Nowa ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawił projekt nowej ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Projekt ma na celu wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/633/UE z 17.4.2019 r. w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorcami w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych.
Tematyka: ustawa, przeciwdziałanie nieuczciwemu wykorzystywaniu, przewaga kontraktowa, produkty rolne, produkty spożywcze, łańcuch dostaw, dyrektywa 2019/633/UE, ochrona interesów, praktyki zakazane, Prezes UOKiK
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawił projekt nowej ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Projekt ma na celu wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/633/UE z 17.4.2019 r. w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorcami w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych.
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawił projekt nowej ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Projekt ma na celu wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/633/UE z 17.4.2019 r. w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorcami w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych (Dz.Urz. UE L z 2019 r., Nr 111, s. 59). • Nowa ustawa ma zastąpić obowiązującą od 12.7.2017 r. ustawę o tym samym tytule czyli ustawę z 15.12.2016 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1213, dalej PrzeciwPrzewKontrU). • Planuje się, że przepisy nowej ustawy wejdą w życie 1.5.2021 r. W praktyce na rynku rolno-żywnościowym, z uwagi na specyficzne łańcuchy dostaw produktów rolnych i spożywczych, często występują znaczne różnice w sile przetargowej między dostawcami a nabywcami produktów rolnych i spożywczych. Skutkuje to częstym stosowaniem nieuczciwych praktyk handlowych. W Polsce występują silne ekonomicznie i mocno skonsolidowane podmioty sektora dystrybucji oraz przetwórstwa oraz o wiele słabsze i znacznie rozdrobnione podmioty produkujące surowce rolne i artykuły spożywcze. Znaczące różnice w potencjale ekonomicznymi między dostawcą a nabywcą niestety często prowadzą do stosowania nieuczciwych praktyk handlowych przez podmioty silniejsze. Wywierają one presję na marże i zyski słabszych podmiotów gospodarczych. Skutkuje to niewłaściwą alokacją zasobów, a w skrajnych przypadkach może nawet prowadzić do wypierania najsłabszych podmiotów z rynku. Aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie łańcucha dostaw produktów rolnych i żywności trzeba zapewnić dobre relacje między wszystkimi jego ogniwami. Służyć ma temu określenie na poziomie unijnym minimalnych, jednolitych ram postępowania w przypadku stosowania na rynku rolno-żywnościowym nielegalnych praktyk. Ramy te wprowadza dyrektywa 2019/633/UE, implementowana do polskiego prawodawstwa właśnie poprzez nową ustawę omawianą w niniejszym artykule. Aktualnie PrzeciwPrzewKontrU określa zasady i tryb przeciwdziałania praktykom nieuczciwie wykorzystującym przewagę kontraktową przez nabywców produktów rolnych lub spożywczych lub dostawców tych produktów, jeżeli to wykorzystywanie wywołuje lub może wywołać skutki na terytorium Polski. Ustawa ma zastosowanie do umów nabycia produktów rolnych lub spożywczych, z wyłączeniem dostaw bezpośrednich zawieranych między nabywcami tych produktów a ich dostawcami. Ustawa zakazuje nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej nabywcy względem dostawcy oraz dostawcy względem nabywcy. Przy czym za przewagę kontraktową ustawa uznaje występowanie znacznej dysproporcji w potencjale ekonomicznym nabywcy względem dostawcy albo dostawcy względem nabywcy. PrzeciwPrzewKontrU nie zawiera natomiast zamkniętej listy nieuczciwych praktyk. W związku z tym, że wspomniana dyrektywa 2019/633/UE wprowadziła przepisy znacząco wychodzące poza zakres PrzeciwPrzewKontrU, zdecydowano się na przyjęcie zupełnie nowej ustawy pod tym samym tytułem. W nowej ustawie zachowano symetryczną ochronę dostawców i nabywców, obowiązującą w dotychczasowych przepisach. Nowa ustawa obejmuje swoim zakresem zasady i tryb przeciwdziałania praktykom nieuczciwie wykorzystującym przewagę kontraktową przez