Prawo do odszkodowania w przypadku opóźnienia lotu poza UE

Trybunał Europejski orzekł, że pasażerowie lotów łączonych poza obszarem UE nie mają prawa do odszkodowania zgodnie z rozporządzeniem Nr 261/2004/WE. W kontekście jednej rezerwacji na loty z Kiszyniowa do Bangkoku przez Wiedeń i Stambuł, opóźnienie drugiego lotu nie skutkuje odszkodowaniem, gdy loty łączone są obsługiwane przez przewoźnika wspólnotowego.

Tematyka: Trybunał Europejski, odszkodowanie lotnicze, loty łączone, pasażerowie, rozporządzenie Nr 261/2004/WE, obszar UE

Trybunał Europejski orzekł, że pasażerowie lotów łączonych poza obszarem UE nie mają prawa do odszkodowania zgodnie z rozporządzeniem Nr 261/2004/WE. W kontekście jednej rezerwacji na loty z Kiszyniowa do Bangkoku przez Wiedeń i Stambuł, opóźnienie drugiego lotu nie skutkuje odszkodowaniem, gdy loty łączone są obsługiwane przez przewoźnika wspólnotowego.

Trybunał orzekł, że sytuacja prawna pasażera, którego lot łączony, objęty jedną rezerwacją, ma miejsce
odlotu i miejsce docelowe poza obszarem UE, nie jest objęta zakresem rozporządzenia Nr 261/2004/WE
ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia
na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów. Tym samym pasażerowi, którego lot był opóźniony
nie przysługuje prawo do odszkodowania przewidziane w tym rozporządzeniu.
Stan faktyczny
N. miał rezerwację na lot łączony z Kiszyniowa do Bangkoku przez Wiedeń. Ten sam przewoźnik lotniczy miał
wykonać oba loty składające się na ten lot łączony objęte jedną rezerwacją. Lot z Kiszyniowa do Wiednia został
odwołany w czasie krótszym niż 7 dni przed planowanym odlotem. W konsekwencji przewoźnik zmienił rezerwację
N., przenosząc ją na lot ze Stambułu do Bangkoku. Lot ze Stambułu uległ opóźnieniu i N. dotarł do miejsca
docelowego z opóźnieniem wynoszącym 2 godziny i 27 minut.
N. przeniósł na A. przysługujące mu prawo względem przewoźnika na podstawie art. 7 rozporządzenia (WE) Nr
261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.2.2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania
i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów,
uchylającego rozporządzenie (EWG) Nr 295/91 (Dz.Urz. UE L z 2004 r. Nr 46, s. 1). A wniósł powództwo
o odszkodowanie w wysokości 300 euro z tego względu, że przewoźnik nie zaproponował N zmiany planu podróży
pozwalającego mu na dotarcie do miejsca docelowego w ciągu dwóch godzin następujących po planowanym czasie
przylotu pierwotnie zarezerwowanego lotu łączonego, przyznając jednocześnie, że przewoźnik miał prawo powołania
się na zmniejszenie o połowę kwoty odszkodowania przewidzianego w art. 7 ust. 1 rozporządzenia Nr 261/2004/WE
na podstawie art. 7 ust. 2.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr 261/2004/WE należy interpretować w ten sposób, że to rozporządzenie ma
zastosowanie również do objętego jedną rezerwacją lotu łączonego składającego się z dwóch odcinków lotu, które
miały być obsługiwane przez wspólnotowego przewoźnika lotniczego, jeżeli zarówno lotnisko odlotu pierwszego
odcinka lotu, jak również lotnisko przylotu drugiego odcinka lotu są położone w kraju trzecim, a jedynie lotnisko
przesiadki jest położone na terytorium państwa członkowskiego?
Stanowisko TS
Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. a rozporządzenia Nr 261/2004/WE ma ono zastosowanie do pasażerów odlatujących
z lotniska znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego. Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. b tego rozporządzenia
ma ono również zastosowanie do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się w kraju trzecim
i lądujących na lotnisku w państwie członkowskim, do którego ma zastosowanie Traktat o Unii Europejskiej
(Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 13; dalej: TUE), chyba że otrzymali oni korzyści lub odszkodowanie oraz udzielono
im opieki w tym kraju trzecim, jeżeli przewoźnik lotniczy obsługujący dany lot jest przewoźnikiem wspólnotowym.
Z jednolitego stanowiska TS wynika, że przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa Unii należy uwzględnić nie tylko
jego treść, ale także jego kontekst i cel aktu prawnego, którego jest on częścią (wyrok TS z 2.12.2021 r., Vodafone
Kabel Deutschland, C-484/20, 
 EU:C:2021:975, pkt 19).
Trybunał wskazał, że z treści art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr 261/2004/WE wynika, iż ma ono zastosowanie, na
warunkach w nim przewidzianych, do pasażerów, a nie do lotów, z których korzystają, w związku z czym istotne
jest jedynie miejsce położenia lotniska odlotu i miejsce położenia lotniska przylotu danego pasażera, a nie
lotniska wykorzystywanego jako miejsce przesiadki dla lotów, z których pasażer ten skorzystał w celu dotarcia do
miejsca przylotu. Zdaniem TS w przypadku lotów łączonych, będących przedmiotem jednej rezerwacji, nie należy
uwzględniać dla celów stosowania tego przepisu miejsca położenia lotniska przesiadki, ponieważ nie można go
uznać za miejsce położenia lotniska odlotu, względnie przylotu danego pasażera.
Powyższą wykładnię, zdaniem TS, potwierdza analiza kontekstu, w jaki wpisuje się art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr
261/2004/WE. Tymczasem pojęcie „miejsce docelowe” zostało zdefiniowane w art. 2 lit. h rozporządzenia Nr
261/2004/WE jako miejsce lądowania określone na bilecie przedstawionym na stanowisku kontrolnym lub,
w przypadku lotów łączonych, miejsce lądowania ostatniego lotu, z którego skorzystał dany pasażer. Trybunał orzekł
już, że ze sformułowania „ostatni lot” wynika, iż pojęcie „lotu łączonego” należy rozumieć jako odnoszące się do
dwóch lub większej liczby lotów stanowiących całość dla celów prawa pasażerów do odszkodowania przewidzianego
w rozporządzeniu Nr 261/2004/WE (wyrok TS z 31.5.2018 r., Wegener, C‑ 537/17, EU:C:2018:361, pkt 18). Ma to



