Nieuczciwe praktyki handlowe dotyczące opłat za przewóz lotniczy
Przewoźnik lotniczy, taki jak Ryanair, został uznany za stosowanie nieuczciwych praktyk handlowych związanych z podawaniem cen w systemie rezerwacji. AGCM nałożył kary za niedopełnienie obowiązku podawania wszystkich opłat i dopłat, co wprowadzało konsumentów w błąd. Publikacja analizuje interpretację przepisów dotyczących opłat za przewóz lotniczy oraz ich kategoryzację jako niemożliwe do uniknięcia lub opcjonalne dopłaty do ceny.
Tematyka: przewoźnik lotniczy, Ryanair, nieuczciwe praktyki handlowe, opłaty za przewóz lotniczy, AGCM, interpretacja przepisów, Trybunał Europejski, opłaty opcjonalne, VAT, taryfy lotnicze, podatki lotnicze
Przewoźnik lotniczy, taki jak Ryanair, został uznany za stosowanie nieuczciwych praktyk handlowych związanych z podawaniem cen w systemie rezerwacji. AGCM nałożył kary za niedopełnienie obowiązku podawania wszystkich opłat i dopłat, co wprowadzało konsumentów w błąd. Publikacja analizuje interpretację przepisów dotyczących opłat za przewóz lotniczy oraz ich kategoryzację jako niemożliwe do uniknięcia lub opcjonalne dopłaty do ceny.
Przewoźnik lotniczy, taki jak Ryanair, ma obowiązek zamieszczenia, już od pierwszego wskazania ceny, taryfy lotniczej, a także, oddzielnie, podatków, opłat, dopłat i należności, które są niemożliwe do uniknięcia i możliwe do przewidzenia. Stan faktyczny Decyzją włoskiego urzędu ds. ochrony konkurencji (dalej jako: AGCM) Ryanair Ltd został uznany za winnego stosowania różnych nieuczciwych praktyk handlowych i nałożył na niego kary. W szczególności AGCM zakwalifikował jako nieuczciwą praktykę przedstawianie cen w systemie elektronicznej rezerwacji Ryanaira. Według AGCM te ceny nie zawierały pewnych elementów zakwalifikowanych przez Ryanaira jako opłaty fakultatywne, a mianowicie opłat za odprawę pasażerów przez internet, VAT stosowanego do taryf i dopłat fakultatywnych dotyczących lotów krajowych, a także opłat administracyjnych za zakupy dokonane przy użyciu karty kredytowej innej niż karta wybrana przez Ryanair. Zdaniem AGCM te elementy, w rzeczywistości obowiązkowe, obciążały konsumentów przy dokonywaniu elektronicznej rezerwacji i tym samym przyczyniały się do podwyższenia pierwotnie przedstawionej ceny. Pytanie prejudycjalne Czy art. 23 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1008/2008 z 24.9.2008 r. w sprawie wspólnych zasad wykonywania przewozów lotniczych na terenie Wspólnoty (Dz.Urz. UE L z 2008 r. Nr 293, s. 3) należy interpretować w ten sposób, że opłaty za odprawę pasażerów przez Internet, VAT stosowany do taryf i fakultatywnych dopłat za loty krajowe oraz opłaty administracyjne za zakupy dokonane przy użyciu karty kredytowej innej niż wybrana przez przewoźnika lotniczego należą do kategorii niemożliwych do uniknięcia i możliwych do przewidzenia dopłat do ceny w rozumieniu zdania drugiego tego przepisu, czy też opcjonalnych dopłat do ceny w rozumieniu zdania czwartego tego przepisu? Stanowisko TS Zgodnie z art. 23 ust. 1 zd. 2 rozporządzenia Nr 1008/2008 ostateczna cena, jaką należy zapłacić za przewóz lotniczy pasażera, powinna być zawsze wskazywana i zawierać w szczególności taryfy lotnicze określone w art. 2 pkt 18 tego rozporządzenia, jak również należne podatki, dopłaty, opłaty i należności, które są niemożliwe do uniknięcia i możliwe do przewidzenia w chwili publikacji oferty. Artykuł 23 ust. 1 zd. 3 rozporządzenia Nr 1008/2008 stanowi, że oferta powinna zawierać przynajmniej opłaty lotniskowe, a także opłaty, dopłaty i należności związane z ochroną lub paliwem, jeżeli elementy te zostały dodane do taryfy lotniczej. Trybunał wyjaśnił, że podatki, opłaty, dopłaty i należności, o których mowa w art. 23 ust. 1 zd. 2 i 3 rozporządzenia Nr 1008/2008, nie mogą być włączone do taryfy lotniczej, lecz powinny być przedstawiane oddzielnie (wyrok TS z 6.7.2017 r., Air Berlin, C-290/16, pkt 36). Z pkt 35 wyroku Air Berlin wynika również, że