Podatkowe skutki płatności czynszu dzierżawy gotówką

W przypadku dokonywania wielu płatności na podstawie jednej umowy dzierżawy, podatnik musi pamiętać o obowiązku dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego, gdy suma przekroczy 15 tys. zł. Czy wydatki związane z czynszem będą kosztem uzyskania przychodu? Poznaj interpretację organów podatkowych i orzeczenia sądowe dotyczące tej kwestii.

Tematyka: podatek dochodowy, czynsz dzierżawy, rachunek płatniczy, limit transakcji gotówkowych, interpretacja indywidualna, Naczelny Sąd Administracyjny

W przypadku dokonywania wielu płatności na podstawie jednej umowy dzierżawy zawartej między
przedsiębiorcami, od momentu przekroczenia przez sumę tych płatności kwoty 15 tys. zł, podatnik stosownie
do art. 22 ust. 1 ustawy z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2017 r. poz. 2168; dalej:
SwobDziałGospU) ma obowiązek dokonywać płatności czynszu za pośrednictwem rachunku płatniczego
a niewykonanie tego obowiązku powoduje, że wydatki te nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów
– wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Interpretacja indywidualna
We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej A.T. wskazała, że prowadzi jednoosobową działalność
gospodarczą, której głównym przedmiotem jest wynajem i zarządzanie nieruchomościami własnymi lub
dzierżawionymi. Na podstawie umowy dzierżawy wydzierżawia ona część nieruchomości od spółki jawnej i płaci
gotówką czynsz w stałej wysokości 3 tys. zł każdego miesiąca na podstawie wystawionej przez wydzierżawiającego
faktury. Umowa została zawarta na czas nieokreślony, z możliwością rozwiązania przez każdą ze stron
z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia. Podatniczka zwróciła się o wyjaśnienie:
Czy jej wydatki związane z zapłatą czynszu dzierżawnego będą stanowiły koszt uzyskania przychodu
w rozumieniu art. 22 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2020 r.
poz. 1426; dalej: PDOFizU), w której kwota czynszu za jeden okres rozliczeniowy (jeden miesiąc) wyniesie 3
tys. zł, czyli nie przekroczy limitu transakcji gotówkowych w rozumieniu art. 22p PDOFizU w zw. z art. 22
SwobDziałGospU?
Organ wskazał, w przypadku każdej transakcji o wartości przekraczającej 15 tys. zł istnieje obowiązek dokonywania
płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego, przy czym naruszenie tego obowiązku, a więc dokonanie płatności
w całości lub w części z pominięciem takiego rachunku, oznacza brak możliwości zaliczenia kosztu w tej części,
w jakiej płatność dotycząca tej transakcji została dokonana z pominięciem rachunku płatniczego. Organ wyjaśnił, że
pojęcie jednorazowej transakcji nie jest równoznaczne z terminem pojedynczej płatności, bowiem transakcją jest
umowa, będąca źródłem stosunku zobowiązaniowego. W rezultacie pod pojęciem jednorazowa wartość transakcji
należy rozumieć ogólną wartość należności lub zobowiązań, określoną w umowie zawartej między przedsiębiorcami.
Zdaniem organu, w przypadku umowy dzierżawy zawartej na czas nieokreślony kwalifikacja płatności zależy od
wysokości wynagrodzenia, okresu rozliczeniowego i okresu wypowiedzenia. Wydatki A.T. związane z zapłatą
czynszu dzierżawnego gotówką będą stanowiły koszt uzyskania przychodu w rozumieniu art. 22 PDOFizU jedynie
w odniesieniu do płatności dokonywanych przez okres pierwszych dwóch miesięcy dzierżawy. Natomiast
w przypadku zapłaty w formie gotówkowej czynszu w kolejnych miesiącach, wydatki te nie będą stanowiły kosztów
uzyskania przychodów, podatniczka już będzie wiedziała, że wartość transakcji przekroczy limit ustawowy.
Uchylenie interpretacji przez WSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uchylił zaskarżoną interpretację. Z art. 22p ust. 1 PDOFizU wynika, że
gdy stronami transakcji są przedsiębiorcy i jednorazowa wartość transakcji przekracza równowartość 15 tys. zł, aby
przedsiębiorca mógł odliczyć koszty podatkowe, będzie zobowiązany do dokonania płatności za pośrednictwem
rachunku płatniczego. Sąd wyjaśnił, że pojęcie jednorazowej transakcji nie może być utożsamiane z pojęciem
pojedynczej płatności, jest to bowiem ogólna wartość należności określona w umowie łączącej przedsiębiorców.
Zdaniem Sądu istotne jest rozgraniczenie między umowami zawartymi na czas określony i nieokreślony,
w pierwszym bowiem przypadku jednorazowa wartość transakcji wynika wprost z samej umowy, natomiast w drugim
uzależniona od czasu trwania umowy, a ten – aż do chwili jej zakończenia – nie jest znany. W takim przypadku
pojęcie jednorazowej wartości transakcji odnosi się do poszczególnych okresów rozliczeniowych, za które
przysługuje wynagrodzenie. W rezultacie skarżąca płacąca miesięcznie czynsz w kwocie 3 tys. zł, może uiszczać tę
należność w gotówce, bez narażania się na konsekwencje wynikające z art. 22p ust. 1 PDOFizU.
Oddalenie skargi przez NSA
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną uznając, że zaskarżone orzeczenie pomimo wadliwego
uzasadnienia odpowiada prawu. Jak wyjaśniono, w przypadku transakcji takich jak umowa dzierżawy, która zawarta
została na czas nieokreślony oraz przewiduje płatności okresowe, może wystąpić obowiązek określony przepisami
art. 22 ust. 1 pkt 1 i 2 SwobDziałGospU, bowiem zapłaty dokonywane na podstawie jednej umowy nie stanowią
transakcji wskazanej w tym przepisie, lecz płatności wynikające z tej transakcji.

W przypadku tego typu umów, jednorazowa wartość transakcji przekracza równowartość 15 tys. zł, gdy suma
rat czynszu płaconego na podstawie jednej umowy przekroczy tę kwotę. W uzasadnieniu wyroku wskazano,
że art. 22 ust. 1 pkt 2 SwobDziałGospU dotyczy zatem zarówno sytuacji, w której pierwsza zapłata, której na
podstawie jednej umowy ma dokonać podatnik przekracza 15 tys. zł, jak też sytuację, w której na podstawie
jednej umowy dokonywane są wielokrotne zapłaty o charakterze okresowym, których suma w pewnym
momencie staje się wyższa od tej kwoty. W przypadku dokonywania wielu płatności na podstawie jednej
umowy, od momentu przekroczenia przez sumę tych płatności kwoty 15 tys. zł, podatnik ma obowiązek
dokonywać płatności czynszu za pośrednictwem rachunku płatniczego a niewykonanie tego obowiązku
z mocy prawa wywołuje skutek określony w art. 22p ust. 1 PDOFizU, przy czym skutek ten dotyczy nadwyżki
ponad tę kwotę. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego przez jednorazową wartość transakcji należy
rozumieć wartość świadczeń dokonanych na podstawie jednej umowy stanowiącej podstawę prawną tych świadczeń.
Wyrok NSA z 19.2.2021 r., II FSK 2704/18

Sąd administracyjny wyjaśnił, że jednorazowa wartość transakcji nie jest równoznaczna z pojedynczą płatnością, lecz dotyczy ogólnej wartości zobowiązań wynikających z umowy. Podatnicy muszą uwzględniać limit transakcji gotówkowych i konieczność dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego.