Zmiany w kodeksie pracy - wliczanie okresów prowadzenia pozarolniczej działalności

Projekt ustawy o zmianie kodeksu pracy przewiduje wliczanie okresów prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej do stażu pracy, co ma umożliwić przyznanie pewnych uprawnień pracowniczych. Propozycja, skierowana do Sejmu w 2020 r., ma wejść w życie 1.1.2022 r. Zmiany miałyby dotyczyć osób prowadzących taką działalność oraz współpracujących przy jej wykonywaniu.

Tematyka: kodeks pracy, zmiany, prowadzenie działalności gospodarczej, wliczanie okresów, uprawnienia pracownicze, równość traktowania

Projekt ustawy o zmianie ustawy z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320, dalej jako: KP),
zawarty w druku nr 1137 przewiduje zmianę dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.
Chodzi o wliczanie okresów prowadzenia działalności, umożliwiające przyznanie pewnych uprawnień
pracowniczych.
• Jeszcze w 2020 r. propozycja wpłynęła do Sejmu, a w maju 2021 r. została skierowany do I czytania na
posiedzeniu Sejmu.
• Projekt przewiduje wliczanie okresów prowadzenia pozarolniczej działalności w rozumieniu przepisów o systemie
ubezpieczeń społecznych lub współpracy przy wykonywaniu tej działalności do okresów, od których zależą
świadczenia lub uprawnienia pracownika.
• W założeniu zmiany mają wejść w życie 1.1.2022 r.
Kogo dotyczy projekt?
Zakres podmiotowy regulacji dotyczyłby osób, wskazanych w art. 8 ust. 6 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 266, ze zm.), jak i osób które współpracowały przy wykonywaniu
poniższych działalności. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą uważa się:
1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów dot. prawa przedsiębiorców,
z wyjątkiem ust. 6a;
2) twórcę i artystę;
3) osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:
a) w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez
osoby fizyczne,
b) z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym
od osób fizycznych;
4) wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej
lub partnerskiej;
4a) akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy
lub usług;
5) osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich
zespół, w oparciu o prawo oświatowe.
Krzywdzące i niesprawiedliwe traktowanie osób prowadzących pozarolniczą działalność
W projekcie zaproponowano po art. 113 KP dodać art. 114 w brzmieniu: pracodawca jest obowiązany wliczać do
okresów, od których zależą świadczenia lub uprawnienia pracownika również poprzednio zakończone okresy
prowadzenia pozarolniczej działalności w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych lub współpracy
przy wykonywaniu tej działalności, za które zostały opłacone składki na ubezpieczenia społeczne.
Co istotne, przepis miałby obowiązywać wstecz, ponieważ w art. 2 projektu wskazano, że do stosunków pracy
nawiązanych przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej stosuje się art. 114 KP w brzmieniu nadanym ustawą
zmieniającą.
Sine qua non proponowanej regulacji jest opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne przez osoby prowadzące
pozarolniczą działalność gospodarczą, czy osoby współpracujące.
Jak jest wskazane w uzasadnieniu do projektowanych zmian, pomimo obowiązywania konstytucyjnej zasady
równości, pracownicy, którzy prowadzili przed nawiązaniem stosunku pracy działalność gospodarczą albo inną
działalność w szczególności twórczą lub artystyczną, do tej pory nie mieli wliczanych okresów tego typu działalności
do stażu prazy, pozwalającego na nabycie prawa do konkretnych świadczeń lub uprawnień pracowniczych.

Projektodawca wprost wskazuje, że dotychczasowe uregulowania są krzywdzące, niesprawiedliwe i naruszające
zasadę jednakowego traktowania osób, które znajdują się w porównywalnej sytuacji.
Przykładem uprawnień i świadczeń ze względu na zaliczenie stażu może być dodatek za wieloletnią pracę lub
nagroda jubileuszowa.
Przepis byłby wprowadzony po 113 KP, który wskazuje na zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu, bowiem jakakolwiek
dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek,
niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie
etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym
lub w niepełnym wymiarze czasu pracy - jest niedopuszczalna. Przepis zostałby więc umiejscowiony w dziale
pierwszym w rozdziale II KP pt. „Podstawowe zasady prawa pracy”. Jak podkreśla projektodawca do skutków
prawnych projektowanej ustawy oprócz realizacji funkcji regulacyjnej, należy zaliczyć urzeczywistnienie funkcji
o charakterze wytycznych legislacyjnych, skierowanych do prawodawcy, który powinien dostosować odpowiednio
dalsze regulacje prawne do ww. zasady.
Projekt ustawy zobowiązuje do stosowania regulacji: pracodawców ze sfery budżetowej, jak i mikroprzedsiębiorców,
małych i średnich przedsiębiorców.
Staż pracy a uprawnienia i świadczenia pracownicze
Ponadto KP przewiduje przykłady tzw. okresów zaliczalnych w kontekście stażu pracy. Co się tyczy okresów
pozostawania poza stosunkiem pracy, które na mocy konkretnego przepisu prawa są wliczane do stażu pracy.
Okresy takie często mają znaczenie dla ustalenia zakresu praw pracowniczych, świadczeń i uprawnień związanych
z zatrudnieniem (nawet w dalej przyszłości, np. nagroda jubileuszowa).
Okresy zaliczalne pod kątem zatrudnienia i stażu pracy mają niebagatelne znaczenie. Według projektodawcy staż
pracy „(…) jest to wykorzystywany w celu ustalenia świadczeń lub uprawnień pracownika czas trwania wykonywania
przez niego pracy w ramach stosunku pracy, w tym na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania
lub spółdzielczej umowy o pracę, bez względu na tryb rozwiązania stosunku pracy lub wielkość etatu. Do stażu pracy
wymaganego do nabycia świadczeń lub uprawnień pracowniczych wlicza się również inne okresy, jeżeli z mocy
odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze”.
Przykładem takich okresów zaliczalnych jest:
• okres nauki, który na podstawie KP wlicza się do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu;
• okresy pracy w gospodarstwie rolnym;
• okres czynnej służby wojskowej wliczany;
• okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych oraz konkretnych stypendiów.
Sytuacja pracowników, jest tym bardziej uprzywilejowana, że nawet art. 51 KP, reguluje status pracownika, który
podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, któremu wlicza się do okresu zatrudnienia okres pozostawania bez
pracy, za który przyznano wynagrodzenie. Okresu pozostawania bez pracy, za który nie przyznano wynagrodzenia,
nie uważa się za przerwę w zatrudnieniu, pociągającą za sobą utratę uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego
zatrudnienia.
Wadliwym rozwiązaniem prawnym jest więc pozbawienie osób, które przed nawiązaniem stosunku prowadzili
pozarolniczą działalność gospodarczą i co do zasady okres prowadzenia tej działalności nie podlega wliczeniu do
okresu, od którego zależą świadczenia lub uprawnienia pracownika, którego status już będą posiadali. Sytuacja
osób, które kilka czy nawet kilkanaście lat pracowały, jednak nie miały sensu stricto przymiotu pracownika
w rozumieniu art. 2 KP, jest bezzasadnie różnicowana. Konstytucyjna zasada ochrony pracy, wskazująca, że praca
znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej nie jest w tej sytuacji realizowana.

Projektodawca uzasadnia potrzebę zmian jako krok w kierunku równości traktowania osób w porównywalnej sytuacji. Zmiany miałby wprowadzić nowy artykuł 114 KP, nakładający na pracodawców obowiązek wliczania poprzednich okresów prowadzenia działalności do stażu pracy pracownika.