Bezskuteczność egzekucji w rozumieniu art. 116 OrdPU

Tematyka: bezskuteczność egzekucji, art. 116 OrdPU, egzekucja, majątek spółki, odpowiedzialność członków zarządu, termin zgłoszenia upadłości

Bezskuteczność egzekucji w rozumieniu art. 116 § 1 OrdPU oznacza, że w wyniku wszczęcia
i przeprowadzenia przez organ egzekucyjny egzekucji skierowanej do majątku spółki nie doszło do
przymusowego zaspokojenia wierzyciela - orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach (wyrok WSA
w Gliwicach z 21.1.2020 r., I SA/Gl 1232/19,
).
Opis stanu faktycznego
Decyzją z dnia (...) nr (...), wydaną na podstawie art. 233 § 1 pkt 1, art. 107 § 1, § 2 pkt 2 i pkt 4, art. 108 oraz art. 116
§ 1, § 2, § 4 a także art. 13 § 1 pkt 2 lit. a ustawy z 29.8.1997 r. - Ordynacja podatkowa, (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 900
ze zm., dalej jako: OrdPU) - po rozpatrzeniu odwołania J.S. (dalej strona lub skarżący) wniesionego od decyzji
Naczelnika Pierwszego (...) Urzędu Skarbowego w S. (dalej organ podatkowy) z dnia (...) nr (...) orzekającej
o odpowiedzialności podatkowej strony, byłego członka zarządu spółki A Sp. z o.o. z siedzibą w B. (dalej Spółka),
jako osoby trzeciej za zaległość podatkową Spółki oraz określającej, że powyższa odpowiedzialność ma charakter
odpowiedzialności solidarnej ze Spółką oraz innym członkiem zarządu, Dyrektor Izby Administracji Skarbowej
w Katowicach (dalej Dyrektor lub organ odwoławczy) utrzymał w mocy decyzję organu podatkowego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach na rozprawie w dniu 21.1.2020 r. sprawy ze skargi J.S. na decyzję
Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach z dnia (...) nr (...) w przedmiocie odpowiedzialności osoby
trzeciej za zaległości podatkowe, oddalił skargę.
Z uzasadnienia Sądu
Przechodząc do kolejnej pozytywnej przesłanki odpowiedzialności skarżącego, wskazać trzeba, że samo pojęcie
bezskutecznej egzekucji nie zostało zdefiniowane ani w przepisach prawa podatkowego, ani w przepisach
o postępowaniu egzekucyjnym (administracyjnym czy kodeksie postępowania cywilnego). Bezskuteczność egzekucji
w rozumieniu art. 116 § 1 OrdPU oznacza, że w wyniku wszczęcia i przeprowadzenia przez organ egzekucyjny
egzekucji skierowanej do majątku spółki nie doszło do przymusowego zaspokojenia wierzyciela. Pod pojęciem
bezskutecznej egzekucji należy zatem rozumieć sytuację, w której nie ma wątpliwości, że nie zachodzi żadna
możliwość zaspokojenia egzekwowanej wierzytelności z jakiejkolwiek części majątku spółki. Należy przy tym
nadmienić, że zgodnie z art. 116 § 1 OrdPU do uznania egzekucji za bezskuteczną wystarczający jest choćby
częściowy brak możliwości zaspokojenia wierzyciela (por. wyrok NSA z 3.8.2017 r., II FSK 807/17,
).
W uchwale Składu Siedmiu Sędziów z 8.12.2008 r. (II FPS 6/08,
) NSA wskazał, że s twierdzenie przez
organ podatkowy bezskuteczności egzekucji, o której mowa w art. 116 § 1 OrdPU powinno być dokonane po
przeprowadzeniu postępowania egzekucyjnego. Ponadto stwierdzenie bezskuteczności egzekucji ustala się na
podstawie każdego prawnie dopuszczalnego dowodu. Z kolei w wyroku z 30.11.2011 r. (I FSK 203/11,
) NSA
stwierdził, że jeżeli egzekucja prowadzona przeciwko spółce okazała się bezskuteczna, to za każdy
dopuszczalny prawnie dowód w rozumieniu ww. uchwały, należy uznać tytuły wykonawcze i czynione na
nich adnotacje o podjętych czynnościach egzekucyjnych i ich skutkach oraz o braku środków na rachunkach
bankowych. O bezskuteczności egzekucji przesądzają czynności faktyczne podjęte i udokumentowane, a nie
następne formalne ich stwierdzenie.
Odwołując się do stanu faktycznego oraz akt sprawy w tym przebiegu postępowania egzekucyjnego, należy podzielić
stanowisko organu odwoławczego, że prowadzona wobec Spółki egzekucja, dotycząca przedmiotowej zaległości
okazała się bezskuteczna, co potwierdza dokument urzędowy – postanowienie organu egzekucyjnego z dnia (...),
którym na podstawie art. 59 § 2 EgzAdmU umorzono postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko Spółce m.in.
na podstawie wskazanego tytułu wykonawczego Dodać należy, że stosowne informacje z Centralnej Informacji
o Zastawach Skarbowych, Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców, a także Urzędu Patentowego co do praw
Spółki uzyskane zostały w postępowaniu podatkowym dotyczącym odpowiedzialności skarżącego z tytułu podatku
VAT za kwiecień, listopad i grudzień 2011 r. i informacje te były dostępne pełnomocnikowi strony. Nadto odnotować
warto, że Spółka nie prowadzi już żadnej działalności gospodarczej, a od dnia (...) działalność ta jest zawieszona.
Bez wątpienia zatem spełniona została kolejna pozytywna przesłanka warunkująca orzeczenie o odpowiedzialności
skarżącego jako członka zarządu za zaległości podatkowe spółki w postaci bezskuteczności egzekucji z majątku
spółki.
W zakresie przesłanek egzoneracyjnych - wyłączających odpowiedzialność podatkową osoby trzeciej, tj. w zakresie
przesłanki właściwego czasu do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, należy podnieść, że w orzecznictwie