poszczególne elementy składające się na ostateczną cenę, jaką należy zapłacić w rozumieniu art. 23 ust. 1 zd. 2 rozporządzenia Nr 1008/2008, powinny zostać doprecyzowane od chwili pierwszego wskazania ceny za przewozy lotnicze. Ponadto, art. 23 ust. 1 zd. 4 rozporządzenia Nr 1008/2008 stanowi, że informacje o opcjonalnych dopłatach do ceny są przekazywane w sposób wyraźny, przejrzysty i jednoznaczny na początku procesu rezerwacji, zaś zgoda klienta jest wyrażana na zasadzie opcjonalnej (opt-in). W tym względzie z pkt 14 wyroku TS z 19.7.2012 r. (ebookers.com Deutschland, C-112/11), wynika, że pojęcie „opcjonalnych dopłat do ceny” obejmuje dopłaty do ceny, które nie są nieuniknione, w przeciwieństwie do elementów ostatecznej ceny, którą należy zapłacić, wskazanych w art. 23 ust. 1 zd. 2 i 3 rozporządzenia Nr 1008/2008, i które są tym samym związane z usługami, które – pełniąc funkcję uzupełniającą w stosunku do samego przewozu lotniczego – nie są ani obowiązkowe, ani niezbędne dla transportu pasażerów, tak że klient decyduje się na ich przyjęcie albo odrzucenie. Z orzecznictwa TS wynika, że dopłaty do ceny z tytułu ubezpieczenia od kosztów rezygnacji z lotu lub transportu zarejestrowanego bagażu należy uznać za opcjonalne w rozumieniu art. 23 ust. 1 zd. 4 rozporządzenia Nr 1008/2008 (wyrok TS z 18.9.2014 r., Vueling Airlines, C-487/12, pkt 39). W ocenie TS Ryanair w ofertach internetowych dotyczących transportu pasażerów, ma obowiązek zamieszczenia, od pierwszego wskazania ceny, taryfy lotniczej, a także, oddzielnie, podatków, opłat, dopłat i należności, które są niemożliwe do uniknięcia i możliwe do przewidzenia. Natomiast opcjonalne dopłaty do ceny powinien przekazać w sposób wyraźny, przejrzysty i jednoznaczny na początku procesu rezerwacji. Trybunał stwierdził, że odnośnie opłat za odprawę pasażerów przez Internet z niezbędnego i obowiązkowego charakteru odprawy nie można automatycznie wywnioskować, że te koszty są niemożliwe do uniknięcia w rozumieniu art. 23 ust. 1 zd. 2 rozporządzenia Nr 1008/2008. Jeżeli przewoźnik lotniczy oferuje płatną usługę odprawy przez Internet, oferując alternatywne rozwiązania umożliwiające pasażerom nieodpłatną odprawę – zdaniem TS – opłat za odprawę pasażerów przez Internet nie można uważać za niemożliwy do uniknięcia element ostatecznej ceny, którą należy zapłacić, w rozumieniu art. 23 ust. 1 zd. 2 rozporządzenia Nr 1008/2008. Tym samym należy je uznać za opcjonalną dopłatę do ceny, którą konsument może przyjąć lub odrzucić. Opłaty takie można uznać za niemożliwe do uniknięcia jedynie w przypadku, gdy wszystkie sposoby odprawy proponowane przez przewoźnika lotniczego są odpłatne lub gdy konsumentowi nie zaproponowano żadnego wyboru pomiędzy różnymi sposobami odprawy. Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego będzie należało zbadanie, czy Ryanair zaoferował pasażerom możliwość bezpłatnej odprawy. W odniesieniu do VAT stosowanego do taryf lotów krajowych TS stwierdził, że chodzi o podatek w rozumieniu art. 23 ust. 1 zd. 2 i 3 rozporządzenia Nr 1008/2008. Tym samym ten podatek, związany z taryfą lotniczą, jest niemożliwy do uniknięcia i możliwy do przewidzenia, ponieważ jest on przewidziany w przepisach krajowych i jest automatycznie stosowany przy każdej rezerwacji lotu krajowego. Natomiast VAT stosowany do dopłat fakultatywnych dotyczących lotów krajowych jest, w ocenie TS, opcjonalną dopłatą do ceny w rozumieniu art. 23 ust. 1 zd. 4 rozporządzenia Nr 1008/2008. Trybunał stwierdził, że wskazanie określonego podatku powinno zawsze podążać za elementem ceny, z którym podatek ten się wiąże, jak wynika z art. 23 ust. 1 zd. 3 rozporządzenia Nr 1008/2008. Zgodnie z tym przepisem podatki dodane do taryfy lotniczej powinny być wskazane w ostatecznej cenie, jaką należy zapłacić. I tak, jeżeli podatek jest związany z taryfą lotniczą, musi on zostać przedstawiony w sposób odrębny wraz z tą taryfą od pierwszego wskazania ostatecznej ceny, jaką należy