Zasady funkcjonowania grup spółek

Ustawa z 9.2.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych wprowadza regulacje ułatwiające zarządzanie grupą spółek przez spółkę dominującą. Zmiany dotyczą m.in. wiążących poleceń, dostępu do informacji, nadzoru rady nadzorczej i przymusowego wykupu udziałów spółki zależnej.

Tematyka: Zasady funkcjonowania grup spółek, Kodeks spółek handlowych, zarządzanie grupą spółek, wiążące polecenie, przymusowy wykup udziałów, ustanie uczestnictwa, nadzór rady nadzorczej

Ustawa z 9.2.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw
wprowadza regulacje, które ułatwiają sprawne zarządzenie nowo zdefiniowaną grupą spółek przez spółkę
dominującą, przewidując m.in.: instytucję wiążącego polecenia dla spółki zależnej, prawo dostępu do
informacji spółki dominującej o spółkach zależnych, prawo rady nadzorczej spółki dominującej do
sprawowania stałego nadzoru nad spółkami zależnymi, a także prawo do przymusowego wykupu udziałów
albo akcji należących do wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej.
Ustawa z 9.2.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r.
poz. 807; dalej: ZmKSH22) wprowadza zmiany, które dotyczą: (i) wprowadzenia regulacji związanych
z funkcjonowaniem grup spółek oraz (ii) regulacji dotyczących zasad zarządzania spółkami handlowymi i nadzoru
nad tymi spółkami.
Grupa spółek i jej funkcjonowanie
Ustawa zmieniająca wprowadza do ustawy z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz.
1526; dalej: KSH) obszerne regulacje dotyczące zasad funkcjonowania grup kapitałowych, które ułatwiają sprawne
„zarządzanie” grupą spółek przez spółkę dominującą, w związku z realizacją wspólnej strategii gospodarczej grupy
(art. 212 –213 KSH oraz art. 216 –217 KSH.
Dotychczas, z uwagi na brak posługiwania się przez ustawodawcę pojęciem „grupy spółek”, nie istniały w KSH
analogiczne regulacje.
Grupa spółek a KRS
W pierwszej kolejności wskazać należy, że uchwała o uczestnictwie w grupie spółek ze wskazaniem spółki
dominującej jest podejmowana przez zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej
większością trzech czwartych głosów (art. 21 1 § 2 KSH), a uczestnictwo w grupie spółek jest ujawniane w rejestrze
przez spółkę dominującą i spółkę zależną, co następuje przez wpisanie wzmianki do tego rejestru (art. 21 1 § 3 KSH).
Wiążące polecenie spółki dominującej
Podstawową instytucją prawną, która ma zapewnić spółce dominującej sprawne zarządzanie grupą spółek, jest
wiążące polecenie kierowane przez spółkę dominującą do spółki zależnej (art. 21 2 KSH). Zgodnie z przyjętymi
regulacjami spółka dominująca może wydać spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek wiążące
polecenie dotyczące prowadzenia spraw spółki, jeżeli jest to uzasadnione interesem grupy spółek oraz
przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Art. 212 § 2 KSH określa sposób wydania wiążącego polecenia, tj.
w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności, co - jak wskazuje ustawodawca w uzasadnieniu do
ustawy zmieniającej, dostępnym na stronie Sejmu RP - przesądza, iż wydane wiążące polecenie spółki dominującej
jest czynnością prawną w świetle art. 73 § 1 KC. Polecenie należy przy tym traktować jako czynność prawną
dwustronną, ponieważ do pełnego ukształtowania stosunku prawnego potrzebne jest jego przyjęcie oraz przekazanie
informacji o jego przyjęciu spółce dominującej.
Art. 212 § 3 KSH określa natomiast minimalną treść wiążącego polecenia. Zdaniem ustawodawcy, spółka dominująca
wydając ww. polecenie jest bowiem w stanie lepiej ocenić zdarzenia składające się na treść tego polecenia niż to by
mogła uczynić spółka zależna podejmująca decyzję o wykonaniu bądź o odmowie wykonania wiążącego polecenia.
W związku z tym wiążące polecenie wskazuje co najmniej:
• oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;
• interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną ww. polecenia;
• spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania tego polecenia, o ile
występują;
• przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania polecenia.
Do minimalnej treści wiążącego polecenia spółki dominującej nawiązywać będzie uchwała zarządu spółki zależnej,
w sytuacji, gdy spółka ta uzna za właściwe jego wykonanie (art. 21 3 § 2 KSH). Także w przypadku odmowy
wykonania wiążącego polecenia spółka zależna uczestnicząca w grupie spółek podejmuje stosowną uchwałę,
a przesłanką ku temu jest okoliczność gdy wykonanie przedmiotowego polecenia doprowadziłoby do
niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością tej spółki, zaś w przypadku spółki zależnej uczestniczącej

