Ograniczenie liczby posiadanych akcji
Państwo członkowskie narusza prawo Unii wprowadzając limit posiadania 5% akcji w spółkach inwestycyjnych. Sprawa dotyczy sprzedaży akcji w celu spełnienia limitu, spierana przed rumuńskim sądem. Trybunał uznał, że ograniczenie przepływu kapitału jest nieuzasadnione, jeśli nie wynika z względów interesu ogólnego.
Tematyka: limit posiadania akcji, przepływ kapitału, swoboda inwestycji, Trybunał Sprawiedliwości UE, interes ogólny, uregulowania krajowe
Państwo członkowskie narusza prawo Unii wprowadzając limit posiadania 5% akcji w spółkach inwestycyjnych. Sprawa dotyczy sprzedaży akcji w celu spełnienia limitu, spierana przed rumuńskim sądem. Trybunał uznał, że ograniczenie przepływu kapitału jest nieuzasadnione, jeśli nie wynika z względów interesu ogólnego.
Państwo członkowskie wprowadzając limit posiadania 5% akcji w kapitale spółek inwestycyjnych, co do zasady, narusza prawo Unii. Stan faktyczny R była akcjonariuszem BC (spółka inwestycyjna powstała w wyniku procesu rumuńskiej prywatyzacji). Akcje BC są przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym, zaś R posiadała 4,55498% praw głosu z nimi związanych. R zbyła następnie wszystkie posiadane w tej spółce akcje na rzecz A. Następnie rumuński organ nadzoru finansowego wydał decyzje w konsekwencji których miały zostać podjęte środki w celu zawieszenia wykonywania praw głosu z akcji wyemitowanych przez BC, które przekraczały 5% praw głosu, a określeni akcjonariusze powinni w terminie 3 miesięcy sprzedać część akcji posiadanych w BC, tak aby przysługujące im łącznie akcje nie przekraczały limitu 5% ustanowionego w uregulowaniu rumuńskim. Uznawszy, że te decyzje administracyjne są sprzeczne z prawem Unii, m.in. R i A wniosły skargę do sądu w Bukareszcie. Pytanie prejudycjalne Czy art. 63 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisowi krajowemu, który przewiduje wynoszący 5% limit udziałów w kapitale spółek inwestycyjnych? Stanowisko TS Zgodnie z orzecznictwem Trybunału art. 63 TFUE w sposób generalny zakazuje ograniczeń w przepływie kapitału między państwami członkowskimi (wyrok TS z 6.3.2018 r., SEGRO i Horváth, C-52/16 i C-113/16, EU:C:2018:157, pkt 61). Ponieważ w TFUE brak definicji pojęcia „przepływ kapitału” w rozumieniu art. 63 ust. 1 TFUE, Trybunał uznał za wskazówkę interpretacyjną nomenklaturę przepływów kapitału zawartą w załączniku I do dyrektywy Rady 88/361/EWG z 24.6.1988 r. w sprawie wykonania art. 67 TWE [artykuł uchylony przez traktat z Amsterdamu] (Dz.Urz. UE L z 1988 r. Nr 178, s. 5). Trybunał orzekł, że przepływem kapitału w rozumieniu art. 63 ust. 1 TFUE są w szczególności inwestycje bezpośrednie, czyli inwestycje w formie udziałów w danym przedsiębiorstwie poprzez posiadanie akcji, które dają możliwość rzeczywistego udziału w zarządzaniu tym przedsiębiorstwem i sprawowaniu nad nim kontroli (wyrok TS z 22.10.2013 r., Essent i in., od C-105/12 do C‑ 107/12, EU:C:2013:677, pkt 40). Ze względu na to, że inwestycje bezpośrednie mają na celu ustanowienie lub utrzymanie trwałych i bezpośrednich powiązań między osobą, która wniosła kapitał, a przedsiębiorcą, któremu udostępnia ona kapitał, akcjonariusze muszą mieć możliwość rzeczywistego udziału w zarządzaniu spółką lub w sprawowaniu nad nią kontroli (zob. podobnie wyrok z 10.11.2011 r., Komisja/Portugalia, C-212/09, EU:C:2011:717, pkt 43). Wobec powyższego TS stwierdził, że objęcie akcji w kapitale spółki inwestycyjnej, takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, w szczególności w zakresie, w jakim łączy się ono z prawami głosu odpowiadającymi procentowi obejmowanych udziałów, wchodzi w zakres pojęcia „przepływ kapitału” w rozumieniu art. 63 ust. 1 TFUE. Trybunał wyjaśnił, że przepis krajowy może zostać zakwalifikowany jako „ograniczenie” w rozumieniu art. 63 ust. 1 TFUE, nawet jeśli nie ustanawia on dyskryminacji lub formalnego rozróżnienia między osobami ze względu na ich przynależność państwową, miejsce zamieszkania lub siedzibę ani ze względu na pochodzenie ich kapitału. Dla dokonania takiej kwalifikacji wystarczy, aby dany przepis krajowy mógł utrudniać lub ograniczać nabywanie akcji w danych spółkach bądź zniechęcać inwestorów z innych państw członkowskich do inwestowania w ich kapitał (wyrok TS z 23.10.2007 r., Komisja/Niemcy, C-112/05, EU:C:2007:623, pkt 19). Z orzecznictwa TS wynika, że jest tak w szczególności w przypadku uregulowania krajowego, które przewiduje zawieszenie praw głosu związanych z udziałami w kapitale niektórych przedsiębiorstw (wyrok TS z 2.6.2005 r., Komisja/Włochy, C-174/04, EU:C:2005:350, pkt 30). W ocenie TS podobnie skutkiem przepisu krajowego, który przewiduje wynoszący 5% limit udziałów w kapitale spółki inwestycyjnej, jest zniechęcenie do dokonywania inwestycji w postaci udziałów w przedsiębiorstwie poprzez posiadanie akcji. Akcje te mogą bowiem dawać możliwość rzeczywistego udziału w zarządzaniu przedsiębiorstwem i w sprawowaniu nad nim kontroli, ponieważ posiadanie akcji wiąże się w szczególności z prawami głosu proporcjonalnymi do posiadanych udziałów. Trybunał uznał, że tego rodzaju przepis krajowy stanowi więc ograniczenie swobodnego przepływu kapitału w rozumieniu art. 63 ust. 1 TFUE. Zgodnie z orzecznictwem TS swoboda przepływu kapitału może zostać ograniczona na mocy uregulowań krajowych, jeśli są one uzasadnione względami wymienionymi w art. 65 TFUE lub nadrzędnymi względami interesu ogólnego, o ile na szczeblu Unii nie istnieje przepis harmonizujący, który przewiduje środki konieczne dla zagwarantowania ochrony wchodzących w grę uzasadnionych interesów (wyrok TS z 23.10.2007 r., Komisja/Niemcy, C-112/05, EU:C:2007:623, pkt 72). W przypadku braku tego rodzaju harmonizacji do państw członkowskich zasadniczo należy decyzja co do poziomu, na jakim chcą zapewnić ochronę takich uzasadnionych interesów, oraz co do sposobu, w jaki ten poziom ochrony chcą osiągnąć. Są one jednak ograniczone ramami wyznaczonymi w TFUE, który wymaga, aby podjęte środki były właściwe dla zagwarantowania osiągnięcia zamierzonego przez nie celu i nie wykraczały poza to, co jest konieczne dla jego osiągnięcia (wyrok Komisja/Niemcy, C-112/05, pkt 73). W ocenie TS przepis krajowy, który przewiduje wynoszący 5% limit udziałów w kapitale spółki inwestycyjnej taki jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, nie może być uzasadniony na podstawie względów wymienionych w art. 65 TFUE. Tego rodzaju przepis nie wchodzi bowiem w zakres prawa podatkowego, o którym mowa w art. 65 ust. 1 lit. a) TFUE, ani nie ma na celu zapobiegania naruszeniom uregulowania krajowego, w związku z czym nie może być uzasadniony na podstawie art. 65 ust. 1 lit. b) TFUE. Ponadto, zgodnie z orzecznictwem, przewidziane w tym ostatnim postanowieniu względy porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego mogą być przywołane jedynie w przypadku realnego i wystarczająco poważnego zagrożenia naruszającego podstawowy interes społeczny i nie mogą ponadto służyć celom