zapłacić, podczas gdy jeśli jest on związany z opcjonalną dopłatą do ceny, będzie musiał i może zostać wskazany w ostatecznej cenie, jaką należy zapłacić, dopiero w chwili wskazania dopłaty. Wymóg jasności i przejrzystości, którego przewoźnik lotniczy powinien przestrzegać przy przekazywaniu opcjonalnych dopłat do ceny na podstawie art. 23 ust. 1 zd. 4 rozporządzenia Nr 1008/2008 oznacza, że pasażer jest informowany o udziale, jaką stanowi VAT w kwocie dopłaty, gdy tylko zdecydował się on na opcjonalną usługę. Analizując kwestię opłat administracyjnych związanych z zakupami dokonanymi przy użyciu karty kredytowej innej niż wybrana przez przewoźnika lotniczego, TS stwierdził, że przewidywalność tych kosztów nie budzi wątpliwości, ponieważ ich zastosowanie wynika z samej polityki przewoźnika lotniczego w dziedzinie sposobu płatności. Jednakże nie można uznać, że dopłata do ceny jest możliwa do uniknięcia i że ma ona w konsekwencji charakter opcjonalny, w sytuacji gdy oferowany konsumentowi wybór jest uzależniony od nałożonego przez przewoźnika lotniczego warunku, zgodnie z którym bezpłatny charakter danej usługi jest zastrzeżony dla ograniczonego kręgu uprzywilejowanych konsumentów i de facto zobowiązuje konsumentów nienależących do tego kręgu albo do rezygnacji z bezpłatnego charakteru tej usługi, albo do natychmiastowej rezygnacji ze sfinalizowania swojego zakupu i podjęcia potencjalnie kosztownych działań w celu spełnienia wymaganego warunku, co pociąga za sobą ryzyko, że po dokonaniu tych działań nie będzie już można skorzystać z oferty po pierwotnie wskazanej cenie. Wynika z tego zdaniem TS, że takie koszty należy uznać nie tylko za możliwe do przewidzenia, lecz również za niemożliwe do uniknięcia, a w konsekwencji nie mogą one wchodzić w zakres pojęcia opcjonalnego dodatku do ceny w rozumieniu art. 23 ust. 1 zd. 4 rozporządzenia Nr 1008/2008. Reasumując TS orzekł, że art. 23 ust. 1 rozporządzenia Nr 1008/2008 należy interpretować w ten sposób, że opłaty za odprawę pasażerów, których uiszczenia nie można uniknąć z powodu braku alternatywnego sposobu bezpłatnej odprawy, VAT stosowany do krajowych taryf lotniczych oraz opłaty administracyjne za zakupy dokonane przy użyciu karty kredytowej innej niż wybrana przez przewoźnika lotniczego stanowią niemożliwe do uniknięcia i możliwe do przewidzenia elementy ceny w rozumieniu zdania drugiego tego przepisu. Natomiast przepis ten należy interpretować w ten sposób, że opłaty za odprawę pasażerów, których uiszczenia można uniknąć poprzez skorzystanie z opcji bezpłatnej odprawy, a także VAT stosowany do dopłat fakultatywnych dotyczących lotów krajowych, stanowią opcjonalną dopłatę do ceny w rozumieniu zdania czwartego tego przepisu. W niniejszym wyroku Trybunał analizował kwestię opłat za przewóz lotniczy. Rozważania TS chociaż dotyczą konkretnego stanu faktycznego mają uniwersalny charakter oraz zawierają praktyczne wskazówki interpretacyjne i dla organu i dla pełnomocników. Trybunał uzasadniając swoje stanowisko szeroko odwołał się do swojego dotychczasowego orzecznictwa uznając, że przewoźnik lotniczy ma obowiązek zamieszczenia, od pierwszego wskazania ceny, taryfy lotniczej, a także, oddzielnie, podatków, opłat, dopłat i należności, które są niemożliwe do uniknięcia i możliwe do przewidzenia. Trybunał podkreślił również, że opcjonalne dopłaty do ceny powinien przekazać w sposób wyraźny, przejrzysty i jednoznaczny na początku procesu rezerwacji. Wyrok TS z 23.4.2020 r., Ryanair, C-28/19
Trybunał Europejski stwierdził, że opłaty za odprawę pasażerów, VAT stosowany do taryf lotów krajowych oraz opłaty administracyjne za zakupy dokonane przy użyciu karty kredytowej innej niż wybrana przez przewoźnika są niemożliwe do uniknięcia i możliwe do przewidzenia, podczas gdy opłaty za odprawę pasażerów, które można uniknąć poprzez bezpłatną odprawę, oraz VAT stosowany do dopłat fakultatywnych dotyczących lotów krajowych, stanowią opcjonalne dopłaty do ceny.