w grupie spółek niebędącej spółką jednoosobową - jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że ww. polecenie jest
sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną
spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat. Zgodnie z intencją ustawodawcy katalog tych
przesłanek jest otwarty, a umowa albo statut spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek może przewidywać
dodatkowe przesłanki odmowy wykonania polecenia (art. 214 § 3 KSH).
Zarządzanie grupą spółek
Ustawodawca przewidział - obok omówionego powyżej wiążącego polecenia - szczegółowe instytucje prawne, które
mają umożliwić spółce dominującej efektywne zarządzanie grupą spółek, wśród których wskazać należy:
• prawo dostępu do informacji spółki dominującej o spółkach zależnych (art. 216 KSH). W uzasadnieniu ustawy
zmieniającej wskazano, iż wyraźna regulacja tego prawa jest konieczna w przypadku, kiedy spółka zależna jest
spółką akcyjną. W przeciwnym razie, tak szeroko ujęty zakres dostępu do informacji spółki dominującej, jako
akcjonariusza w spółce zależnej, byłby wykluczony w świetle art. 428 KSH;
• prawo rady nadzorczej spółki dominującej do sprawowania stałego nadzoru nad spółkami zależnymi
uczestniczącymi w grupie spółek, ale tylko w zakresie realizacji interesu grupy spółek (art. 217 § 1 KSH). Regulacja ta
została uznana za koniczną i wprowadzona na zasadzie wyjątku. Co do zasady bowiem organ jednej spółki nie może
ingerować w funkcjonowanie drugiej spółki, która ma własne organy, w tym także organy nadzoru;
• prawo do przymusowego wykupu udziałów albo akcji należących do wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych
spółki zależnej tak zwane squeeze-out (art. 2111 KSH).
Ustanie uczestnictwa w grupie spółek
Kończąc nowy Dział IV „Grupa spółek” KSH ustawodawca wskazał tryby ustania uczestnictwa w grupie spółek.
Zgodnie z art. 2115 KSH ustanie uczestnictwa w grupie spółek następuje wskutek: (i) podjęcia większością trzech
czwartych głosów uchwały zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki zależnej uczestniczącej
w grupie spółek lub (ii) przez złożenie przez spółkę dominującą spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek
oświadczenia o ustaniu tego uczestnictwa.
Należy mieć na uwadze, iż - stosownie do art. 2116 § 2 KSH - przepisów KSH o spółce zależnej uczestniczącej
w grupie spółek nie stosuje się do:
1. spółki publicznej;
2. spółki, która jest spółką w likwidacji i rozpoczęła podział swego majątku albo jest spółką w upadłości;
3. spółki będącej podmiotem objętym nadzorem nad rynkiem finansowym w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy
z 21.7.2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 660).
Etap legislacyjny
Omawiane zmiany wchodzą w życie - zgodnie z art. 37 ZmKSH22 - po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, co
nastąpiło 12.4.2022 r. Tym samym wejdą one w życie 13.10.2022 r.

Nowe przepisy regulujące funkcjonowanie grup spółek według KSH wprowadzają szczegółowe zasady zarządzania, uczestnictwa, wiążących poleceń i ustania uczestnictwa. Zmiany wchodzą w życie 13.10.2022 r.