Faktyczny przedmiot działalności gospodarczej

W wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 12.1.2022 r. omówiono sytuację, w której Spółka prowadząca coworking została ukarana za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gastronomicznej. Spółka argumentowała, że nie przekroczyła granic prawa, wynajmując tylko miejsca pracy. WSA uznał jednak, że faktycznie świadczyła usługi gastronomiczne. Decyzje organów obu instancji zostały uchylone, co stanowi ważny precedens w kontekście ograniczeń działalności gospodarczej w czasie epidemii.

Tematyka: WSA Poznań, coworking, działalność gastronomiczna, epidemia, ograniczenia, wolność działalności gospodarczej

W wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 12.1.2022 r. wskazano, iż prowadzenie
w lokalu działalności coworkingowej nie wyłącza w żadnym wypadku Spółki spod zakazu prowadzenia
działalności gastronomicznej, a postanowienia wewnętrznego regulaminu pozwalające na spożywanie
posiłków w czasie korzystania z miejsca pracy, nie mogą zmieniać aktów prawa powszechnie
obowiązującego.
Stan faktyczny sprawy
W marcu 2021 r. w Restauracji W. prowadzonej przez spółkę J.P.T. (dalej: Spółka) miała miejsce kontrola w zakresie
przestrzegania przepisów związanych z ogłoszeniem na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, która
wykazała, że na sali konsumenckiej wewnątrz lokalu przy stołach przebywali goście oczekujący na zamówione
potrawy i spożywający posiłki na naczyniach stołowych. Wobec tego decyzją administracyjną Powiatowego
Inspektora Sanitarnego w P. wymierzono Spółce karę pieniężną za niezastosowanie się do ograniczenia zakresu
działalności przedsiębiorców, polegającego na zakazie prowadzenia działalności polegającej na przygotowywaniu
i podawaniu posiłków i napojów gościom siedzącym przy stołach lub gościom dokonującym własnego wyboru potraw
z wystawionego menu, spożywanych na miejscu oraz związanej z konsumpcją i podawaniem napojów za wyjątkiem
ogródka gastronomicznego. Przedmiotowe rozstrzygnięcie zostało utrzymane w mocy przez Wojewódzkiego
Inspektora Sanitarnego w P. (dalej: Organ odwoławczy).
Stanowisko Spółki
Spółka stwierdziła, że nieprawdą jest, iż uruchamiając działalność w zakresie coworkingu, miała na celu obejście
obowiązujących przepisów prawa. Przywołała w tym zakresie art. 8 ustawy z 6.3.2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j.
Dz.U. z 2021 r. poz. 162), który stanowi, że przedsiębiorca może podejmować wszelkie działania, z wyjątkiem tych,
których zakazują przepisy prawa. Przedsiębiorca może być obowiązany do określonego zachowania tylko na
podstawie przepisów prawa. Spółka nie zaprzecza, że użytkownicy miejsc w przestrzeni coworkingowej w momencie
kontroli spożywali przy tych miejscach posiłki. Organy obu instancji błędnie jednak oceniły stan faktyczny, zastany
w momencie kontroli w lokalu, jako działalność polegającą na przygotowywaniu i podawaniu posiłków i napojów
gościom siedzącym przy stołach lub gościom dokonującym własnego wyboru potraw z wystawionego menu,
spożywanych na miejscu (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie 56.10.A) oraz związanej
z konsumpcją i podawaniem napojów (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie 56.30.Z) jako faktycznie
prowadzoną, skoro w momencie kontroli Spółka jedynie wynajmowała miejsca coworkingowe. Regulamin
świadczenia usług coworkingowych nie zabraniał spożywania posiłków w czasie korzystania z miejsca pracy.
Ponadto przebywający w lokalu pouczani byli o konieczności zamawiania posiłków na wynos. Działalność
coworkingowa w dniu kontroli nie była zakazana, a dodatkowo organy błędnie uznały, że faktycznie świadczone były
działalności sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie 56.10.A oraz 56.30.Z. Spółka nie
rozważała wpisania działalności coworkingowej do rejestru, albowiem miała być to działalność tymczasowa.
W skardze na decyzję Organu odwoławczego skierowanej do WSA w Poznaniu Spółka wniosła o stwierdzenie
nieważności obu decyzji, ewentualnie o ich uchylenie i umorzenie przedmiotowego postępowania administracyjnego,
zaś Organ odwoławczy - w odpowiedzi na skargę - wniósł o jej oddalenie w całości.
Stanowisko WSA w Poznaniu
WSA w Poznaniu w pierwszej kolejności wskazał, że od 20.3.2020 r. do odwołania na obszarze Rzeczypospolitej
Polskiej obowiązywał stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2. Z uwagi na to obowiązywały
czasowe ograniczenie określonych zakresów działalności przedsiębiorców, m.in., co istotne w rozpatrywanej sprawie,
działalności gastronomicznej.
Następną kwestią była - zdaniem WSA w Poznaniu - możliwość zastosowania ustawy z 5.12.2008 r. o zapobieganiu
oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2069; dalej: ZapobChoróbU) oraz
wydanych na jej podstawie aktów wykonawczych względem Spółki, która twierdziła, że prowadziła działalność
coworkingową, a nie objętą ograniczeniami działalność gastronomiczną. W tym kontekście WSA w Poznaniu
przyznał rację organom obu instancji, że prowadzenie w lokalu działalności coworkingowej - w okolicznościach
niniejszej spawy - nie wyłącza w żadnym wypadku Spółki spod ograniczenia ustanowionego w § 9 ust. 10
rozporządzenia z 19.3.2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku
z wystąpieniem stanu epidemii (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 861; dalej: OgrEpidemiiR). Jak słusznie wskazał Organ
odwoławczy, postanowienia wewnętrznego regulaminu pozwalające na spożywanie posiłków w czasie
korzystania z miejsca pracy, nie mogą zmieniać aktów prawa powszechnie obowiązującego. Dodatkowo

