Pożyczki dla przedsiębiorstw w związku z COVID‑19

Unijny Sąd orzekł o zgodności systemu pomocy państwa z celami przeciwdziałania skutkom pandemii COVID-19. Sporny system pomocy dla przedsiębiorstw lotniczych poddany analizie, a decyzja Komisji uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym. Sprawa dotyczyła koncesji lotniczych w Szwecji i dyskryminacji ze względu na przynależność państwową. Sąd stwierdził, że system pomocy jest zgodny z unijnymi przepisami i spełnia wymogi odstępstwa przewidziane w TFUE.

Tematyka: pomoc państwa, przedsiębiorstwa lotnicze, system pomocy, pandemia COVID-19, zgodność z TFUE, decyzja Komisji, unijny rynek wewnętrzny

Po raz pierwszy unijny Sąd orzekał o zgodności systemu pomocy państwa przyjętego w celu
przeciwdziałania skutkom pandemii COVID-19 z art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej z 25.3.1957 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864[2]; dalej: TFUE). Sąd uznał, że system pomocy
mający rzeczywiście na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego
i niewykraczający, co się tyczy zasad przyznawania pomocy, poza to, co było konieczne do osiągnięcia celu
tego systemu jest zgodny z regułami unijnego rynku wewnętrznego.
Stan faktyczny
W kwietniu 2020 r. Szwecja zgłosiła Komisji Europejskiej środek pomocy w postaci programu gwarantowanych
pożyczek dla niektórych przedsiębiorstw lotniczych (dalej: sporny system pomocy). Sporny system ma na celu
zapewnienie, aby przedsiębiorstwa lotnicze posiadające koncesję wydaną przez to państwo członkowskie (dalej jako:
szwedzka koncesja) i pełniące istotną rolę w systemie komunikacji tego państwa utrzymały wystarczającą płynność
finansową. Spornym systemem są objęte przedsiębiorstwa lotnicze posiadające, na dzień 1.1.2020 r., szwedzką
koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w dziedzinie przewozów lotniczych. Koncesje ta udzielana jest
na podstawie art. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 1008/2008/WE z 24.9.2008 r. w sprawie
wspólnych zasad wykonywania przewozów lotniczych na terenie Wspólnoty (Dz.Urz. UE L z 2008 r. Nr 293, s. 3),
z wyjątkiem przedsiębiorstw lotniczych, świadczących usługi charterowe.
Następnie Komisja wydała decyzję (dalej: zaskarżona decyzja), w której oceniła zgodność przedmiotowego środka,
stanowiącego pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, z rynkiem wewnętrznym w świetle komunikatu
z 19.3.2020 r. „Tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej
epidemii COVID‑ 19” (Dz.Urz. UE C z 2020 r. Nr 91 I, s. 1 ze zm.). Komisja uznała, że sporny system pomocy jest
zgodny z rynkiem wewnętrznym w świetle art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE.
Ryanair DAC (dalej jako: R) z siedzibą Irlandii żądała stwierdzenia nieważności tej decyzji.

R twierdził, że sporny system pomocy:

