Urlop dla przedsiębiorców i rozszerzona definicja pracownika

Tematyka: urlop, przedsiębiorcy, definicja pracownika, zawieszenie działalności gospodarczej, kodeks pracy, prawo przedsiębiorców, samozatrudnieni, umowy cywilnoprawne

Rozszerzenie definicji pracownika oraz prawo do zawieszenia działalności gospodarczej przez
przedsiębiorców na czas urlopu wypoczynkowego - to najnowsze propozycje przedstawione w poselskim
projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz ustawy - Prawo przedsiębiorców (druk nr 1120).
• Projekt wpłynął do Sejmu 2.4.2021 r. a 20.4.2021 r. został skierowany do I czytania. Ustawa miałaby wejść w życie
1.1.2022 r.
• Swoje stanowiska do projektu przedstawili: ZUS, SN, NSZZ Solidarność oraz Forum Związków Zawodowych.
• Nad projektem nie przeprowadzono formalnych konsultacji społecznych.
Zmiana definicji pracownika
Głównym zamierzeniem projektu jest zmiana definicji pracownika i wprowadzenie m.in. dla przedsiębiorców,
samozatrudnionych czy zatrudnionych w ramach umów cywilnoprawnych możliwości 14-dniowego „urlopowego
zawieszenia działalności gospodarczej”. Projektodawca proponuje w ustawie z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U.
z 2020 r. poz. 1320; dalej: KP) wprowadzić zmiany w przepisie art. 2 KP poprzez rozszerzenie definicji pracownika.
Zmiana byłaby rewolucyjna, ponieważ zakres podmiotowy regulacji byłby rozszerzony o osoby samozatrudnione,
prowadzące własną jednoosobową działalność gospodarczą czy zatrudnione w ramach umów cywilnoprawnych.
Wydaje się, że taka zmiana niesłusznie zacierałaby granicę pomiędzy prawem pracy, prawem cywilnym i prawem
przedsiębiorców, tym bardziej, że brak doprecyzowania rodzaju umów i ustanowienie katalogu otwartego, daje wiele
podstaw do nadużyć prawa. Pomimo tego z uzasadnienia wynika, że zmiana „(…) z jednej strony pozwoli
zabezpieczyć słuszne interesy osób pracujących, z drugiej strony nie będzie stanowiła o zbyt daleko idącej ingerencji
w zasady swobody umów”.
Proponuje się, aby art. 2 KP, otrzymał takie brzmienie: Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy
o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, a także, w zakresie regulowanym
niniejszą ustawą, osoba świadcząca pracę na podstawie innej umowy, w szczególności umowy o świadczenie usług,
o ile wykonuje pracę osobiście, na stałe, przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, w wymiarze dobowym czasu
odpowiadającym wymiarowi nie mniejszemu niż 1/2 etatu umowy o pracę.
Na podstawie powyższego można uznać, że pracownikiem mogłaby być osoba wykonująca zlecenie, dzieło, umowę
agencyjną, świadcząca usługi, samozatrudniona czy współpracująca w ramach umowy B2B. Projektodawca
w uzasadnieniu wskazuje, że zmiana dotyczy osób świadczących pracę na podstawie innej umowy niż umowa
o pracę, w szczególności długotrwałych umów cywilnoprawnych, przez długotrwałość należy rozumieć okres nie
krótszy niż 6 – miesięcy. Innym ściśle określonym warunkiem jest osobisty charakter pracy (co przecież nie jest
typową cechą dla umów cywilnoprawnych), jak i stałe wykonywanie pracy (co jest pojęciem całkowicie
niedookreślonym), w wymiarze czasu odpowiadającym nie mniejszemu niż 1/2 etatu osoby zatrudnionej w ramach
umowy o pracy (przeciętnie 20 h pracy w tygodniu). Pomimo tych ścisłych przesłanek, m.in. wykonywania pracy na
stałe, projektodawca przeczy sam sobie, wskazując w uzasadnieniu, że regulacja jest skierowana do osób
wykonujących pracę w ramach doraźnej usługi świadczonej przez osobę zatrudnioną na podstawie umowy
cywilnoprawnej.
Urlopowe zawieszenie działalności gospodarczej
Ponadto proponuje się, aby w art. 152 KP po § 2 dodać § 3 w brzmieniu: Prawo do corocznego, nieprzerwanego
urlopu wypoczynkowego przysługuje także osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą
oraz wspólnikowi spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, nie zatrudniającym
pracowników. Z kolei w art. 154 § 1 KP dotyczącym wymiaru urlopu w pkt 2 proponuje się kropkę zamienić na średnik
i dodać pkt 3 o treści: 14 dni – w przypadku osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą.
W tym miejscu warto się zastanowić dlaczego projektodawca nie traktuje równo wszystkich pracujących, którzy w pkt
1 i 2 mają przewidziane prawo odpowiednio do 20 i 26 dni urlopu. Z uzasadnienia wynika, że osoba fizyczna
prowadząca działalność nie posiada żadnych uprawnień od odpoczynku od wykonywanej pracy, co nie jest prawdą
ponieważ przedsiębiorcy swobodnie decydują o czasie i sposobie wykonywanej przez siebie działalności. To właśnie
działalność gospodarczą cechuje szeroka swoboda jej prowadzenia, i nie jest wcale potrzebna do tego możliwość
krótkotrwałego, dobrowolnego zawieszenia działalności gospodarczej. Często zresztą umowy cywilnoprawne
przewidują tzw. płatną przerwę w świadczeniu usług.
Projektodawca nie zauważył, że w sytuacji wykonywania działalności gospodarczej w spółce cywilnej zawieszenie
wykonywania działalności gospodarczej jest skuteczne pod warunkiem jej zawieszenia przez wszystkich wspólników.

