Legitymacja do wystąpienia z wnioskiem o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej

Zarządca przymusowy ustanowiony na podstawie art. 1064 10 KPC nie ma legitymacji do złożenia wniosku o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z art. 373 PrUpad. Sprawa dotyczyła oddalenia wniosku zarządcy przymusowego o pozbawienie A.P. prawa prowadzenia działalności. Sąd wątpił w prawidłową interpretację art. 376 ust. 1 PrUpad w kontekście zarządcy przymusowego w postępowaniu egzekucyjnym.

Tematyka: legitymacja, zarządca przymusowy, wniosek, zakaz prowadzenia działalności, postępowanie egzekucyjne, art. 376 PrUpad, interpretacja prawa, SN, III CZP 90/20

Zgodnie z art. 376 ust. 1 PrUpad zarządca przymusowy, ustanowiony na podstawie art. 1064 10 KPC, nie jest
uprawniony do złożenia wniosku o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, o którym
mowa w art. 373 PrUpad.
Stan faktyczny sprawy
Postanowieniem z 10.7.2018 r. SR w W. oddalił wniosek P.S., zarządcy przymusowego L. S.A., ustanowionego
w postępowaniu egzekucyjnym obejmującym zarząd nad przedsiębiorstwem (art. 1064 1 i n. KPC) o orzeczenie
wobec A.P. pozbawienia prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek i pełnienia funkcji
członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym,
spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu. SR w uzasadnieniu wskazał, że wnioskodawcy nie przysługiwała legitymacja
czynna do złożenia wniosku, bowiem art. 376 ust. 1 ustawy z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2020 r.
poz. 1228; dalej: PrUpad) posługuje się pojęciem „zarządca przymusowy” w kontekście zarządcy ustanowionego jako
sposób zabezpieczenia w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości i nie obejmuje swoim zakresem pojęcia
zarządcy przymusowego, działającego w postępowaniu egzekucyjnym na podstawie art. 1064 10 KPC. Rozpoznając
apelację wnioskodawcy, SO w W. powziął wątpliwości co do prawidłowej wykładni art. 376 ust. 1 PrUpad w zakresie,
w jakim przepis ten uprawnia zarządcę przymusowego do złożenia wniosku o orzeczenie pozbawienia prawa do
prowadzenia działalności gospodarczej.
Zagadnienie prawne
SO dał wyraz tym wątpliwościom w następującym zagadnieniu prawnym: „Czy zarządca przymusowy ustanowiony
na podstawie art. 106410 § 1 KPC jest legitymowany do wystąpienia z wnioskiem o orzeczenie zakazu prowadzenia
działalności gospodarczej zgodnie z przepisem art. 376 ust. 1 PrUpad?”. SO wskazał, że z jednej strony, gdyby
ustawodawca chciał przyznać taką legitymację zarządcy przymusowemu, ustanowionemu w postępowaniu
egzekucyjnym, to wprost wskazałby w przepisie na taką możliwość. Z drugiej strony za przyznaniem legitymacji
zarządcy przymusowemu do wystąpienia z takim wnioskiem może przemawiać cel regulacji możliwości orzekania
o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej.
Z uzasadnienia uchwały
Ustawa nie precyzuje, czy uprawnienie do złożenia wniosku o orzeczenie zakazu w znaczeniu przyjętym w przepisie
art. 373 PrUpad przysługuje także zarządcy przymusowemu, ustanowionemu w postępowaniu egzekucyjnym. Zatem
odwołując się do szerszego kontekstu, należy zdaniem SN odpowiedzieć przecząco na pytanie SO. Postępowanie
w przedmiocie orzeczenia zakazu prowadzenia działalności, w trakcie którego może zostać ustanowione
zabezpieczenie w postaci zarządu przymusowego, nie jest co prawda postępowaniem upadłościowym, ale jest z nim
funkcjonalnie związane. Przyczyny orzeczenia zakazu prowadzenia działalności łączą się ze stanem
niewypłacalności dłużnika, nawet gdy nie doszło do ogłoszenia upadłości. Jednocześnie sądem właściwym do
rozpoznania sprawy jest sąd upadłościowy albo sąd właściwy do rozpoznania sprawy o ogłoszenie upadłości. Skoro
postępowanie o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej jest unormowane w PrUpad, to należy
przyjąć, że wymieniając w art. 376 ust. 1 PrUpad zarządcę przymusowego jako podmiot legitymowany do złożenia
wniosku, ustawodawca posłużył się tym pojęciem w takim znaczeniu, w jakim występuje ono w całej ustawie. Za
argumentem tym przemawia nie tylko racjonalność językowa prawodawcy, ale i fakt, że w ramach ustawy istnieją
zapisy, które wprost wskazują na zarządcę ustanowionego w postępowaniu egzekucyjnym.
Tymczasowy nadzorca sądowy albo zarządca przymusowy są jednymi z pierwszych podmiotów, które zapoznają się
z majątkiem dłużnika już na etapie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Posiadają oni dostateczną wiedzę
umożliwiającą złożenie wniosku w sprawie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Tymczasowy nadzorca
sądowy lub zarządca przymusowy nadzoruje cały majątek dłużnika. Zarządca ustanowiony w postępowaniu
egzekucyjnym prowadzi zaś egzekucję syngularną. SN w swoich rozważaniach nie kwestionuje, że zarządca
przymusowy, działając w postępowaniu egzekucyjnym, może powziąć wystarczającą wiedzę do złożenia wniosku.
Zdaniem SN nie można jednak przyznać tej okoliczności rozstrzygającego charakteru. Katalog osób uprawnionych
do złożenia wniosku jest stosunkowo wąski i nie zawiera wszystkich podmiotów, które mogą posiadać wiedzę
niezbędną do złożenia wniosku. Wyliczenie wskazane w art. 376 ust. 1 PrUpad ma charakter wyłączny, co
dodatkowo przemawia za jego rygorystyczną interpretacją.