• wprowadza dyskryminację ze względu na przynależność państwową;
• nie jest ani konieczny, ani proporcjonalny do osiągnięcia wyznaczonego mu celu;
• ogranicza on swobodę świadczenia usług;
• wprowadzone w ten sposób ograniczenie nie jest uzasadnione.
Stanowisko Sądu
W art. 2 pkt 26 rozporządzenia 1008/2008/WE „główne miejsce prowadzenia działalności” zostało zdefiniowane
jako siedziba główna lub siedziba statutowa unijnego przewoźnika lotniczego w państwie członkowskim,
w którym wykonywane są główne czynności finansowe i prowadzona jest kontrola działalności tego
przewoźnika, w tym zarządzanie ciągłą zdatnością do lotu. Zatem to pojęcie odpowiada w praktyce siedzibie danego
przewoźnika (wyrok TSUE z 18.3.2014 r., C-628/11 w sprawie International Jet Management, EU:C:2014:171, pkt
66).
W niniejszej sprawie kryterium posiadania szwedzkiej koncesji, powoduje odmienne traktowaniem
przedsiębiorstw lotniczych mających główne miejsce prowadzenia działalności w Szwecji, które mogą
skorzystać z pożyczki gwarantowanej przez państwo, oraz przedsiębiorstw mających główne miejsce
prowadzenia działalności w innym państwie członkowskim, a przy tym realizujących połączenia lotnicze
w Szwecji, do Szwecji i ze Szwecji w ramach swobody świadczenia usług i swobody przedsiębiorczości, które to
przedsiębiorstwa nie mogą ubiegać się o takie pożyczki. R twierdziła, że to odmienne traktowanie może być
utożsamiane z dyskryminacją w rozumieniu art. 18 ak. 1 TFUE. Zgodnie z tym postanowieniem zakazana jest
wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową w zakresie stosowania Traktatów „bez uszczerbku
dla postanowień szczególnych, które one przewidują”.
Celem spornego systemu pomocy jest zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce szwedzkiej
spowodowanym przez pandemię COVID‑ 19 – co odpowiada jednej z przesłanek w art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE –
poprzez zapewnienie funkcjonowania systemu komunikacji Szwecji. Sąd uznał, że ponieważ w zaskarżonej decyzji
wykazano wystąpienie zarówno poważnych zaburzeń w szwedzkiej gospodarce ze względu na pandemię

COVID‑ 19, jak i poważnych negatywnych skutków tej pandemii dla sektora lotniczego w Szwecji, a zatem dla
realizacji połączeń lotniczych na terytorium tego państwa członkowskiego, cel rozpatrywanego systemu pomocy
spełnia przesłanki określone w art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE.
Zasady funkcjonowania rozpatrywanego systemu pomocy polegają na udzieleniu gwarancji państwa, która pozwala
kwalifikującym się do uzyskania pomocy przedsiębiorstwom na przezwyciężenie związanych z utrzymaniem
płynności finansowej trudności spowodowanych ograniczeniem ruchu lotniczego w Szwecji w wyniku pandemii
COVID‑ 19 w drodze zaciągania pożyczek w bankach. Sąd stwierdził, że Szwecja, przyjmując rozpatrywany system
pomocy, zamierzała przyjąć na podstawie pkt 5 ram tymczasowych środek zachęcający skierowany do sektora
bankowego, polegający na udzieleniu gwarancji państwowej w odniesieniu do nowych pożyczek, które mogły zostać
zaciągnięte do 31.12.2020 r.
R utrzymuje, że w zaskarżonej decyzji nie wykazano, jakoby istniała konieczność uzależnienia przyznawania pomocy
od posiadania wydanej przez władze szwedzkie koncesji na prowadzenie działalności w Unii. Sąd nie podzielił tego
stanowiska.
Po pierwsze wskazał, że istotą tego systemu są gwarancje państwowe pozwalające instytucjom bankowym na
udzielanie pożyczek na okres nieprzekraczający 6 lat. Tym samym zainteresowane państwo członkowskie stara się
zyskać pewność co do trwałości obecności przedsiębiorstw lotniczych kwalifikujących się do objęcia gwarancją,
dążąc do zapewnienia, aby te przedsiębiorstwa mogły być obecne na terytorium szwedzkim w celu realizowania
spłaty udzielonych pożyczek, dzięki czemu liczba sytuacji, w których dochodziłoby do uruchomienia gwarancji
państwowej zostanie ograniczona do minimum. Tymczasem kryterium posiadania szwedzkiej koncesji, które wiąże
się z wymogiem, aby główne miejsce prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwo lotnicze znajdowało się na
terytorium szwedzkim, pozwala upewnić się, że obecność danego przedsiębiorstwa w tym państwie jest względnie
stabilna, dzięki czemu władze państwa członkowskiego przyznającego pomoc mogą kontrolować sposób, w jaki ta
pomoc jest wykorzystywana przez beneficjentów.
Po drugie, te zasady przyznawania pomocy odzwierciedlają możliwość i obowiązek przeprowadzenia przez władze
szwedzkie kontroli finansowej beneficjentów.
Po trzecie, przepisy rozporządzenia 1008/2008/WE ustanawiają wzajemne obowiązki regulacyjne między
przedsiębiorstwami lotniczymi posiadającymi szwedzką koncesję a szwedzkimi władzami, a zatem kreują szczególny
i stabilny związek między nimi, odpowiadający we właściwy sposób przesłankom określonym w art. 107 ust. 3 lit. b)
TFUE, które wymagają, aby pomoc dążyła do zaradzenia poważnym zaburzeniom w gospodarce danego państwa
członkowskiego. Zdaniem Sądu nie ulega wątpliwości, że przyjmując analizowane kryterium, w powiązaniu
z kryterium niekwalifikowalności przedsiębiorstw lotniczych wykonujących loty czarterowe, Królestwo Szwecji starało
się zasadniczo zapewnić, aby istniał trwały związek między tym państwem a przedsiębiorstwami lotniczymi
korzystającymi z gwarancji, przejawiający się w obecności na jego terytorium ważnej osoby prawnej, a mianowicie
głównego miejsca prowadzenia działalności danego przedsiębiorstwa lotniczego. Dzięki ograniczeniu możliwości
korzystania z pomocy wyłącznie do przedsiębiorstw lotniczych posiadających szwedzką koncesję, ze względu na ich
trwałe i wzajemne powiązanie ze szwedzką gospodarką i wyłączeniu takiej możliwości w odniesieniu do
przedsiębiorstw obsługujących loty czarterowe – zdaniem Sądu – sporny system pomocy jest właściwy dla realizacji
celu w postaci zaradzenia poważnym zaburzeniom w gospodarce tego państwa członkowskiego.
W ocenie Sądu cel rozpatrywanego systemu pomocy spełnia wymogi odstępstwa przewidzianego w art. 107
ust. 3 lit. b) TFUE, a zasady przyznawania pomocy nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia
tego celu.
Reasumując Sąd oddalił skargę R w całości.

Komentarz
Sąd badał po raz pierwszy kwestię zgodności z prawem systemu pomocy państwa przyjętego w celu
przeciwdziałania skutkom pandemii COVID-19, w świetle art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE. Na podstawie tego
postanowienia TFUE za zgodną z rynkiem wewnętrznym można uznać pomoc mającą na celu w szczególności
zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego. W niniejszym wyroku Sąd
przeprowadził szczegółową analizę, oceniając czy sporny szwedzki system pomocy ma rzeczywiście na celu
zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce tego państwa członkowskiego i nie wykracza poza to, co było
konieczne do osiągnięcia celu tego systemu. Sąd uznał, że konsekwencje, jakie ten system powoduje ze względu na
fakt, iż szwedzkie władze ograniczyły jego zakres stosowania do przedsiębiorstw lotniczych, które posiadają
szwedzką koncesję oraz których główna działalność nie polega na wykonywaniu lotów czarterowych, nie naruszają
art. 18 ak. 1 TFUE.
Powyższe stanowisko będzie wiążące dla oceny zgodności polskich środków stosowanych celem zapobieżenia
pandemii COVID‑ 19 z art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE.
Na marginesie warto zauważyć, że w tego samego dnia, co niniejszy wyrok, TSUE wydał również wyrok w sprawie

Ryanair/Komisja z 17.2.2021 r., T-259/20,
dotyczący kwestii zgodności z art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE systemu
pomocy przyjętego przez Francję w reakcji na konsekwencje pandemii COVID-19 na francuskim rynku przewozów
lotniczych.

Wyrok Sądu z 17.2.2021 r.,T‑ 238/20,
- Ryanair przeciwko Komisji

Sąd oddalił skargę R w całości, potwierdzając zgodność szwedzkiego systemu pomocy państwa z rynkiem wewnętrznym. Decyzja ta będzie ważna dla oceny zgodności innych środków państw członkowskich z wymogami TFUE dotyczącymi zaradzania poważnym zaburzeniom gospodarczym w kontekście pandemii COVID-19.