Zmiany w systemie ubezpieczeń społecznych

Sejm niedługo głosować będzie nad zmianami w systemie ubezpieczeń społecznych. Pomysłodawcy zmian zapowiadają wprowadzenie jednolitych rozwiązań w zakresie przyznawania świadczeń oraz usprawnienie funkcjonowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Planowane jest ujednolicenie zasad objęcia ubezpieczeniami społecznymi, zmiany w ustalaniu prawa do świadczeń oraz usprawnienie obsługi płatników składek. Nowelizacja SysUbSpołU ma za zadanie racjonalizowanie systemu ubezpieczeń społecznych i nadanie systemowi większej stabilności.

Tematyka: zmiany, system ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, nowelizacja, ujednolicenie zasad, dobrowolne ubezpieczenia, potrącanie składek, umorzenie należności

Sejm niedługo głosować będzie nad zmianami w systemie ubezpieczeń społecznych. Jak obiecują
pomysłodawcy zmian, mają one przyczynić się do uporządkowania systemu ubezpieczeń społecznych,
między innymi poprzez wprowadzenie jednolitych rozwiązań w zakresie przyznawania i wypłaty świadczeń
oraz usprawnienie funkcjonowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w kontekście gospodarki finansowej
oraz rozliczeń z płatnikami składek.
• Planowane jest między innymi ujednolicenie zasad objęcia ubezpieczeniami społecznymi, ustalania uprawnień do
świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz ich wypłaty oraz zmiany w ustalaniu prawa do świadczeń.
• Można się również spodziewać usprawnienia obsługi i uporządkowania działań płatników składek w celu stabilizacji
stanów kont płatników i ubezpieczonych.
• Usprawniona zostać ma również obsługa prowadzenia rozliczeń z płatnikami składek.
Ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423 ze zm; dalej: SysUbSpołU)
wraz z innymi ustawami reguluje szczególnie istotny dla funkcjonowania Polski obszar ubezpieczeń społecznych.
Jedną z kluczowych funkcji SysUbSpołU jest dysponowanie ogromnymi środkami Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. Zmieniające się warunki gospodarcze i społeczne pociągają za sobą konieczność stałego
racjonalizowania całego systemu ubezpieczeń społecznych, co też jest zadaniem najnowszej nowelizacji
SysUbSpołU, która właśnie jest przedmiotem prac Sejmu. W projekcie nowelizacji znalazło się wiele propozycji
zmian, jednak w artykule omówione zostaną wybrane z nich.
Ujednolicenie zasad objęcia ubezpieczeniami wspólników jednoosobowych spółek z ograniczoną
odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej
Pomysłodawcy projektu chcą, by obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi objęci zostali wspólnicy
jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki jawnej, partnerskiej lub
komandytowej, niezależnie od tego, czy spółka prowadzi działalność, uzyskuje przychody, zatrudnia pracowników itd.
Uzależnienie obowiązku ubezpieczeniowego od statusu wspólnika ma na celu uniemożliwienie obejścia obowiązku
ubezpieczeń społecznych. Obowiązek ubezpieczeń społecznych w przypadku wspólników jednoosobowych spółek
z ograniczoną odpowiedzialnością ma powstać od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od
dnia nabycia udziałów w spółce. Obowiązek ten będzie ustawał wówczas, gdy dojdzie do wykreślenia spółki
z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia wszystkich udziałów w spółce. Dla wspólników spółki jawnej,
partnerskiej lub komandytowej natomiast obowiązek ubezpieczeń społecznych będzie istnieć od dnia wpisania spółki
do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia ogółu praw i obowiązków w spółce. Obowiązek ten ustanie
z chwilą wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce,
z wyłączeniem okresu zawieszenia działalności spółki.
Uproszczenie zasad podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym
Projekt zawiera także zmiany mające na celu uproszczenie zasad podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom
społecznym, w tym zgłaszania się do nich po przerwie w prowadzeniu działalności. Proponuje się odejście od
instytucji ustawania z mocy ustawy dobrowolnych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowego
i chorobowego na skutek nieopłacenia składek w terminie. Dotyczy to zwłaszcza osób prowadzących pozarolniczą
działalność gospodarczą, duchownych czy innych osób podlegających pod dobrowolne ubezpieczenie społeczne na
podstawie art. 7 SysUbSpołU. Dzięki proponowanym zmianom podleganie dobrowolnym ubezpieczeniom
następować będzie od dnia wskazanego na formularzu zgłoszenia do dnia wskazanego na formularzu
wyrejestrowania. Oznaczać to będzie, że w okresie od dnia przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia
chorobowego do dnia złożenia wniosku o wyrejestrowanie z tych ubezpieczeń składki na to ubezpieczenie będą
należne i dochodzone przymusowo. Wiążę się to również z odejściem od dorozumianego przystąpienia do
ubezpieczenia dokonywanego przez opłacenie składki. Tym samym osoby, które dokonają zgłoszenia do
ubezpieczenia i nie wyrejestrują się z niego, będą podlegać ubezpieczeniu nawet w przypadku opłacenia składki po
terminie lub nieopłacenia jej wcale.
Zmiany te pozwolą na ubieganie się o świadczenia z ubezpieczenia chorobowego również w przypadku opłacenia
składek po terminie, a w przypadku osób, których niezdolność do pracy zaistnieje w okresie, w którym będą miały
one zaległości z tytułu składek, umożliwią ubieganie się o świadczenia po spłacie zadłużenia.
Potrącanie nieopłaconych należności z tytułu składek ze świadczeń wypłacanych przez ZUS oraz potrącenia
nienależnie pobranych świadczeń emerytalno–rentowych z wypłacanych przez ZUS zasiłków

Część zmian proponowanych w SysUbSpołU ma na celu odzyskanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych
należności z tytułu nieopłaconych składek, przy jednoczesnym zminimalizowaniu kosztów ich dochodzenia,
zwłaszcza poprzez egzekucję administracyjną lub sądową. Uznano zatem, że rozsądnym rozwiązaniem będzie
potrącanie kwot niezapłaconych składek z wypłacanych przez ZUS świadczeń. Umożliwi to bezegzekucyjne
potrącanie nienależnie pobranych świadczeń i zmniejszenie kosztów egzekucji. Rozwiązanie to nie wpłynie
jednocześnie na zmniejszenie zakresu ochrony świadczeniobiorców, gdyż potrącenia ze świadczeń dokonywane
będą na zasadach przewidzianych w ustawie z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.). Ustawa określa rodzaje należności, które mogą podlegać
potrąceniu oraz kolejność ich potrącania. Określa też maksymalna wysokość potrąceń.
Zmiany w obszarze umarzania należności z tytułu składek i nienaliczania odsetek z tytułu składek
Projektowane zmiany pozwolą także na nienaliczanie odsetek za zwłokę od należności z tytułu składek z przyczyn
niezawinionych przez płatnika, leżących po stronie ZUS. Ponadto w sytuacji, gdy osoba fizyczna nieprowadząca
działalności gospodarczej ogłosi upadłość, powstanie przesłanka całkowitej nieściągalności składek, która będzie
podstawą umorzenia takiej osobie należności z tytułu składek.

Projektowane zmiany w SysUbSpołU mają na celu uproszczenie zasad podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym oraz odzyskanie nieopłaconych składek. Nowe przepisy umożliwią potrącanie nieopłaconych należności ze świadczeń wypłacanych przez ZUS, co ma zminimalizować koszty egzekucji. Ponadto proponowane zmiany pozwolą na umorzenie należności z tytułu składek w przypadku ogłoszenia upadłości przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej.