Zapłata dla rosyjskiego podmiotu objętego sankcjami w KUP

Podatnicy zastanawiający się nad rozliczeniem wydatków związanych z transakcjami z rosyjskimi podmiotami objętymi sankcjami muszą uwzględnić szereg czynników poza podatkowych, takich jak ryzyko naruszenia przepisów sankcyjnych i konsekwencje finansowe. W niniejszym artykule omówimy, jakie kroki mogą podjąć podatnicy w sytuacjach zakupów od podmiotów objętych sankcjami oraz jakie skutki mogą mieć nieuregulowane płatności na rozliczenia podatkowe.

Tematyka: sankcje, transakcje z rosyjskimi podmiotami, podatki, zakupy od podmiotów sankcjonowanych, rozliczenia podatkowe

Nie ma szczególnych przeciwwskazań do podatkowego rozliczenia wydatku związanego z transakcją
z rosyjskim podmiotem objętym sankcjami nałożonymi w związku z agresją na Ukrainę. Podatnicy mogą
mieć jednak wątpliwości, czy powinni opłacać takie faktury. Decydują o tym względy inne niż podatkowe.
Brak praktycznej możliwości realizacji zapłaty skutkuje za to korektą z tytułu ulgi na złe długi.
Zgodnie z art. 1 ustawy z 13.4.2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji
na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego (Dz.U. z 2022 r. poz. 835; dalej:
PrzeciwAgrUkrainaU) w celu przeciwdziałania wspieraniu agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, wobec osób
i podmiotów wpisanych na listę sankcyjną MSWiA stosuje się szereg środków sankcyjnych. Chodzi konkretnie o:
• Zamrożenie wszystkich funduszy i zasobów gospodarczych będących własnością, pozostających w posiadaniu, we
faktycznym władaniu lub pod kontrolą tych podmiotów;
• Zakaz udostępniania bezpośrednio albo pośrednio funduszy i zasobów gospodarczych wymienionym podmiotom
oraz na ich rzecz;
• Zakaz świadomego i umyślnego udziału w czynnościach, których celem lub skutkiem jest bezpośrednie lub
pośrednie obejście środków wyżej wskazanych;
• Wykluczenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie
ustawy z 11.9.2019 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1129; dalej: PrZamPubl);
• Wpis do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany.
Lista podmiotów, wobec których są stosowane ww. środki jest prowadzona przez MSW. Zawiera ona oznaczenie
osoby lub podmiotu, wobec których stosuje się środki wraz z rozstrzygnięciem, który z nich ma zastosowanie.
Naruszenie sankcji może skutkować nałożeniem przez Szefa KAS kary pieniężnej w wysokości do 20 mln zł -
zgodnie z art. 143e ustawy z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 813; dalej:
KASU).
Wskazane wyżej sankcje nie obejmują bezpośrednio rozliczeń podatkowych. Niemniej nie ma najmniejszych
wątpliwości, że realizacja (bądź nie) transakcji z podmiotami objętymi sankcjami może wywoływać różnego rodzaju
skutki również na tej płaszczyźnie. Wysoka niepewność tworzy pewnego rodzaju barierę psychologiczną, która może
odbić się także w deklaracji podatkowej. W niniejszym artykule przyjrzymy się transakcjom zakupowym.
Zakup od podmiotu objętego sankcjami
Załóżmy, że podatnik nabył towary lub usługi przed wejściem w życie PrzeciwAgrUkrainaU (czyli przed 26.4.2022 r.)
od podmiotu figurującego na liście sankcyjnej. Termin płatności mija już po ww. dacie, a więc gdy formalnie dany
podmiot objęty jest sankcjami. Podatnik ma wątpliwości, czy realizować zapłatę. Z jednej strony kupił przecież towar
i ma go w swoim magazynie. Podatnik obawia się jednak uszczerbku wizerunkowego, a także potencjalnych
konsekwencji płynących z PrzeciwAgrUkrainaU.
Dzierżąc w dłoni fakturę, podatnik zastanawia się przede wszystkim nad możliwością wliczenia wydatku w koszty
oraz odliczenia podatku naliczonego. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 66 ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od
osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1800; dalej: PDOPrU) oraz analogicznym art. 23 ust. 1 pkt. 61 ustawy
z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; dalej: PDOFizU) do KUP
nie zalicza się poniesionych wydatków oraz wartości przekazanych rzeczy, praw lub wykonanych usług,
wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem skutecznej prawnie umowy, w szczególności w związku
z popełnieniem przestępstwa. Ministerstwo Finansów przyznało (nieoficjalnie), że przepisy PrzeciwAgrUkrainaU nie
przesądzają o nieważności stosunków gospodarczych między kontrahentami, wśród których znajduje się podmiot
objęty sankcjami na mocy decyzji MSWiA. Zapłata za fakturę na rzecz podmiotu widniejącego na liście sankcyjnej nie
stanowi samoistnej przeszkody w zaliczeniu kwoty tego wydatku do kosztów uzyskania przychodu.
A co, gdy podatnik zaliczy wydatek do KUP, ale jednocześnie nie opłaci faktury? W grę wchodzą rozwiązania art. 26i
ust. 1 pkt. 2 i ust. 2 pkt. 2 PDOFizU, oraz art. 18f ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 PDOPrU. Podatnik staje się dłużnikiem
i powinien dokonać zwiększenia przychodu (zmniejszenia straty) o kwotę nieuregulowanych zobowiązań. Korekta
podstawy opodatkowania ma na celu ekonomiczne wyeliminowanie z wyniku podatkowego kosztu, który nie obciążył
majątku podatnika, przy zastrzeżeniu art. 52q PDOFizU oraz art. 38i PDOPrU (brak konieczności korekty dla
podatników, którzy ponieśli negatywne konsekwencje z powodu COVID-19 – do 31.12.2022 r.).

Co do odliczenia podatku naliczonego, to zgodnie z art. 6 pkt. 2 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług
(t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU) przepisów VATU nie stosuje się czynności, które nie mogą być
przedmiotem skutecznej prawnie umowy. Zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c VATU faktury dokumentujące czynności
m.in. sprzeczne z prawem albo zasadami współżycia społecznego nie stanowią podstawy do odliczenia podatku
naliczonego. To jednak nie są te sytuacje, więc nie ma podstaw do kwestionowania prawa do odliczenia podatku. Na
gruncie VAT także należy pamiętać o uldze na złe długi, w przypadku nieuregulowania należności wynikającej
z faktury dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług na terytorium kraju - w terminie 90 dni od dnia
upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze (art. 89b ust. 1 VATU).

Komentarz
Podatki nie są największym problemem związanym z dylematem dotyczącym opłacania faktury. Wszystko dlatego,
że jedna z omawianych sankcji polega na zakazie „udostępniania funduszy”, czyli wszelkiego rodzaju aktywów
finansowych i każdego rodzaju korzyści, w tym między innymi gotówki, czeków, przekazów bankowych i innych
instrumentów płatniczych, sald na rachunkach czy depozytów. Czy zaś „udostępnianiem funduszy” może być po
prostu płatność za wystawioną fakturę? Jest to kwestia interpretacji, ale ryzyko rośnie, uwzględniając potencjalną
możliwość zastosowania przez Szefa KAS kary pieniężnej w wysokości do 20 mln zł.
Ministerstwo Finansów w swoim nieoficjalnym stanowisku między wierszami wskazuje, że sankcje polegają właśnie
na zakazie transferów pieniężnych. Nie są to sankcje podatkowe, więc wydatek można zaliczyć do KUP lub odliczyć
VAT (na zasadach ogólnych). Tyle tylko, że ewentualna płatność rodzi wysokie ryzyko uznania przez fiskusa, że
przepisy zostały naruszone. Z podatkowego punktu widzenia brak płatności i tak będzie skutkować ulgą na złe długi,
być może także przychodem z nieodpłatnego świadczenia. Gdy do tego wszystkiego dodamy jeszcze zamrożenie
funduszy podmiotów objętych sankcjami, w tym blokadę rachunków bankowych, realizacja takiej płatności staje się
w praktyce niewykonalna.

Podsumowując, pomimo że sankcje nie obejmują bezpośrednio rozliczeń podatkowych, podatnicy powinni być świadomi potencjalnych konsekwencji finansowych związanych z transakcjami z podmiotami objętymi sankcjami. W razie wątpliwości zaleca się skonsultowanie się z ekspertem podatkowym w celu uniknięcia ryzyka naruszenia przepisów i ewentualnych kar finansowych.