jednak syndyka samemu sobie i ustanawia odpowiednie narzędzia
kontroli.
Z jednej strony, jak wskazuje cytowany art. 49111a ust. 2 PrUpad, na syndyku będzie spoczywał obowiązek
zawiadomić (wskazuje również sposób likwidacji i minimalną cenę) wierzycieli oraz sąd o likwidacji każdej
nieruchomości oraz tych składników masy, których wartość przekracza pięciokrotność przeciętnego
wynagrodzenia wskazanego w przepisie (w 2020 r. będzie to pięciokrotność 5148,07 zł, czyli 25 740,35 zł). Dzięki
temu zarówno wierzyciele jak i sąd będą mieli wgląd w to, jak dokonywana jest likwidacja najcenniejszych składników
masy upadłości.
Z drugiej strony, narzędziem kontroli działalności syndyka jest również wprowadzona nowelizacją Prawa
upadłościowego skarga na czynności syndyka. Została ona recypowana z KPC z części dotyczącej skargi na
czynności komornika. Zgodnie z art. 49112a ust. PrUpad przysługuje ona upadłemu, wierzycielom lub innej osobie,
której prawo zostało przez czynności lub zaniechanie syndyka naruszone albo zagrożone. Oczywiście chodzi tu
również o niezgodne z prawem działanie syndyka w ramach likwidacji masy upadłości. Skutkiem takiej skargi
(chociaż sąd jest również uprawniony do działania z urzędu) może być zgodnie z art. 49111a ust. 3 PrUpad wydanie
przez sąd postanowienia o zakazie likwidacji na warunkach określonych przez syndyka w zawiadomieniu.
Przesłanki? Jeżeli okaże się, że likwidacja byłaby niezgodna z prawem albo prowadziłaby do pokrzywdzenia
upadłego lub wierzycieli. Co ważne, jeszcze przed wydaniem postanowienia, sąd może wstrzymać dokonanie
likwidacji składnika masy upadłości, o czym zawiadamia syndyka przy zastosowaniu środków
bezpośredniego porozumiewania się na odległość, m. in. telefon lub pocztę elektroniczną.

Zgodnie z art. 49111a ust. 5 PrUpad, dopiero w przypadku braku wstrzymania lub zakazu likwidacji składnika masy
upadłości może nastąpić likwidacja – najwcześniej po upływie 14 dni od dnia zawiadomienia z ust. 2.
W procedurze pozostawiono obowiązujący wcześniej art. 491 12 PrUpad umożliwiający syndykowi udzielenie
pisemnego upoważnienia upadłego do sprzedaży ruchomości należących do masy upadłości, do którego
odpowiednio stosuje się przepisy o pełnomocnictwie.
Przy okazji omawiania zmian w uproszczonej upadłości konsumenckiej w zakresie dotyczącym syndyka, negatywnie
jednak należy odnieść się do pozostawieniu na tym samym poziomie jego wynagrodzenia. Po pierwsze, na
barki syndyka przekazano de facto trud prowadzenia postępowania, włącznie z obowiązkiem prowadzenia akt
sprawy i ich udostępniania. Co za tym idzie, niemal naturalnym odruchem syndyka będzie chęć przejścia zgodnie
z art. 4915 ust. 2 PrUpad na prowadzenie konsumenckiego postępowania upadłościowego na zasadach ogólnych,
gdzie przysługuje mu wyższe wynagrodzenie.
Finalnie warto jeszcze wspomnieć o tym, że zgodnie z opiniami ekspertów, po nowelizacji PrUpad możemy
spodziewać się gwałtownego wzrostu liczby ogłaszanych upadłości konsumenckich (śmiałe szacunki mówią nawet
o ok. 30 000 rocznie). W obecnej sytuacji, kiedy licencją doradcy restrukturyzacyjnego legitymuje się na terenie RP
około 1500 osób, rodzi się pytanie, czy próba odciążenia i przyspieszania pracy sądów, nie skończy się
usprawiedliwionymi opóźnieniami po stronie syndyków.

Likwidacja masy upadłości po nowelizacji upadłości konsumenckiej przynosi wiele zmian i wyzwań. Syndyk ma teraz większe kompetencje, ale także musi liczyć się z narzędziami kontroli, takimi jak skarga na czynności. Eksperci przewidują wzrost liczby ogłaszanych upadłości konsumenckich.