nabywców produktów rolnych lub spożywczych lub dostawców tych produktów, jeżeli to wykorzystywanie wywołuje lub może wywołać skutki na terytorium Polski oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów dostawców i nabywców. Ustawa stosowana będzie do umów nabycia produktów rolnych lub spożywczych zawieranych między nabywcami tych produktów a ich nabywcami. Na gruncie nowej ustawy za nabywcę uznawany będzie przedsiębiorca lub podmiot, który bezpośrednio lub pośrednio nabywa od dostawcy produkty rolne lub spożywcze. Natomiast za dostawcą będzie uważany przedsiębiorca, który wytwarza lub przetwarza produkty rolne lub spożywcze lub odpłatnie zbywa je nabywcy. Przy czym warto dodać, że projektowana ustawa przyjmuje definicję przedsiębiorcy określoną w art. 4 pkt 1 ustawy z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 275 ze zm., dalej: OchrKonkurU), co powoli na jej szerokie stosowanie w odniesieniu do różnorodnych podmiotów. Nowa ustawa obejmuje swoimi regulacjami znacznie szerszą niż dotychczas listę produktów rolnych i spożywczych – chodzi o produkty rolne i spożywcze wymienione w załączniku I do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej z 25.3.1957 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864[2]) lub produkty niewymienione w tym załączniku, ale przetworzone z przeznaczeniem do spożycia z wykorzystaniem produktów wymienionych w tym załączniku. Dzięki temu przepisami ustawy objęte będą też takie produkty jak pasze, zwierzęta żywe, nasiona i owoce oleiste będące przedmiotem produkcji rolników. Zgodnie z projektem nowej ustawy, wykorzystywanie przewagi kontraktowej jest nieuczciwe, jeżeli jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo narusza taki interes. Tak sformułowany przepis umożliwi szersze zastosowanie przepisów ustawy niż miało to miejsce dotychczas. Przy czym dla określenia przewagi kontaktowej projektowana ustawa przewiduje wykorzystanie stosunku wielkości ekonomicznej dostawcy i nabywcy, określanej przy pomocy wysokości rocznego obrotu dostawcy i nabywcy. W ustawie znajdą się dokładne określenia tych wielkości. Lista praktyk zakazanych W nowej ustawie znajdzie się także lista zakazanych praktyk wykorzystujących przewagę kontraktową, wzorowana na przepisach dyrektywy 2019/633/UE. Znajdą się na niej takie praktyki jak na przykład opóźnienie w płatnościach za dostarczone produkty przekraczające 30 dni, anulowanie przez nabywcę zamówienia przed upływem 30 dni przed przewidywanym dostarczeniem lub zebraniem produktów, żądania udzielenia rabatu, jednostronne zmiany warunków umowy, bezprawne pozyskiwanie tajemnic handlowych przedsiębiorstwa, pobieranie od dostawcy opłaty stanowiącej warunek przechowywania produktów, groźby podjęcia handlowych działań odwetowych, żądanie od dostawcy rekompensaty za koszty rozpatrzenia skarg konsumentów związanych ze sprzedażą produktów dostawcy mimo braku zaniedbania lub winy ze strony dostawcy czy też zwrot przez nabywcę dostawcy niesprzedanych produktów, bez zapłaty czy żądanie przez nabywcę od dostawcy zapłaty za prowadzenie marketingu produktów prowadzony przez nabywcę. Część wspomnianych praktyk można będzie uznać za dozwolone, jeśli strony umowy się na nie zgodzą. Projektowana ustawa przewiduje, że organem właściwym w sprawach praktyk polegających na nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej będzie Prezes Urządu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Jednym z narzędzi, jakim dysponował będzie Prezes będzie możliwość przedstawienia istotnego poglądu w sprawie, wzorowana na rozwiązaniach zawartych w art. 31d OchrKonkurU. Prezes Urzędu będzie też mógł zlecić Inspekcji Handlowej przeprowadzenie kontroli lub realizację innych zadań należących do zakresu jego działania w sprawach praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.
Nowa ustawa ma na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania łańcucha dostaw produktów rolnych i żywności oraz ochronę interesów zarówno dostawców, jak i nabywców. Przewiduje m.in. zakaz nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej, szczegółowe definicje praktyk zakazanych oraz organ odpowiedzialny za egzekwowanie przepisów.