Ostrzeżenia zdrowotne na dystrybutorach papierosów
Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że dystrybutorzy papierosów muszą prezentować ostrzeżenia zdrowotne na opakowaniach i ilustracjach zgodnie z dyrektywą 2014/40/UE. Sprawa dotyczyła dystrybutorów w Monachium, których przyciski wyboru papierosów nie zawierały wymaganych ostrzeżeń zdrowotnych. Wyrok TS ma zastosowanie do ilustracji, które konsument kojarzy z opakowaniami jednostkowymi papierosów.
Tematyka: Trybunał Sprawiedliwości UE, dyrektywa 2014/40/UE, ostrzeżenia zdrowotne, dystrybutorzy papierosów, ilustracje, Monachium, wyrok TS, interpretacja prawa, ochrona zdrowia
Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że dystrybutorzy papierosów muszą prezentować ostrzeżenia zdrowotne na opakowaniach i ilustracjach zgodnie z dyrektywą 2014/40/UE. Sprawa dotyczyła dystrybutorów w Monachium, których przyciski wyboru papierosów nie zawierały wymaganych ostrzeżeń zdrowotnych. Wyrok TS ma zastosowanie do ilustracji, które konsument kojarzy z opakowaniami jednostkowymi papierosów.
Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że nie tylko każde jednostkowe opakowanie papierosów, ale także umieszczone na nim ilustracje, powinny być opatrzone ostrzeżeniami zdrowotnymi przewidzianymi w dyrektywie 2014/40/UE. Tym samym przyciski wyboru dystrybutorów paczek papierosów przedstawiające graficzne marki danych papierosów powinny zawierać te ostrzeżenia zdrowotne. Stan faktyczny JS, prowadzący dwa supermarkety w Monachium, od 2017 r. zainstalował dystrybutory paczek papierosów przy kasach tych supermarketów. Paczki papierosów były umieszczone wewnątrz tych dystrybutorów, tak że nie były one widoczne dla klientów. Przyciski wyboru tych dystrybutorów umożliwiały rozpoznanie różnych marek papierosów poprzez przedstawienie graficzne, ale nie zawierały wymaganych prawem ostrzeżeń zdrowotnych. Stowarzyszenie, które broni praw biernych palaczy wniosło powództwo do sądu w Monachium o zakazanie JS oferowania w ten sposób wyrobów tytoniowych. Stanowisko TS Na mocy art. 8 ust. 8 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/40/UE z 3.4.2014 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów oraz uchylającej dyrektywę 2001/37/WE (Dz.Urz. UE L z 2014 r. Nr 127, s. 1) wygląd opakowań jednostkowych i opakowań zbiorczych wyrobu tytoniowego, przeznaczonych dla konsumentów w Unii Europejskiej, ma być zgodny z przepisami tytułu II rozdziału II dyrektywy 2014/40/UE. Zgodnie z art. 8 ust. 1 dyrektywy 2014/40/UE, zawartym w tytule II rozdziału II tej dyrektywy, na każdym opakowaniu jednostkowym wyrobu tytoniowego i opakowaniu zbiorczym zamieszcza się ostrzeżenia zdrowotne, określone w tym rozdziale, w języku bądź językach urzędowych państwa członkowskiego, w którym wyrób jest wprowadzany do obrotu. Trybunał stwierdził, że z art. 8 ust. 8 w zw. z ust. 1 tego artykułu wynika, że wygląd opakowań jednostkowych i opakowań zbiorczych przeznaczonych dla konsumentów w Unii musi obejmować ostrzeżenia zdrowotne przewidziane w przepisach tytułu II rozdziału II dyrektywy 2014/40/UE. Trybunał wskazał, że pojęcie „wyglądu opakowań jednostkowych” nie zostało zdefiniowane w dyrektywie 2014/40/UE. Rzecznik generalny stwierdził w pkt 59 opinii, że zwyczajowe znaczenie pojęcia „wygląd” obejmuje imitację formy przedmiotu, który ma przedstawiać, a nie tylko wierne odwzorowania tego przedmiotu. Trybunał wskazał, że wyrażenia użyte przez prawodawcę Unii, na przykład w wersjach językowych hiszpańskiej (imagen), niemieckiej (bild), angielskiej (image) lub polskiej (wygląd) art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40/UE – mają w tych językach znaczenie, które obejmuje imitację, powtarzającą kontury, proporcje, kolory i kształty przedstawionego przedmiotu. W ocenie TS wynika z tego, że pojęcie „wygląd” w rozumieniu tego przepisu należy rozumieć w ten sposób, że obejmuje ono wierne odwzorowania opakowań jednostkowych wyrobów