Szczególne wymogi przy nabywaniu gruntów rolnych przez osoby prawne
Przepisy państwa członkowskiego dotyczące dodatkowych warunków nabywania gruntów rolnych przez osoby prawne kontrolowane przez cudzoziemców budzą kontrowersje związane z unijnym zakazem dyskryminacji. Sprawa spółki KOB z siedzibą na Łotwie, chcącej nabyć grunty rolnicze, wywołała pytanie prejudycjalne dotyczące zgodności tych przepisów z art. 18, 49 i 63 TFUE oraz art. 45 Karty Praw Podstawowych UE.
Tematyka: grunty rolne, osoby prawne, cudzoziemcy, dyskryminacja, TFUE, harmonizacja, dyrektywa 2006/123, swoboda przedsiębiorczości, TS, KOB, Łotwa
Przepisy państwa członkowskiego dotyczące dodatkowych warunków nabywania gruntów rolnych przez osoby prawne kontrolowane przez cudzoziemców budzą kontrowersje związane z unijnym zakazem dyskryminacji. Sprawa spółki KOB z siedzibą na Łotwie, chcącej nabyć grunty rolnicze, wywołała pytanie prejudycjalne dotyczące zgodności tych przepisów z art. 18, 49 i 63 TFUE oraz art. 45 Karty Praw Podstawowych UE.
Przepisy państwa członkowskiego wprowadzające dodatkowe warunki, w przypadku nabywania gruntów rolnych przez osoby prawne kontrolowane przez cudzoziemców są sprzeczne z unijnym zakazem dyskryminacji. Stan faktyczny KOB jest spółką z siedzibą na Łotwie, prowadzącą działalność handlową w sektorze rolnictwa. Jedynym członkiem jej zarządu jest VP (obywatel niemiecki) mający jako jedyny prawo do reprezentowania samodzielnie spółki. Udziały w KOB posiadają trzy spółki zarejestrowane na Łotwie, których wspólnikami są obywatele niemieccy. W 2018 r. KOB zawarła umowę, której przedmiotem było nabycie prawa własności gruntów rolnych o powierzchni ok. 8 ha, i wystąpiła do łotewskich władz z wnioskiem o wydanie zezwolenia na nabycie prawa własności tych gruntów. Właściwa łotewska komisja odmówiła wydania zezwolenia na nabycie. Zgodnie z łotewskim prawem osoba prawna może nabyć grunty rolne położone na Łotwie Jednakże w przypadku gdy osoba prawna jest reprezentowana lub kontrolowana przez obywatela innego państwa członkowskiego, muszą zostać spełnione dwa warunki. Po pierwsze, cudzoziemiec musi zarejestrować się w charakterze obywatela Unii na Łotwie, co implikuje posiadanie przez niego zamiaru przebywania na Łotwie przez ponad 3 miesiące, a po drugie, musi wykazać się znajomością języka łotewskiego na poziomie co najmniej B2. W skardze na tę decyzję KOB twierdziła, że te łotewskie przepisy są sprzeczne z zakazem dyskryminacji ze względu na przynależność państwową oraz z podstawowymi swobodami ustanowionymi w art. 18, 49 i 63 TFUE, a także w art. 45 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Pytanie prejudycjalne Czy art. 18, 49 i 63 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie stosowaniu uregulowania państwa członkowskiego, które uzależnia prawo osoby prawnej, której wspólnik lub wspólnicy reprezentujący wspólnie więcej niż połowę kapitału spółki powiązanego z prawem głosu i wszystkie osoby uprawnione do jej reprezentowania są obywatelami innych państw członkowskich, do nabycia prawa własności gruntu rolnego położonego na terytorium tego państwa członkowskiego od przedstawienia przez tych wspólników i osób uprawnionych do reprezentacji, po pierwsze, zaświadczenia o rejestracji w charakterze rezydentów państwa członkowskiego położenia nieruchomości, i po drugie, dokumentu poświadczającego posiadanie znajomości języka urzędowego tego państwa członkowskiego na poziomie umożliwiającym co najmniej uczestniczenie w rozmowie dotyczącej spraw codziennych lub kontekstu zawodowego? Stanowisko TS W dyrektywie 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 12.12.2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym (Dz.Urz.L z 2006 r., Nr 376, s. 36) ustanowiono ogólne przepisy ułatwiające korzystanie ze swobody przedsiębiorczości przez usługodawców. W art. 9–13 dyrektywy 2006/123 uregulowano wobec państw członkowskich szereg wymogów, jakie muszą spełniać ustanawiane przez nie przepisy krajowe, w przypadku gdy prowadzenie działalności usługowej jest uzależnione od wydania zezwolenia. Trybunał stwierdził, że w te przepisy dokonują wyczerpującej (pełnej) harmonizacji (wyrok TS z 14.7.2016 r., Promoimpresa i in., C-458/14 i C-67/15, EU:C:2016:558, pkt 60, 61). W ocenie TS sporne łotewskie uregulowanie może mieć wpływ na swobodę przedsiębiorczości i należy je badać w świetle przepisów rozdziału III dyrektywy 2006/123. Sporne łotewskie przepisy ustanawiają procedurę uprzedniego zezwolenia na nabycie przez osobę prawną prawa własności gruntów rolnych na Łotwie i uzależniają w tym kontekście wydanie zezwolenia