czysto gospodarczym (wyrok TS z 7.6.2012 r., VBV – Vorsorgekasse, C-39/11, EU:C:2012:327, pkt 29). Następnie TS odniósł się do kwestii, czy przepis krajowy, który przewiduje wynoszący 5% limit udziałów w kapitale spółki inwestycyjnej, może być uzasadniony nadrzędnym względem interesu ogólnego. W niniejszej sprawie rumuński rząd wskazuje, że jedynym celem spółek inwestycyjnych utworzonych w 1996 r. w formie spółek akcyjnych jest dokonywanie inwestycji zbiorowych poprzez lokowanie funduszy w płynne instrumenty finansowe zgodnie z zasadą dywersyfikacji ryzyka i zarządzania ostrożnościowego. Te spółki inwestycyjne są zatem przedsiębiorstwami zbiorowego inwestowania mającymi umożliwić powszechne inwestycje finansowe. W tym kontekście wysoki stopień rozproszenia struktury ich akcjonariatu ma na celu zapewnienie ochrony ogólnego interesu wszystkich akcjonariuszy w taki sposób, aby jedna osoba lub grupa osób działających w porozumieniu nie mogły przejąć kontroli nad strategicznymi decyzjami jednej z tych spółek. Zdaniem TS celem zapewnienia rozproszenia akcjonariatu niektórych spółek i nwestycyjnych podyktowana jest względem o charakterze gospodarczym, który dotyczy zresztą jedynie osób posiadających akcje w takich spółkach. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału względy o charakterze gospodarczym nie mogą stanowić nadrzędnych względów interesu ogólnego uzasadniających ograniczenie swobody przepływu kapitału (wyrok TS z 8.7.2010 r., Komisja/Portugalia, C-171/08, EU:C:2010:412, pkt 71). W ocenie TS – z zastrzeżeniem ustaleń, których powinien dokonać sąd odsyłający – przepis krajowy, który przewiduje wynoszący 5% limit udziałów w kapitale spółki inwestycyjnej, taki jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, stanowi ograniczenie swobody przepływu kapitału, które nie jest uzasadnione ani względami wymienionymi w art. 65 TFUE, ani nadrzędnym względem interesu ogólnego. Reasumując TS orzekł, że art. 63 TFUE należy interpretować w ten sposób, iż stoi on na przeszkodzie przepisowi krajowemu, który przewiduje wynoszący 5% limit udziałów w kapitale spółki inwestycyjnej, jeżeli ten przepis nie jest uzasadniony nadrzędnym względem interesu ogólnego, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego. Komentarz Trybunał potwierdził w niniejszym wyroku, że pojęcie „przepływ kapitału” w rozumieniu art. 63 ust. 1 TFUE obejmuje posiadanie akcji, które dają możliwość rzeczywistego udziału w zarządzaniu daną spółką oraz sprawowania nad nią kontroli. W ocenie TS regulacje państwa członkowskiego, które wprowadzają, tak jak w rozpatrywanej sprawie limit posiadanych akcji w określonych spółkach, stanowią ograniczenie swobody przepływu kapitału. Co do zasady, takie regulacje mogą być jednak zgodne z prawem Unii, jeśli są uzasadnione względami wymienionymi w art. 65 TFUE lub nadrzędnymi względami interesu ogólnego. Zatem każdorazowo sąd albo organ krajowy rozpatrujący daną sprawę powinien zweryfikować powyższą kwestię przy zastrzeżeniu, że względy o charakterze gospodarczym – zgodnie z jednolitym stanowiskiem TS – nie mogą uzasadniać ograniczenia tej swobody. Wyrok TS z 16.9.2020 r., Romenergo i Aris Capital, C-339/19
Trybunał potwierdził, że posiadanie akcji wpływa na swobodę przepływu kapitału. Ograniczenia mogą być dopuszczalne pod warunkiem uzasadnienia względami interesu ogólnego lub zgodności z przepisami Unii. Decyzje TS podkreślają, że względy gospodarcze nie stanowią wystarczającego uzasadnienia dla ograniczeń.