tytoniowych, ale nie ogranicza się do takich odwzorowań. Zdaniem TS powyższą wykładnię potwierdza analiza kontekstu, w jaki wpisuje się art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40/UE. Z tytułu załącznika II do tej dyrektywy – „Biblioteka obrazów (stosowanych w mieszanych ostrzeżeniach zdrowotnych)” – wynika, że wyrażenie „wygląd” obejmuje mieszane ostrzeżenia zdrowotne, które zgodnie z ich definicją zawartą w art. 2 pkt 33 dyrektywy 2014/40/UE są ostrzeżeniami obejmującymi nie tylko fotografie, ale także tekst i ilustracje. W konsekwencji TS uznał, że pojęcia tego nie można rozumieć w ten sposób, iż oznacza ono wyłącznie fotografie opakowań jednostkowych. Ponadto, zdaniem Trybunału, szeroka wykładnia pojęcia „wygląd opakowań jednostkowych” w rozumieniu art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40/UE, obejmująca nie tylko wierne odwzorowania opakowań jednostkowych, ale także ilustracje, które konsumenci kojarzą z takimi opakowaniami, jest zgodna z celami tej dyrektywy, a w szczególności z celem jej art. 8. Po pierwsze, dyrektywa 2014/40/UE zmierza, zgodnie z art. 1, do osiągnięcia podwójnego celu polegającego na ułatwieniu prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów przy uwzględnieniu wysokiego poziomu ochrony zdrowia, zwłaszcza młodych ludzi (wyrok TS z 30.1.2019 r., C- 220/17, , Planta Tabak, EU:C:2019:76, pkt 38). W związku z tym ta dyrektywa zakłada zbliżenie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w odniesieniu między innymi do wybranych aspektów dotyczących etykietowania i opakowania wyrobów tytoniowych, w tym ostrzeżeń zdrowotnych, które należy zamieszczać na opakowaniach jednostkowych oraz wszystkich zbiorczych opakowaniach wyrobów tytoniowych, a także identyfikowalności i zabezpieczeń, które stosuje się do wyrobów tytoniowych w celu zapewnienia ich zgodności z tą dyrektywą przez państwa członkowskie. Po drugie, rzecznik generalny stwierdził w pkt 63 opinii, że art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40/UE ma w szczególności na celu zapobieganie obejściu zasady ustanowionej w art. 8 ust. 1 dyrektywy 2014/40/UE, zgodnie z którą na każdym opakowaniu jednostkowym wyrobu tytoniowego muszą znajdować się wymagane prawem ostrzeżenia zdrowotne. Artykuł 8 ust. 3 dyrektywy 2014/40/UE gwarantuje bowiem skuteczność tej zasady, zakazując ukrywania i zasłaniania tych ostrzeżeń. Przepis art. 8 ust. 8 ma w szczególności na celu zapobieżenie sytuacji, w której sprzedawca detaliczny, aby nie umieszczać wymaganych prawem ostrzeżeń zdrowotnych w punkcie sprzedaży, przedstawia zamiast opakowań jednostkowych, na których widnieją te ostrzeżenia, ilustracje tych opakowań bez ostrzeżeń. Ustanawiając wymóg, aby również ilustracje opakowań wyrobów tytoniowych zawierały wymagane prawem ostrzeżenia zdrowotne, art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40/UE ma zatem zapobiegać takiej sytuacji, gwarantując tym samym skuteczność zasady ustanowionej w art. 8 ust. 1 dyrektywy 2014/40/UE. Z orzecznictwa TS wynika, że ostrzeżenia zdrowotne przewidziane przepisami rozdziału II tytułu II dyrektywy 2014/40/UE mają w szczególności na celu zwiększenie świadomości co do zagrożeń dla zdrowia związanych z używaniem wyrobów tytoniowych, wzbudzenie silnych i trwałych emocji oraz zachęcenie konsumentów tych wyrobów do zmniejszenia lub zaprzestania ich używania, w szczególności względem osób szczególnie narażonych, takich jak osoby mało wykształcone, dzieci i młodzież (wyrok TS z 4.5.2016 r., C-547/14, , Philip Morris Brands i in., EU:C:2016:325, pkt 204). Tymczasem, jak zauważa sąd odsyłający, ilustracja, którą konsument kojarzy z opakowaniem jednostkowym wyrobów tytoniowych, może, podobnie jak wierne odwzorowanie, wywołać chęć zakupu, do którego zniechęcać mają wymagane prawem ostrzeżenia zdrowotne. W związku z tym TS stwierdził, że pojęcie „wyglądu opakowań jednostkowych” w rozumieniu art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40/UE należy rozumieć w ten sposób, iż obejmuje ono ilustracje, które konsument kojarzy z takimi opakowaniami jednostkowymi ze względu na ich postać, to znaczy ich kontury, proporcje, kolory i logo znaku towarowego. Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy dokonanie oceny, czy w rozpatrywanej sprawie ilustracje marek papierosów umieszczone na przyciskach wyboru dystrybutorów, będących przedmiotem postępowania głównego, stanowią ilustracje, które konsument kojarzy z opakowaniami jednostkowymi wyrobów tytoniowych ze względu na ich postać. Trybunał orzekł, że art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40/UE należy interpretować w ten sposób, iż „wygląd opakowań jednostkowych” w rozumieniu tego przepisu obejmuje ilustrację, która nie jest wiernym odwzorowaniem opakowania jednostkowego papierosów, lecz którą konsument kojarzy z takim opakowaniem jednostkowym ze względu na jej postać, to znaczy jej kontury, proporcje, kolory oraz logo znaku towarowego. Rzecznik generalny stwierdził w pkt 73 opinii, że zasada uregulowana w art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40/UE (tj. zgodność wyglądu opakowań jednostkowych i opakowań zbiorczych, przeznaczonych dla konsumentów w Unii z przepisami rozdziału II tytułu II dyrektywy 2014/40/UE i ma w związku z tym zawieranie ostrzeżeń zdrowotnych, o których mowa w art. 8 ust. 1) zakazuje wykorzystywania ilustracji przeznaczonych dla konsumentów w Unii, które nie zawierają wymaganych ostrzeżeń zdrowotnych, niezależnie od procesu zakupu produktów, do których te ilustracje się odnoszą. Trybunał orzekł, że art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40/UE należy interpretować w ten sposób, iż ilustracja paczki papierosów objęta tym przepisem, ale niezawierająca ostrzeżeń zdrowotnych przewidzianych w tytule II rozdziału II dyrektywy 2014/40/UE, jest niezgodna z tym przepisem, nawet jeśli konsument ma możliwość zobaczenia takich ostrzeżeń na paczce papierosów odpowiadającej tej ilustracji przed jej nabyciem. Komentarz W niniejszym wyroku TS dokonał wykładni zasady ustanowionej w art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40/UE (zob. art. 9 TytońU), zgodnie z którą wygląd opakowań jednostkowych i opakowań zbiorczych wyrobu tytoniowego musi również obejmować ostrzeżenia zdrowotne. Spór w rozpatrywanej sprawie dotyczył kwestii, czy dochodzi do naruszenia zakazu ukrywania ostrzeżeń w sytuacji, gdy ostrzeżenia zdrowotne na paczkach papierosów nie są widoczne w czasie, gdy te paczki są przechowywane w dystrybutorach. Trybunał uznał, że nie tylko każde jednostkowe opakowanie papierosów, ale także umieszczone na nim ilustracje, powinny być opatrzone ostrzeżeniami zdrowotnymi przewidzianymi w dyrektywie 2014/40/UE. Tym samym TS uznał, odwołując się do wykładni językowej, celowościowej i systemowej art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40/UE, że ilustracje te można uznać za „wygląd” w rozumieniu tego artykułu, w którym to przypadku powinny one być opatrzone ostrzeżeniami zdrowotnymi. W prezentowanym wyroku TS przyjął zatem szeroką wykładnię pojęcia „wygląd opakowań jednostkowych” w rozumieniu art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40/UE, która obejmuje również taką ilustrację. W ocenie TS taka interpretacja prowadzi do wprowadzenia obowiązku umieszczania ostrzeżeń zdrowotnych na tych ilustracjach, co przyczynia się do osiągnięcia zamierzonego odstraszającego skutku, a tym samym ochrony zdrowia ludzkiego. Wyrok TS z 9.12.2021 r., w spr. Pro Rauchfrei eV przeciwko JS e.K, C-370/20,
Wyrok TS stanowi ważną interpretację art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40/UE, rozszerzając pojęcie 'wyglądu opakowań jednostkowych' na ilustracje kojarzone przez konsumentów z opakowaniami. Obowiązek umieszczania ostrzeżeń zdrowotnych na takich ilustracjach ma zapobiec ukrywaniu ostrzeżeń i przyczynić się do ochrony zdrowia ludzkiego.