od spełnienia pewnych warunków, w tym w szczególności złożenia pisemnego potwierdzenia, że dane grunty będą wykorzystywane do celów rolniczych z zapewnieniem ciągłości tej działalności. Procedura taka może być tożsama z „systemem zezwoleń” w rozumieniu art. 4 pkt 6 dyrektywy 2006/123, który definiuje go jako każdą procedurę, zgodnie z którą od usługodawcy lub usługobiorcy faktycznie wymaga się podjęcia kroków w celu uzyskania od właściwego organu formalnej lub dorozumianej decyzji dotyczącej podjęcia lub prowadzenia działalności usługowej. W art. 9 ust. 1 dyrektywy 2006/123 uzależniono możliwość ustanowienia przez państwa członkowskie systemu zezwoleń od spełnienia pewnych warunków. W szczególności ten system nie może być dyskryminujący w stosunku do usługodawcy. Również z art. 10 ust. 2 tej dyrektywy wynika wymóg, aby kryteria udzielenia zezwolenia nie miały charaktery dyskryminującego. W art. 14 dyrektywy 2006/123 przewidziano, że państwa członkowskie nie mogą uzależnić dostępu do działalności usługowej lub jej wykonywania na ich terytorium od spełnienia któregokolwiek z wymienionych wymogów. W szczególności, zgodnie z art. 14 pkt 1, zabronione jest ustanowienie wymogów dyskryminujących bezpośrednio lub pośrednio ze względu na przynależność państwową oraz wymogów posiadania miejsca zamieszkania na jego terytorium w stosunku do wspólników, członków zarządu lub organów nadzorczych usługodawcy. Z orzecznictwa TS wynika, że zarówno z treści art. 14 dyrektywy 2006/123, jak i ogólnej systematyki tej dyrektywy wynika, że nie można uzasadnić wymogów wymienionych w tym artykule (wyrok TS z 23.2.2016 r., Komisja/Węgry, C-179/14, EU:C:2016:108, pkt 45). Odnosząc się do niniejszej sprawy TS wskazał, że w sytuacji, gdy osoba prawna zamierzająca nabyć prawo własności gruntu rolnego położonego na Łotwie jest kontrolowana lub reprezentowana przez obywateli innych państw członkowskich, przepisy prawa krajowego będące przedmiotem postępowania głównego przewidują szczególne warunki, a mianowicie obowiązek dokonania przez owe osoby rejestracji w charakterze rezydenta Łotwy oraz wykazania znajomości języka urzędowego tego państwa członkowskiego na poziomie co najmniej B2, który zakłada, iż dana osoba jest w stanie uczestniczyć w języku urzędowym owego państwa członkowskiego w rozmowie dotyczącej spraw codziennych lub kontekstu zawodowego. Jednakże te warunki nie mają zastosowania do obywateli łotewskich. Wobec powyższego TS uznał, że sporne łotewskie powoduje bezpośrednią dyskryminacją ze względu na przynależność państwową. Zatem są one sprzeczne z art. 9, 10 i 14 dyrektywy 2006/123. Reasumując TS orzekł, że art. 9, 10 i 14 dyrektywy 2006/123 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie stosowaniu uregulowania państwa członkowskiego, które uzależnia prawo osoby prawnej, której wspólnik lub wspólnicy reprezentujący wspólnie więcej niż połowę kapitału spółki powiązanego z prawem głosu i wszystkie osoby uprawnione do jej reprezentowania są obywatelami innych państw członkowskich, do nabycia prawa własności gruntu rolnego położonego na terytorium tego państwa od przedstawienia przez tych wspólników i osoby uprawnione do reprezentacji, po pierwsze, zaświadczenia o rejestracji w charakterze rezydentów państwa członkowskiego położenia nieruchomości, i po drugie, dokumentu poświadczającego posiadanie znajomości języka urzędowego owego państwa członkowskiego na poziomie umożliwiającym co najmniej uczestniczenie w rozmowie dotyczącej spraw codziennych lub kontekstu zawodowego. Komentarz W niniejszym wyroku TS analizował zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową w odniesieniu do łotewskich przepisów dotyczących nabywania nieruchomości przez spółki kontrolowane lub reprezentowane prze cudzoziemców. Należy zwrócić uwagę na to, że TS rozpatrzył niniejsza sprawę nie w świetle swobody przedsiębiorczości uregulowanej w art. 49 TFUE, ale dyrektywy 2006/123. Wynika to z reguły wypracowanej w orzecznictwie TS, zgodnie z którą wszystkie środki krajowe w ramach dziedziny będącej przedmiotem wyczerpującej unijnej harmonizacji powinny być oceniane w świetle tych przepisów harmonizujących, a nie prawa pierwotnego (zob. wyrok TS z 16.12.2008 r., Gysbrechts i Santurel Inter, C-205/07, EU:C:2008:730, pkt 33). Wyrok TS z 11.6.2020 r., KOB, C-206/19
Wyrokiem TS z 11.6.2020 r. stwierdzono, że łotewskie przepisy naruszają dyrektywę 2006/123 dotyczącą swobody przedsiębiorczości. Decyzja ta miała istotne znaczenie dla zagwarantowania równego traktowania obywateli innych państw członkowskich w zakresie nabywania gruntów rolnych na Łotwie.