sądów administracyjnych przyjęto, iż pojęcie "właściwego czasu", które nie zostało zdefiniowane w przepisach
OrdPU, winno być oceniane z punktu widzenia przepisów regulujących postępowanie upadłościowe oraz układowe
(m.in. uchwała NSA z 10.8.2009 r., II FPS 3/09,
; wyrok NSA z 21.11.2007 r., II FSK 1260/06,
).
Wskazuje się także, że „czas właściwy” do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, to czas właściwy ze względu
na ochronę wierzycieli. Zgodnie z art. 10 PrUpad upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się
niewypłacalny. Jak stanowi art. 11 ust. 1 i 2 PrUpad, dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich
wymagalnych zobowiązań, zaś dłużnika będącego osobą prawną uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy
jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.
W orzecznictwie przyjmuje się, że każdy, kto nie płaci określonego ustawą (lub umową) drugiego z kolei
zobowiązania, staje się od tej chwili niewypłacalny. Przy czym, jak zauważono m.in. w wyroku NSA z 20.12.2017 r. (II
FSK 3339/15,
) wymienione przesłanki upadłości mają charakter samoistny, na co wskazuje użyty przez
ustawodawcę zwrot „także wtedy”, w związku z czym - z uwagi na ich alternatywny i równorzędny charakter -
zaistnienie chociażby jednej z nich pozwala na ogłoszenie upadłości, a tym samym obliguje dłużnika do zgłoszenia
stosownego wniosku w terminie dwóch tygodni od wystąpienia przynajmniej jednej z tych przesłanek.
Nawiązując w tym kontekście do rozpatrywanego stanu faktycznego wskazać należy, że – jak ustalił organ
odwoławczy, najstarsze, nieuregulowane przez Spółkę zobowiązanie to zobowiązanie z dnia (...) wobec podmiotu: G
w B. na kwotę (...) zł, którego termin płatności upływał w 2010 r. Stwierdzenia tego strona skarżąca skutecznie nie
kwestionuje. Kolejne, to (uznane przez organ podatkowy za „najstarsze”) zobowiązanie z tytułu podatku od towarów
i usług za wrzesień 2011 r., którego termin płatności upływał 25.10.2011 r. Powoływana przez stronę okoliczność, że
ówcześnie przedstawiciele Spółki pozostawali (w nieuprawnionym, jak się okazało) przeświadczeniu, że Spółka jako
tzw. „mały podatnik” rozlicza się z tego podatku kwartalnie, nie zmienia konstatacji, że nieuregulowane zobowiązanie
z tytułu podatku od towarów i usług za wrzesień 2011 r. pozwalało na stwierdzenie niewypłacalności Spółki.
Zasadnie, w świetle powyższych rozważań, organ odwoławczy przyjął zatem, dzień 26.10.2011 r. za początek 14-
dniowego terminu na zgłoszenie wniosku o upadłość bądź wszczęcie postępowania układowego, co oznacza, że
„właściwy” czas na złożenie takiego żądania upłynął z dniem 9.11.2011 r. Nie ulega wątpliwości, że złożony przez
wierzyciela Spółki znacznie później, bo po upływie dwóch lat, wniosek okazał się spóźniony, co potwierdził Sąd,
oddalając go postanowieniem z dnia (...), stwierdziwszy, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na
zaspokojenie kosztów postępowania.
W orzecznictwie wskazuje się, że pojęcie „czas właściwy” do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, należy
interpretować także z uwzględnieniem funkcji oraz celu jakiemu ma służyć art. 116 OrdPU. A z tego punktu widzenia
istotnym jest zapobieżenie dowolnemu i wybiórczemu zaspokajaniu przez dłużnika jednych wierzycieli kosztem
innych. Tym samym, „czas właściwy” to czas, w jakim zarząd spółki, niebędący w stanie zrealizować zobowiązań
względem wszystkich jej wierzycieli, powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości (por. wyrok WSA w Poznaniu
z 19.12.2017 r., I SA/Po 286/17,
).
Wyrok WSA w Gliwicach z 21.1.2020 r., I SA/Gl 1232/19,

W orzecznictwie podkreśla się, że stwierdzenie bezskuteczności egzekucji powinno nastąpić po przeprowadzeniu postępowania egzekucyjnego i oparte być na prawnie dopuszczalnych dowodach. Istotne jest unikanie wybiórczego zaspokajania wierzycieli kosztem innych. Wyrok WSA w Gliwicach z 21.1.2020 r. podkreślał znaczenie terminowego zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w kontekście odpowiedzialności członków zarządu za zaległości podatkowe spółki.