Nie można pomijać zasadniczych różnic pomiędzy zarządcą przymusowym, ustanowionym w postępowaniu
w przedmiocie ogłoszenia upadłości, a zarządcą przymusowym, ustanowionym w toku postępowania egzekucyjnego.
Zarząd przymusowy w PrUpad zakłada uprzednie złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika, może dotyczyć
jego całego majątku, a podstawą ustanowienia zarządcy jest obawa, że dłużnik będzie ukrywał swój majątek, działał
na szkodę wierzycieli lub nie będzie wykonywał poleceń tymczasowego nadzorcy sądowego. W toku postępowania
egzekucyjnego zarząd przymusowy ma na celu wyegzekwowanie konkretnej wierzytelności. Prowadzenie egzekucji
jest oderwane od przesłanki niewypłacalności oraz liczby wierzycieli dłużnika. Co więcej zarządcy przymusowemu
przysługują tylko takie uprawnienia, jakie wynikają z odpowiedniego stosowania przepisów KPC dot. zarządu w toku
egzekucji z nieruchomości, z uwzględnieniem reguł odnoszących się wprost do egzekucji przez zarząd przymusowy.
Tylko w tym zakresie może on skutecznie podejmować czynności procesowe. Zdaniem SN możliwość złożenia
wniosku ws. zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wymagałaby szczególnego przepisu. PrUpad zawiera
taki przepis jedynie w odniesieniu do możliwości złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Zdaniem SN brak samodzielnej legitymacji do wszczęcia postępowania zakazowego łagodzi fakt, że zarządca może
złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, a sam wierzyciel, nawet w przypadku braku wniosku upadłościowego, może
złożyć wniosek ws. zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.

Komentarz
Zgodnie z art. 376 ust. 1 PrUpad postępowanie w sprawie orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej
wszczyna się wyłącznie na wniosek wierzyciela, tymczasowego nadzorcy sądowego, zarządcy przymusowego,
syndyka, prokuratora, a także Prezesa UOKiK-u oraz KNF-u. Przepisy ustawy wyraźnie ograniczają katalog
podmiotów mogących wystąpić z takim wnioskiem. Gdyby ustawodawca przewidywał możliwość złożenia wniosku
przez zarządcę przymusowego, ustanowionego w postępowaniu egzekucyjnym, to wprost wskazałby na taką
możliwość w przepisach. Zresztą uprawnienie takie przysługuje wierzycielowi, który inicjuje postępowanie
egzekucyjne, w którym ustanowiony został zarządca przymusowy.

Uchwała SN z 3.12.2021 r., III CZP 90/20,

Uchwała SN wskazała, że zarządca przymusowy ustanowiony w postępowaniu egzekucyjnym nie ma legitymacji do wystąpienia z wnioskiem o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Katalog podmiotów uprawnionych jest ściśle określony, a przepisy nie przewidują takiej możliwości dla zarządcy przymusowego.