Warunek zwolnienia z należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne
Warunkiem zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne jest przesłanie deklaracji rozliczeniowej należnej za określone miesiące w odpowiednim terminie. Publikacja omawia decyzje ZUS i WSA w Gdańsku dotyczące zwolnień z opłacenia składek oraz interpretację przepisów prawa w kontekście pandemii COVID-19.
Tematyka: ZUS, WSA, KoronawirusU, składki, zwolnienie, deklaracja rozliczeniowa, pandemia, COVID-19
Warunkiem zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne jest przesłanie deklaracji rozliczeniowej należnej za określone miesiące w odpowiednim terminie. Publikacja omawia decyzje ZUS i WSA w Gdańsku dotyczące zwolnień z opłacenia składek oraz interpretację przepisów prawa w kontekście pandemii COVID-19.
Warunkiem zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek jest przesłanie deklaracji rozliczeniowej należnej za miesiąc marzec, kwiecień i maj 2020 r. nie później niż do 30.6.2020 r., chyba że płatnik składek był zwolniony z obowiązku ich składania. Stanowisko ZUS Decyzją z 15.12.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ZUS) utrzymał w mocy własną decyzję z 21.7.2020 r., odmawiającą J. M. (dalej: Ubezpieczona) prawa do zwolnienia z opłacenia należności z tytułu składek należnych za kwiecień 2020 r. Wskazując na art. 31zq ust. 8 ustawy z 2.3. 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2095; dalej: KoronawirusU) w uzasadnieniu podkreślono, że zgodnie z art. 31zq ust. 3 KoronawirusU warunkiem zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek było przesłanie deklaracji rozliczeniowej należnej za miesiąc marzec, kwiecień i maj 2020 r., nie później niż do 30.6.2020 r., chyba że płatnik składek zwolniony był z obowiązku ich składania. ZUS ustalił, że Ubezpieczona nie złożyła wymaganej deklaracji rozliczeniowej w terminie wskazanym przez ustawodawcę i stwierdził jednocześnie, że w stosunku do należności za kwiecień 2020 r. nie była ona zwolniona z obowiązku złożenia deklaracji rozliczeniowej. Skarga do WSA w Gdańsku W skardze do WSA w Gdańsku Ubezpieczona wskazała, że zaskarżona decyzja narusza prawo. Wyjaśniła, że zgodnie z pouczeniem udzielonym jej przez pracownika ZUS nie była zobowiązana do składania comiesięcznych deklaracji i raportów, gdyż dokumenty te się „klonują” i wystarczy złożyć je raz w roku. Składając wniosek o zwolnienie ze składek, kierowała się udzielonym pouczeniem. Wyjaśniła, że prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i jej dochody kształtują się poniżej średniej krajowej. Podkreśliła, że samodzielnie prowadzi swoją księgowość. W odpowiedzi na skargę ZUS wniósł o jej oddalenie i wyjaśnił, że Ubezpieczona jako osoba prowadząca działalność gospodarczą i niezatrudniająca pracowników co do zasady była zwolniona z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowych i nie miała obowiązku comiesięcznego składania deklaracji rozliczeniowych, jednak w przedmiotowej sprawie powinna była złożyć wymagane dokumenty do końca lutego 2020 r. Tymczasem złożyła je dopiero 29.5.2020 r. Przedmiot sporu WSA w Gdańsku wskazał, iż spór w sprawie dotyczy prawidłowości odmowy zwolnienia Skarżącej z obowiązku opłacania należności z tytułu składek na własne obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za kwiecień 2020 r. W niniejszej sprawie ZUS nie uwzględnił wniosku Ubezpieczonej z uwagi na brak deklaracji rozliczeniowej za wskazany miesiąc. Stan prawny W myśl art. 31zq ust. 3 KoronawirusU warunkiem zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek, o których mowa w art. 31zo KoronawirusU, jest przesłanie deklaracji rozliczeniowych lub imiennych raportów miesięcznych należnych za marzec, kwiecień i maj 2020 r., nie później niż do 30.6.2020 r. (w przypadku, o którym mowa w art. 31zo ust. 8 KoronawirusU), należnych za lipiec, sierpień, wrzesień 2020 r. do 31.10.2020 r. (w przypadku, o którym mowa w art. 31zo ust. 10 KoronawirusU), należnych za listopad 2020 r. do 31.12.2020 r., chyba że płatnik składek zwolniony jest z obowiązku ich składania. W art. 47 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; dalej: SysUbSpołU) uregulowana jest kwestia terminów i sposób realizacji obowiązków przez płatnika składek. Zgodnie z art. 47 ust. 2 SysUbSpołU płatnik składek, który opłaca składki wyłącznie za siebie przesyła jedynie deklarację rozliczeniową. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, opłacające składki wyłącznie za siebie lub osoby z nimi współpracujące, są zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej lub imiennym raporcie miesięcznym zadeklarowały do podstawy wymiaru składek: 1) na ubezpieczenia społeczne - kwotę w wysokości najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, obowiązującej je i osoby z nimi współpracujące, 2) na ubezpieczenie zdrowotne - kwotę w wysokości najniższej podstawy wymiaru określonej w art. 81 ust. 2 ustawy z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; dalej: ŚOZŚrPubU), obowiązującej je i osoby z nimi współpracujące, i nie nastąpiła żadna zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego (art. 47 ust. 2a SysUbSpołU). Stosownie do art. 47 ust. 2b SysUbSpołU osoby prowadzące pozarolniczą działalność, opłacające wyłącznie składki na ubezpieczenie zdrowotne za siebie lub osoby z nimi współpracujące, są zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej lub imiennym raporcie miesięcznym zadeklarowały do podstawy wymiaru składek kwotę w wysokości najniższej podstawy wymiaru określonej w art. 81 ust. 2 ŚOZŚrPubU, obowiązującej je i osoby z nimi współpracujące, zaś w przypadku osób, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z 6.3.2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162) obowiązującej osoby z nimi współpracujące, i nie nastąpiła żadna zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego, z zastrzeżeniem art. 47 ust. 2c SysUbSpołU. Osoby, o których mowa w art. 47 ust. 2a, 2b, 2d, 2e i 2f SysUbSpołU, są zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc, także wówczas, gdy zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego jest spowodowana wyłącznie zmianą minimalnego wynagrodzenia lub przeciętnego wynagrodzenia (art. 47 ust. 2c SysUbSpołU). Rozstrzygnięcie WSA w Gdańsku Rozpatrując sprawę ponownie, ZUS rozpatrzy merytorycznie wniosek Ubezpieczonej i wyda decyzję, w której rozstrzygnie, czy Ubezpieczonej przysługuje wnioskowane zwolnienie. Argumentując zajęte stanowisko, w oparciu o art. 107 § 1 i 3 KPA ZUS wskaże także, w oparciu o jakie przepisy Skarżąca była zobowiązana do składania dokumentów rozliczeniowych za okres, którego dotyczy decyzja, oraz odniesie się do podnoszonych przez Skarżącą przyczyn niezłożenia tych dokumentów. Oceni także, jaki wpływ miały one na wynik sprawy. Ponadto, uwzględniając cel zwolnienia z opłacenia należności z tytułu składek, jakim jest zniwelowanie skutków kryzysu gospodarczego, ZUS rozważy zastosowanie instytucji przewidzianej w obowiązującym od 16.12.2020 r. art. 15zzzzzn2 ust. 1 pkt. 2 i art. 15zzzzzn2 ust. 2 KoronawirusU, dodanym ustawą z 9.12. 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 2255), który nakazuje, by w przypadku stwierdzenia uchybienia przez stronę w okresie obowiązywania stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 przewidzianych przepisami prawa administracyjnego terminów do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki, z niezachowaniem których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony, organ administracji publicznej zawiadomił stronę o uchybieniu terminu. W zawiadomieniu tym organ wyznacza stronie termin 30 dni na złożenie wniosku o przywrócenie terminu. Powołane przepisy weszły w życie 16.12.2020 r., lecz obejmują zdarzenia, które miały miejsce „w okresie obowiązywania stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19”. Stan epidemii ogłoszono od 20.3.2020 r. Uwzględniając powyższą regulację, ZUS będzie miał na względzie obowiązek zawiadomienia Ubezpieczonej o uchybieniu terminu i wyznaczenia jej terminu 30 dni na złożenie wniosku o jego przywrócenie. Mając powyższe na uwadze, WSA w Gdańsku stwierdził, że zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja ZUS z 21.7.2020 r. naruszają prawo i uchylił je. Komentarz KoronawirusU przewiduje specyficzne rozwiązania na czas pandemii COVID-19, które mają na celu zniwelowanie skutków gospodarczych tego stanu. Jednym z takich rozwiązań jest przewidziane przez ustawodawcę czasowe zwolnienie z należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Do przedmiotowego zwolnienia może jednak dojść jedynie po spełnieniu ustawowych warunków, wśród których istotne znaczenie ma dopełnienie obowiązku terminowego złożenia stosownej deklaracji rozliczeniowej. Ważny jest zatem zarówno sam fakt złożenia stosownej deklaracji, jak i termin wywiązania się z tego obowiązku. Jak ustalił ZUS, w przedmiotowej sprawie nie doszło do spełnienia ww. kryterium, wobec czego nie było podstaw do udzielenia ww. zwolnienia. Zdaniem WSA w Gdańsku ustalenia wymaga okoliczność zwolnienia Ubezpieczonej z przedmiotowego obowiązku, co stało się podstawą uchylenia rozstrzygnięć ZUS w sprawie. Wyrok WSA w Gdańsku z 18.5.2022 r., I SA/Gd 50/22,
KoronawirusU wprowadza specjalne warunki zwolnienia z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w czasie pandemii, ale konieczne jest terminowe złożenie deklaracji rozliczeniowej. Rozstrzygnięcia ZUS i WSA wskazują na istotność spełnienia wszystkich warunków zwolnienia.