adresatem przedmiotowego zakazu byli przedsiębiorcy świadczący faktycznie te usługi, niezależnie od dopełnienia
przez nich obowiązku wpisu do rejestru odpowiedniej jednostki Polskiej Klasyfikacji Działalności, czy też wpisu
działalności dodatkowej. Bez znaczenia też jest czy posiłki wydawane były na podstawie umowy sprzedaży czy
umowy najmu przestrzeni do pracy. Bezsprzecznie podczas przeprowadzonej kontroli stwierdzono, że na sali
konsumenckiej wewnątrz lokalu przy stołach przebywali goście, którzy oczekiwali na zamówione potrawy lub
spożywali posiłki. Tym samym słusznie organy przyjęły, że Spółka faktycznie prowadziła działalność, która była
objęta ograniczeniami wynikającymi z ww. rozporządzenia. W ocenie WSA w Poznaniu przedstawiona do akt sprawy
przykładowa umowa coworkingu nie mogła stanowić podstawy do przyjęcia, że w sprawie nie miały zastosowania
przepisy tego rozporządzenia, gdy Spółka faktycznie, czego także nie kwestionowała, przygotowywała i podawała
posiłki oraz napoje gościom siedzącym przy stołach lub gościom dokonującym własnego wyboru potraw
z wystawionego menu, które następnie były spożywane na miejscu w lokalu nawet, gdy stoły te stanowiły miejsca do
pracy wynajmowane na podstawie umowy najmu przestrzeni coworkingowej obejmującej stanowiska pracy w lokalu
Spółki. W świetle prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, zdaniem organów obu instancji doszło do naruszenia
przez Spółkę ograniczenia przewidzianego w ww. rozporządzeniu, a okoliczność ta determinowała nałożenie kary
pieniężnej na podstawie art. 48a ust. 1 pkt 3 ZapobChoróbU.
Ograniczenie swobody działalności gospodarczej
Z wydanymi rozstrzygnięciami nie zgodziła się Spółka podnosząc dodatkowo, że karę administracyjną wymierzono
opierając się na przepisach rozporządzenia ograniczającego konstytucyjną wolność działalności gospodarczej,
a także, że podstawą do wydania tego rozporządzenia była ZapobChoróbU, co stanowiło próbę obejścia prawa
w postaci konieczności wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych. W tym zakresie WSA w Poznaniu uznał,
iż należy przyznać rację twierdzeniom Spółki i stwierdzić, że decyzje organów obu instancji nie odpowiadają prawu
z tego powodu, że podstawy ich wydania nie mógł stanowić przepis rozporządzenia. W tym kontekście zauważyć
należy, że art. 31 ust. 3 Konstytucji RP stanowi, iż ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności
i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego
bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo
wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw (wyrok TK z 12.1.1999 r., P
2/98,
). Oznacza to, że ustawa musi samodzielnie określać podstawowe elementy ograniczenia danego prawa
i wolności. W świetle art. 20 w związku z art. 22 Konstytucji RP, wolność działalności gospodarczej – stanowiąc
składową część gospodarki rynkowej – jest równocześnie publicznym prawem podmiotowym, które również może
podlegać ograniczeniom wskazanym w ustawie. Jednocześnie WSA w Poznaniu nie miał wątpliwości, że
prawodawca może ingerować w istotę konstytucyjnej wolności działalności gospodarczej, jednak aby to było możliwe
musi działać przy użyciu środków przewidzianych przez Konstytucję RP. Zakaz naruszania istoty wolności i praw
konstytucyjnych nie ma, co do zasady, zastosowania w stanach nadzwyczajnych, poza wyjątkami, o których mowa
w art. 233 ust. 1 Konstytucji RP. Wśród tych wyjątków nie ma wolności działalności gospodarczej. Z art. 233 ust. 3
Konstytucji RP wynika natomiast wprost, że ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka
i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolność działalności gospodarczej (art. 22 Konstytucji RP).
W związku z tym warunkiem konstytucyjnym umożliwiającym ingerencję w istotę wolności działalności gospodarczej
jest uczynienie tego w jednym ze stanów nadzwyczajnych opisanym w Konstytucji RP. Jak trafnie wskazano
w wyroku WSA w Opolu z 27.10.2020 r., II SA/Op 219/20,
, stan epidemii, poprzedzony stanem zagrożenia
epidemiologicznego, nie jest stanem nadzwyczajnym w rozumieniu art. 228 ust. 1 Konstytucji RP, nie może
prowadzić wraz z wprowadzanymi na jego podstawie ograniczeniami do naruszania podstawowych praw
i wolności (wyrok SN z 16.3.2021 r., II KK 64/21,
). WSA w Poznaniu uchylił decyzje organów obu instancji.

Komentarz
Stan epidemii i wprowadzone w związku z nim czasowe ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej,
które objęły m.in. branżę gastronomiczną, wciąż wzbudzają wiele kontrowersji, w szczególności gdy chodzi
o podstawę prawną ich wprowadzenia. Z taką sytuacją mamy do czynienia także w rozpatrywanej sprawie. Mając
jednak na uwadze bogate orzecznictwo sądowe w tym zakresie WSA w Poznaniu odniósł się także do faktycznego
przedmiotu prowadzonej działalności gospodarczej i wskazał, że nawet działalności coworkingowa (wpisana do
rejestru) może w rzeczywistości spełniać przesłanki działalności gastronomicznej (faktycznie wykonywana), co
w rozpatrywanej sprawie potwierdziła kontrola przeprowadzona przez organ.

Wyrok WSA w Poznaniu z 12.1.2022 r., SA/Po 835/21

Wyrok WSA w Poznaniu z 12.1.2022 r. dotyczył sporu dotyczącego prowadzenia działalności coworkingowej a zakazu działalności gastronomicznej w czasie epidemii. Sąd uznał, że Spółka faktycznie przekroczyła granice prawa, co skutkowało uchyleniem decyzji karnej. Sprawa ta podniosła ważne kwestie dotyczące wolności działalności gospodarczej w kontekście wprowadzanych ograniczeń.