Tak więc np. na urlop w danym czasie musieliby udać się wszyscy wspólnicy, co wydaje się mało praktycznym
rozwiązaniem. Podobnie, jeżeli tylko jeden wspólnik nie wyrazi zgody na zawieszenie działalności inni nie skorzystają
z urlopu.
W art. 23 po pkt 1 ustawy z 6.3.2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162) w proponuje się więc
dodać pkt 1a w brzmieniu: Zawieszenie działalności gospodarczej jest także możliwe na czas urlopu
wypoczynkowego przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą oraz
wspólnikiem spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, nie zatrudniającym
pracowników.
Prawną konsekwencją zmian ma być zwolnienie przedsiębiorcy z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie
społeczne za czas przebywania na urlopie.
Zmiana ma być „(…) pozytywnym bodźcem do uzyskania równowagi między życiem zawodowym, a życiem
prywatnym, pozwoli im zwiększyć efektywność pracy, pozytywnie wpłynie na zdrowie, co powinno przełożyć się na
zmniejszenie ilości dni niezdolności do pracy i obciążeń NFZ czy ZUS, przy relatywnie niewielkich kosztach.
Zmniejszenie wpływu składek na ubezpieczenia społeczne (dobrowolne), rekompensowane będzie pozytywnym
wpływem nowych regulacji prawnych na sytuację finansową i gospodarczą państwa.”.
Krytyka regulacji przez SN i NSZZ „Solidarność”
Nie wydaje się, aby ustawa miała zmierzać do ustabilizowania rynku pracy i zniwelowania zjawiska zawierania umów
cywilnoprawnych w miejsce umów o pracę. W opinii z 28.4.2021 r. do projektowanych zmian SN wskazał, że zmiany
budzą zasadnicze wątpliwości zarówno teoretyczne jak i praktyczne, wpływając na zmianę systemu prawa. Poprzez
rozszerzenie definicji pracownika, m.in. w zakresie zawartych umów o świadczenie usług czy innych umów
cywilnoprawnych, będzie należało przyznawać nie tylko uprawnienia urlopowe, ale i te dające powszechną
i szczególną ochronę ze stosunku pracy, m.in. co do jego trwałości, czasu pracy, zasad rozwiązywania umów,
odpowiedzialności – co nie pokrywa się z regulacjami z KC, które to odmiennie traktują status ww. osób. Co ciekawe
NSZZ „Solidarność” też krytycznie zaopiniował projekt, wskazując, że projektodawca nie zważa na już istniejące
przepisy ochronne, tj. art. 22 § 11 KP wskazujący, że zatrudnienie w warunkach art. 22 § 1 KP jest zatrudnieniem na
podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.

Propozycje zmian budzą kontrowersje, zwłaszcza w kontekście konieczności zachowania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Krytyka regulacji przez SN i NSZZ "Solidarność" podkreśla istotne wątpliwości teoretyczne i praktyczne związane z rozszerzeniem definicji pracownika oraz konsekwencjami związanymi z urlopowym zawieszeniem działalności gospodarczej.