miejsce, w przypadku gdy co najmniej dwa loty, podobnie jak w sytuacji rozpatrywanej w postępowaniu głównym,
były przedmiotem jednej rezerwacji (wyrok Wegener, pkt 19).W tym kontekście Trybunał konsekwentnie orzekał, że
lot z jednym lub kilkoma połączeniami będący przedmiotem jednej rezerwacji stanowi jedną całość do celów
prawa pasażerów do odszkodowania przewidzianego w rozporządzeniu Nr 261/2004/WE (wyrok TS z 11.7.2019 r.,
České aerolinie, C-502/18, 
 EU:C:2019:604, pkt 16).
Trybunał wskazał, że tę wykładnię potwierdza również jego dotychczasowe orzecznictwo, zgodnie z którym dla
celów zryczałtowanego odszkodowania przewidzianego w art. 7 rozporządzenia Nr 261/2004/WE znaczenie ma
jedynie, po pierwsze, opóźnienie stwierdzone w stosunku do planowego czasu przylotu do miejsca docelowego,
rozumianego jako miejsce lądowania ostatniego lotu, z którego skorzystał dany pasażer i, po drugie, odległość
między pierwszym miejscem odlotu a miejscem docelowym, niezależnie od ewentualnych lotów łączonych (wyrok TS
z 26.2.2013 r., Folkerts, C-11/11, 
 EU:C:2013:106, pkt 35). Trybunał stwierdził również, że o ile
rozporządzenie Nr 261/2004/WE powinno być interpretowane zgodnie z celem polegającym na zapewnieniu
wysokiego poziomu ochrony pasażerów lotniczych, o tyle nie może prowadzić do bezpodstawnego rozszerzenia
zakresu stosowania tego rozporządzenia. Zdaniem TS z powyższego wynika, że art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr
261/2004/WE nie może być interpretowany w ten sposób, iż pasażer lotu łączonego, w przypadku którego pierwsze
miejsce odlotu i miejsce docelowe są położone w krajach trzecich, może powołać się na przepisy tego
rozporządzenia tylko z tego powodu, że jedna lub kilka przesiadek między odcinkami lotu ma miejsce na terytorium
Unii. Wykładnia zgodnie z którą w kontekście lotów łączonych przesiadka na lotnisku znajdującym się na terytorium
Unii wystarczy, aby miało zastosowanie rozporządzenie Nr 261/2004/WE, byłaby – zdaniem TS – nie tylko sprzeczna
z dotychczasowym orzecznictwem, lecz również z wymogami art. 3 ust. 1 tego rozporządzenia Nr 261/2004/WE
i zasadą pewności prawa.
Trybunał podkreślił, że w art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr 261/2004/WE przewidziano wyraźnie dwie odrębne sytuacje,
w których rozporządzenie to ma zastosowanie. Pierwsza przesłanka, zawarta w lit. a, dotyczy wszystkich pasażerów
odlatujących z lotniska znajdującego się na terytorium Unii, nie jest uzależniona od żadnego innego warunku lub
przesłanki niemożności stosowania. Natomiast druga przesłanka, o której mowa w lit. b tego przepisu dotyczy
wszystkich pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się w kraju trzecim i lądujących na lotnisku znajdującym
się na terytorium Unii pod warunkiem, że ich lot został wykonany przez wspólnotowego przewoźnika lotniczego. Przy
czym wyklucza zastosowanie tego rozporządzenia do tych pasażerów, jeśli otrzymali oni korzyści lub odszkodowanie
oraz udzielono im opieki w tym kraju trzecim. Tymczasem wykładnia, zgodnie z którą pasażer może powołać się na
przepisy rozporządzenia Nr 261/2004/WE z tego tylko powodu, że lotnisko przesiadki jego lotu łączonego znajduje
się na terytorium Unii jest, zdaniem TS, niezgodna z art. 3 ust. 1 lit. b rozporządzenia Nr 261/2004/WE.
W ramach podsumowania należy wskazać, że TS orzekł, iż art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr 261/2004/WE należy
interpretować w ten sposób, że rozporządzenie to nie ma zastosowania do lotu łączonego objętego jedną
rezerwacją, składającego się z dwóch odcinków lotu, które miały być obsługiwane przez wspólnotowego
przewoźnika lotniczego, jeżeli zarówno lotnisko odlotu pierwszego odcinka lotu, jak i lotnisko przylotu
drugiego odcinka lotu są położone w kraju trzecim, a jedynie lotnisko przesiadki jest położone na terytorium
państwa członkowskiego.

Komentarz
W ostatnim czasie Trybunał wydał kilka istotnych orzeczeń dotyczących prawa do zryczałtowanego odszkodowania
przysługującego pasażerom na podstawie rozporządzenia Nr 261/2004/WE, w tym w przypadku lotów łączonych.
Niniejsza sprawa umożliwiła TS ocenę możliwości zastosowania rozporządzenia Nr 261/2004/WE w sytuacji, w której
lot miał miejsce z państwa trzeciego do miejsca docelowego w państwie trzecim, a jedynie przesiadka była
w państwie członkowskim. W tych okolicznościach TS ocenił uprawnienie do uzyskania odszkodowania w przypadku
opóźnienia lotu. Trybunał uznał, że w przypadku lotu łączonego będącego przedmiotem jednej rezerwacji, możliwość
zastosowania rozporządzenia Nr 261/2004/WE należy, co do zasady, oceniać w świetle pierwszego miejsca odlotu
i miejsca docelowego dla tego lotu. W uzasadnieniu niniejszego wyroku TS analizował powyższą sytuację w świetle
wykładni językowej, systemowej i celowościowej przepisu art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr 261/2004/WE i uznał (co
warto zauważyć odmiennie niż rzecznik generalny w opinii do tej sprawy), że w badanych okolicznościach ten przepis
nie ma zastosowania.

Wyrok TS z 24.2.2022 r., Airhelp (Opóźnienie lotu za zmianą trasy), C-451/20, 








Trybunał Europejski stwierdził, że rozporządzenie Nr 261/2004/WE nie obejmuje lotów łączonych z dwoma odcinkami, jeśli loty te mają miejsce poza UE, a jedynie przesiadka jest na terenie państwa członkowskiego. Decyzja ta jest istotna dla pasażerów oczekujących na odszkodowanie w przypadku opóźnień lotów.